Bókasafnið - 01.05.2012, Side 37

37
bókasafnið 36. árg. 2012
starfsmannahaldi safnanna (Félag fagfólks á skólasöfnum,
2011).
Styðja má við starfsemi skólasafnanna og það nám sem
þar fer fram með skýrri námskrá. Um þessar mundir er unnið
að útgáfu nýrrar námskrár og hefur almennur hluti hennar
þegar verið gefinn út en það er hinn sameiginlegi kjarni
sem öll námssviðin og greinarnar byggjast á. Þar er talað um
grunnþætti í allri menntun sem eru:
Læsi í víðum skilningi
Menntun til sjálfbærni
Heilbrigði og velferð
Lýðræði og mannréttindi
Jafnrétti
Sköpun
(Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011)
Þessir grunnþættir eiga að vera leiðarljós í allri almennri
menntun og starfsháttum grunnskólans. Þeir eiga að birtast
í inntaki námsgreina og námssviða aðalnámskrár, í hæfni
nemenda, námsmati, skólanámskrá og innra mati skólans
(Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011). Mikilvægt er
að vel takist til og aðkoma upplýsinga- og tæknimenntar sé
skýr sem þverfaglegur námsþáttur sem tengist öllum greinum
skólans. Í ritstjórn kaflans um upplýsinga- og tæknimennt
sitja fulltrúar frá Félagi fagfólks á skólasöfnum og 3f Félagi um
upplýsingatækni og menntun og eru þeir fulltrúar faglegra
þátta námssviðsins.
Með þeim breytingum, sem eru að verða á skólasöfnunum
í átt til upplýsingamiðstöðva, má ætla að skoða þurfi
lagasetningu um menntunarkröfur starfsmanna skóla safna
í grunnskólum en í dag er ekki gerð nægjanleg krafa um
fagmenntun þeirra er þar starfa. Í lögum um almennings-
bókasöfn, sem eru skilgreind sem bókasöfn fyrir almenning
rekin af sveitarfélögum, er kveðið á um að forstöðumenn
þeirra hafi menntun á sviði bókasafns- og upplýsingafræða
(Lög um almenningsbókasöfn, nr. 36/1997). Því er spurning
hvort sömu lög nái ekki yfir skólasöfnin sem eru einnig rekin
af sveitarfélögunum. Lögin eru nú í endurskoðun en með
auknum kröfum um samvinnu bókasafna og mikilvægi þeirrar
starfsemi sem þar á að fara fram er brýnt að skólasöfnin geri
sömu kröfur til menntunar og starfsemi og önnur bókasöfn.
Ef kennsla á að fara fram á skólasöfnum eða stuðningur
við kennslu sem eflir upplýsingalæsi er nauðsynlegt að
menntun starfsfólks sé í samræmi við það. Árið 1984
úrskurðaði þáverandi menntamálaráðherra í deilumáli
skólasafnskennara og bókasafns- og upplýsingafræðinga
um hvor starfsstéttin væri rétthærri til starfs á skólasöfnum.
Lagt var að jöfnu hvort viðkomandi starfsmaður hefði lokið
grunnnámi í menntunarfræðum og viðbótarnámi í bókasafns-
og upplýsingafræðum eða grunnnámi í bókasafns- og
upplýsingafræði og viðbótarnámi í menntunarfræðum
(Friðrik G. Olgeirsson, 2004).
Í rannsókn Sigrúnar Klöru Hannesdóttur frá 1997 kemur
fram að meirihluti starfsmanna skólasafna í grunnskólum voru
þá kennarar. Margir höfðu þó viðbótarmenntun í bókasafns-
og upplýsingafræðum en einungis lítill hluti starfsmanna
var bókasafns- og upplýsingafræðingar (Sigrún Klara
Hannesdóttir, 1997). Veturinn 2010-2011 gerði Félag fagfólks
á skólasöfnum könnun á högum félagsmanna. Könnunin var
rafræn og lögð fyrir öll grunnskólasöfn sem gáfu upp virk
netföng.
Á heimasíðu mennta- og menningarmálaráðuneytis
kemur fram að grunnskólar landsins eru 174. Ekki eru til
tölur um hvort allir skólarnir hafi skólasafn eða aðgang að
skólasafni en eitthvað er um samsteypusöfn, einkum í skólum
á landsbyggðinni. Þess vegna kom ekki nægilega skýrt
fram hvert var hið raunverulega svarhlutfall. Engu að síður
gefur könnunin vísbendingar um stöðu mála. Svörun var
misjöfn eftir landshlutum. Fá svör bárust frá Austurlandi og
Suðausturlandi sem og af Vestfjörðum.
Til að ná til sem flestra var könnunin send á póstlista
forstöðumanna skólasafnanna. Svarendur höfðu vikuna 11.-
15. apríl til að svara. Svör bárust frá 84 skólum sem er um
48% svarhlutfall. Svo lítil svörun vekur upp ýmsar spurningar
og rýrir jafnframt upplýsingagildið. Svarkvarðinn var í
kennslustundum en ekki klukkustundum. Þegar spurt var um
stéttarfélag forstöðumanns skólasafns var svörunin á þessa
leið:
Hér kemur ýmislegt á óvart. Í rannsókn Sigrúnar Klöru
Hannesdóttur frá 1997 kom fram að á skólasöfnum
grunnskólanna voru oftast starfandi kennaramenntaðir
einstaklingar þar sem sumir hverjir höfðu viðbótarmenntun
á sviði bókasafnsfræða. Nú eru hins vegar 27% svarenda
bókasafns- og upplýsingafræðingar. Jafnframt kemur fram að
29% svarenda eru í öðrum stéttarfélögum. Þessar niðurstöður
eru ekki alveg ljósar og þarfnast frekari rannsókna. Ætla má að
um nokkuð hátt hlutfall ófaglærðra einstaklinga sé að ræða.
Eins má velta því fyrir sér hvaða hópi þeir tilheyra sem ekki
svara, eða hvort það voru söfn án fastra starfsmanna (Félag
fagfólks á skólasöfnum, 2011).
Varðandi menntun starfmanna á skólasafni má benda á að
Háskóli Íslands býður upp á framhaldsnám í bókasafns- og
upplýsingafræði, MLIS (e. Master of Library and Information
Science) ætlað fólki sem hefur lokið grunnnámi í annarri
grein. Stór hluti nemenda í þessu framhaldsnámi hefur lokið
kennaranámi (Ágústa Pálsdóttir, 2009).
Jafnframt má benda á að Menntavísindasvið Háskóla Íslands
(fyrrum Kennaraháskóli Íslands) hefur boðið upp á námskeið á
sviði tæknimenntar sem nefnist upplýsingatækni og miðlun.
Það nám er byggt upp á ólíkan hátt og MLIS námið við
Stéttarfélag Fjöldi svara Svarhlutfall
Kennarasamband Íslands (KÍ) 37 44%
Stéttarfélag bókasafns- og
upplýsingafræðinga (SBU) 23 27%
Önnur félög 24 29%