Bókasafnið - 01.05.2012, Side 13

Bókasafnið - 01.05.2012, Side 13
13 bókasafnið 36. árg. 2012 upplýsing væri leiðin út úr fátækt. Hann rak áróður fyrir þeim nýjungum sem hann hafði trú á. Hann er þekktur fyrir rit sitt Atli eðr ráðagjørðir yngismanns um búnað sinn, helzt um Jarðar- og Kvikfjárrækt, Atferð og Ágóða, með Andsvari gamals Bónda, Samanskrifað fyri Fátækis Frumbýlinga, einkanlega þá, sem reisa Bú á Eyðijörðum Anno 1777 og var fyrsta útgáfa prentuð 1780. Þetta er bók um búnaðarmál og þrykkt af Guðmundi Ólafssyni. Hún var gefin út á kostnað konungs í Hrappsey og skyldi upplagið vera 800 eintök á prentpappír og 30 á skrifpappír. Skyldi síðan binda það inn að íslenskum hætti, og stiftamtmaður úthluta því ókeypis. Höfundi voru greiddir 2 ríkisdalir fyrir hverja prentaða örk. Sparlega var farið með skreytingar. Þrjár skreytimyndir og fáeinir litlir rósabekkir eru þó í bókinni. Annað upplag var prentað 1783 og hið þriðja árið 1834, þá að vísu í Kaupmannahöfn.16 Bókin þótti hið mesta þarfaþing og var eftirsótt. Sagan af Egle Skallagríms Syne var merkileg frumraun, gefin út 1782. Þetta er elsta útgáfa Egils sögu og var texti Möðru- vallabókar til grundvallar prentuninni. Magnús Moberg sá um prentunina. Við upphaf fyrsta kafla er myndarlegur skraut- bekkur og upphafsstafir. Bókahnútur er prentaður aftast. Afar fá titilblöð hafa varðveist og þykir bókin hið mesta fágæti. Jafnvel var hugað að þörfum barna. Gunnar Pálsson prestur í Hjarðarholti sá nauðsyn þess að fræða ungmenni. Hann tók því saman Lijtid wngt Støfunar Barn.17 Þessa bók prentaði Guðmundur Schagfjörð árið 1782. Myndir til skreytingar eru til dæmis við upphaf fyrsta kafla þar sem talað er til lesandans. Grannir skreytingabekkir eru víða til aðgreiningar á efninu. Þetta er falleg bók og vönduð kennslubók í lestri.Við kaflaskipti eru rósabekkir. Í bókinni er meðal annars dálítið málsháttasafn, gátur og fáeinar vísur, þar á meðal stafrófsvísurnar tvær, sem nú eru alkunnar og hefjast á, A,b,c,d,e,f,g ... og mun séra Gunnar vera höfundur þeirra. Athyglisvert er að nú var farið að huga að lestrarefni við hæfi barna. Búnaðarbálkur Eggerts Ólafssonar eða Nockrar Hugleid- ingar, frammsetter i Liódum sem nefnast Bwnadar-Baalkur, rit sem gefið var út 1783. Þetta er mesta og merkasta kvæði Eggerts Ólafssonar, 160 erindi í þremur köflum, er nefnast Eymdaróður, Náttúrulyst og Munaðar-dæla. Er fyrsti hlutinn lýsing og ádeila á framtaks- og fyrirhyggjuleysi svo og hindurvitni og hleypidóma landsmanna. Hinir tveir fræðandi og leiðbeinandi um það er vísar til betri vegar.18 Neðanmáls eru skýringar Eggerts prentaðar með latínuletri, og mun það hvergi annars staðar notað í íslensku í Hrappseyjarbókum, enda ekki til þess ætlast, því að ekki er til í því bókstafurinn þ. Heldur th sett í þess stað. Dreifing afurðanna Bóksala gekk heldur skrykkjótt á Íslandi og markaðurinn var tregur. Hvernig bóksala gekk hér fyrr á öldum sést vel af einu dæmi. Árið 1779 lá fjöldi óseldra bóka á Hólum. Næsta áratuginn grynnkaði þar að vísu nokkuð á, en lager var enn stór. Mönnum kom þá helst það ráð í hug, að senda nokkuð Titilblað Egilssögu í fyrstu útgáfu bókarinnar. Sama tréskurðarmynd er notuð á lokasíðu bókarinnar. Íburðamiklir bókahnútar í enda hefta Lögþingisbókanna, hver með sínu móti. 16. Bibliographical Notices, I. Nr. 85. 17. Bibliographical Notices, IV. Nr. 83. 18. Böðvar Kvaran: Auðlegð Íslendinga : brot úr sögu íslenzkrar bókaútgáfu og prentunar frá öndverðu fram á þessa öld. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag; 1995, bls. 102.

x

Bókasafnið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Bókasafnið
https://timarit.is/publication/245

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.