Læknablaðið - 01.11.2015, Blaðsíða 42

U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
542 LÆKNAblaðið 2015/101
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Páll Sigurðsson læknir og fyrrverandi
ráðuneytisstjóri í heilbrigðis- og trygg-
ingaráðuneytinu stendur á níræðu nú í
haust, nánar tiltekið þann 9. nóvember.
Páll býr ásamt konu sinni Guðrúnu Jóns-
dóttur geðlækni við Ásholtið í Reykjavík
og þó sjónin sé nokkuð farin að daprast
er minnið óbrigðult og margs að minnast
frá langri ævi.
Páll tók við embætti ráðuneytistjóra í
nýstofnuðu heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neyti árið 1970 og gegndi því starfi í aldar-
fjórðung undir stjórn 10 ráðherra ólíkra
ríkisstjórna. Hann rekur þennan tíma
nákvæmlega í bók sinni Heilsa og velferð.
Þættir úr sögu heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytisins 1970-1995, sem kom út árið 1999
og er merkileg og mikilvæg heimild um
íslenska heilbrigðissögu á seinni hluta
síðustu aldar.
Páll stundaði sérnám í bæklunar-
skurðlækningum og embættislækningum
og starfaði í Gautaborg, á slysavarðstofu
og Landakotsspítala áður en hann réðst
til ráðuneytisins, auk þess sem hann var
tryggingayfirlæknir hjá Tryggingastofnun
ríkisins 1960-1970. Þá gegndi hann á
starfsferli sínum fjölda trúnaðarstarfa á
sviði heilbrigðismála.
Með 1100 manna samlag
„Ég lauk prófi frá læknadeild á miðjum
vetri í janúar 1952 vegna þess að ég
flýtti mér í náminu, var fimm og hálft
ár að ljúka því en þá var læknanámið
7 ár. Ég var síðan kandídatsárið á
Landakotsspítala og fór síðan í febrúar
1953 til Ortopedisk Klinik í Gautaborg í
bæklunarlækningar undir handleiðslu
Erik Severin. Snorri Hallgrímsson hafði
útvegað mér þetta pláss. Ég var þarna
í tvö og hálft ár og hálft ár til viðbótar
á annarri bæklunardeild, Vanförean-
stalten í Hälsingborg. Eftir þetta ætlaði ég
í almennar skurðlækningar og sótti um
stöðu sem auglýst var á Landspítalanum.
Ég fékk hana ekki en í kjölfarið fékk ég
bréf frá Sigurði Sigurðssyni sem þá var
berklayfirlæknir og síðar landlæknir,
um að opnuð hefði verið slysavarðstofa
við Heilsuverndarstöðina og Haukur
Kristjánsson hefði verið ráðinn yfirlæknir.
En hann veiktist af mænusótt og Sigurður
spurði hvort ég vildi ekki sækja um starf
þar. Ég sagði sem var að ég ætti eftir að
gegna héraðsskyldunni en Sigurður sagði
að ég fengi lækningaleyfið án þess af því
að það vantaði sárlega mann til að gegna
þessari stöðu. Við fluttum þá heim í lok
febrúar 1956. Ég fékk lækningaleyfið og
sérfræðileyfi í bæklunarskurðlækningum
um leið og var yfirlæknir á slysavarð-
stofunni þar til Haukur kom til baka
um haustið. Slysavarðstofan var þá til
húsa í tveimur herbergjum í austurenda
Heilsuverndarstöðvarinnar. Haukur var
fatlaður eftir veikindi sín og gat ekki tekið
fullar vaktir. Ég var því áfram á slysavarð-
stofunni til ársins 1960. Strax um haustið
1956 þegar Bjarni Jónsson yfirlæknir fór
til Kaupmannahafnar til að kynna sér
heilaskurðlækningar vantaði bæklunar-
skurðlækni á Landakotspítalann. Mínir
sjúklingar á slysavarðstofunni voru oft
sendir á Landakot en þar var enginn bækl-
unarskurðlæknir eftir að Bjarni fór, svo
ég fór að vinna þar líka án þess að spyrja
kóng né prest. Það sagði enginn neitt við
því enda þekkti ég systurnar ágætlega frá
kandídatsárinu mínu og þær vildu gjarn-
an hafa mig. Þar var ég síðan í 14 ár. Ég
opnaði fljótlega stofu í Reykjavík eins og
allir læknar gerðu á þeim tíma og sinnti
heimilislækningum eftir að ég var búinn
á slysavarðstofunni. Þetta voru langir
vinnudagar en föstu launin á sjúkrahús-
unum voru svo lág að það var ekki nokkur
leið að lifa á þeim. Ég var með 1100 manna
samlag sem heimilislæknir í mörg ár.“
ráðuneytisstjóri en ekki landlæknir
Páll lýsir fyrir mér hvernig hálfgerð tilvilj-
un varð til þess að hann fékk fyrst nasa-
sjón af embættislækningum. „Eftir þrjú ár
á slysavarðstofunni langaði mig að komast
út aftur og fá meiri þjálfun í handa-
skurðlækningum. Ég samdi við Vilmund
Jónsson landlækni um að Oddur Árnason
sem þá hafði lært taugaskurðlækningar
í Gautaborg myndi leysa mig af í nokkra
mánuði. Þetta varð úr en Vilmundur bauð
mér jafnframt styrk til fararinnar ef ég
myndi einnig kynna mér fyrirkomulag
slysa- og sjúkratrygginga í Svíþjóð. Mig
munaði um styrkinn og samþykkti þetta.
Ég var svo einn mánuð í Stokkhólmi til
kynna mér hvernig læknar störfuðu að
slysa- og sjúkratryggingum auk þess sem
ég fékk þjálfun í handaskurðlækningum
í Gautaborg. Þaðan fór ég til Bretlands og
var á bæklunarskurðdeild sjúkrahússins
í Great Portland Street í London í 6 vikur.
Ég hafði einnig lofað Vilmundi að sækja
um stöðu tryggingayfirlæknis gegn því að
ég fengi styrkinn. Staðan var auglýst og ég
hafði satt að segja engan áhuga á henni en
gerði það eingöngu til að standa við sam-
komulagið við Vilmund. Emil Jónsson sem
þá var tryggingamálaráðherra skipaði mig
svo í stöðuna eftir að tryggingaráð hafði
mælt með mér og ég gat því ekki annað en
tekið við henni. Ég talaði strax við Bjarna
Jónsson og spurði hvort ég mætti ekki
halda áfram á Landakoti þrátt fyrir þetta
Allir ráðherrar
voru sammála í
grundvallaratriðum