Læknablaðið - 01.11.2015, Blaðsíða 7

LÆKNAblaðið 2015/101 507
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Þau gleðitíðindi bárust almenningi fyrr í
þessum mánuði að í samvinnu við lyfja-
fyrirtækið Gilead muni Íslendingar sem
smitaðir eru af lifrarbólgu C-veirunni hafa
aðgang að lyfjameðferð sem áður var talin
of dýr til að bjóða upp á. Lifrarbólgu C-
veiran veldur langvinnri lifrarbólgu hjá
um 80% þeirra sem smitast, og getur leitt
til skorpulifrar sem aftur er áhættuþáttur
fyrir krabbameini í lifur. Áhættuhópar
eru meðal annars sprautufíklar og ein-
staklingar sem fengu blóðgjöf fyrir 1992,
en þá var farið að skima fyrir lifrarbólgu
C-mótefnum hjá blóðgjöfum.
Meðferð með peginterferon og ríbavírín
var áður hefðbundin en þoldist mjög illa.
Sú meðferð er enda orðin úrelt eftir að sýnt
hafði verið fram á mun betri líkur á lækn-
ingu með notkun svokallaðs direct acting
antivirals (DAA), lyfja í töfluformi sem hafa
bein áhrif á sértæk ensím veirunnar.
Notkun samsetta lyfsins Harvoni® (ledi-
pasvir-sofusbovir) einu sinni á dag í 8-24
vikur hefur leitt til varanlegrar svörunar
(SVR-sustained virological response) í 90-99%
tilfella, hjá sjúklingum með og án skorpu-
lifrar. Það hefur gífurlega lága aukaverk-
unartíðni og þolist mjög vel sem er algjör
bylting frá því sem áður var. Harvoni® var
samþykkt í Evrópu og Bandaríkjunum 2014
og hefur verið í notkun með mjög góðum
árangri. Hins vegar er notkun þess for-
gangsraðað og háð heilsutryggingum og
sjúkdómastigun, og ljóst að ekki er verið að
meðhöndla nema brot af þeim sem myndi
gagnast meðferð. Er þetta vegna kostnaðar
en talið er að einstaklingsmeðferð kosti yfir
60.000 dollara (8 milljónir íslenskra króna).
Meðferðarátakið sem er að hefjast snýst
um það að bjóða öllum hér á landi sem eru
með lifrarbólgu C, meðferð með Harvoni®.
Undirbúningur hefur staðið yfir í tæpt ár,
og munu læknar og hjúkrunarfræðingar
göngudeilda lifrarsjúkdóma og smitsjúk-
dóma meðal annars taka þátt í skimun,
viðtölum, skoðun og eftirliti sjúklinga.
Ljóst er að þetta er gífurlega stórt verkefni
en talið er að átakið muni ná til 800-1000
manns áður en yfir lýkur. Þrátt fyrir bjart-
sýni er rétt að hafa í huga að vissar hindr-
anir eru á vegi, ef ná á til allra. Stór hluti
þessara einstaklinga hefur sögu um neyslu
ólöglegra vímuefna og sumir eru enn í
virkri neyslu. Samvinna hefur verið með
læknum á Sjúkrahúsinu Vogi og fangelsis-
málayfirvöldum til að undirbúa meðferð
þeirra einstaklinga sem þar eru. Einnig
býr töluverður fjöldi þessara einstaklinga
við óöruggar aðstæður, ótryggt húsaskjól,
fjárhagserfiðleika og undirliggjandi geð-
sjúkdóma. Ekki má gleyma að heilbrigðis-
kerfið í heild hefur glímt við niðurskurð
og fækkun starfsfólks sem eflaust hefur
bitnað á þessum einstaklingum og þeirra
málefnum.
Starfsmenn göngudeildanna munu af-
henda einstaklingum lyf upp á margar
milljónir í senn, þar sem ein tafla kostar yfir
100.000 krónur. Það er því gífurlega mikil-
vægt að styðja sjúklinga vel til að auka með-
ferðarheldni, og tryggja sem besta svörun.
Ekki er vitað með vissu hversu margir með
lifrarbólgu C eru í þessari stöðu, en vissu-
lega má ætla að meðferðarheldni verði ágæt
hjá flestum, þar sem mikið liggur við að
lækning takist.
Göngudeild smitsjúkdóma á Landspít-
ala í Fossvogi hefur reynslu af meðferð ein-
staklinga með HIV sem eru í virkri neyslu
og stunda enn áhættuhegðun. Síðan 2010
höfum við boðið upp á útfærslu af svokall-
aðri DOT-meðferð (directly observed therapy)
sem hefur verið stjórnað af sérfræðingum
í hjúkrun. Leiðbeiningar um meðferð HIV-
sjúklinga hafa breyst og nú er mælt með
meðferð allra (sem flestra), óháð hjálpar-
frumutalningu, einmitt til að koma í veg
fyrir útbreiðslu veirunnar (einnig oft nefnt
Treatment as Prevention). Því var þessi leið
valin, það er að bjóða sjúklingum upp á
vikulegar komur á göngudeild, jafnvel oft-
ar, til að sækja lítinn skammt í einu af HIV-
lyfjum. Þetta er einnig tækifæri til að hitta
hjúkrunarfræðinga og lækna ef þarf, spjalla
og fá stuðning. Hjúkrunarfræðingar geyma
allt að þriggja mánaða skammt af lyfjum
hvers sjúklings í læstum skáp, og skammta
eftir þörfum. Okkar reynsla af þessu hefur
verið góð, og þó að þessir aðilar hafi verið
í óreglu og hafi lítinn stuðning, hefur með-
ferðarfylgni verið góð. Mikilvægt er að
hafa í huga að þessir einstaklingar finna
oft fyrir miklum fordómum þegar þeir
þurfa að leita til heilbrigðisþjónustunnar
og því er lögð áhersla á að borin sé virðing
fyrir þeim og gætt jafnræðis í öllum sam-
skiptum og upplýsingagjöf og þannig reynt
að draga úr áhættuhegðun.
Ljóst er að verkefni sem þetta mun
reyna á innviði heilbrigðiskerfisins, en það
er gífurlega mikilvægt að reyna ná til sem
flestra svo að markmið átaksins náist, það
er að útrýma lifrarbólgu C í heilu þjóð-
félagi. Það er því full ástæða til bjartsýni
og verður spennandi að fylgjast með fram-
vindunni.
Treatment as prevention for hepatitis C in iceland:
challenges despite optimism
Bryndis Sigurdardottir, Md,
Infectious disease specialist Internal Medicine
dept of Infectious diseases
bryndsig@landspitali.is
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2015.11.48
Meðferð sem forvörn gegn
útbreiðslu lifrarbólgu C?
Bryndís
Sigurðardóttir
sérfræðingur í smit-
sjúkdómum, Landspítala
Við erum Mylan
Eitt stærsta samheitalyfjafyrirtæki í heimi

M
YL151002
LÆGRA
LYFJAVERÐ
FYRIR ÞIG