Læknablaðið - 01.11.2015, Blaðsíða 32

532 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
„Evrópusvæðið nær reyndar allt austur að
Beringssundi þar sem öll fyrrum Sovét-
lýðveldin teljast innan þess. Aðalskrifstofa
WHO fyrir allan heiminn er í Genf en
síðan er heiminum skipt í nokkur svæði og
Evrópusvæðið er eitt þeirra með 53 lönd
innanborðs og aðalaðsetur í Kaupmanna-
höfn. Þau kjósa sér 12 manna stjórn og
ég var kjörinn í hana núna í haust,“ segir
Sveinn. Yfir stjórninni er forstjóri sem er
aftur ábyrgur gagnvart aðalstjórninni í
Genf.
Hvert er hlutverk stjórnarinnar?
„Stjórnin fundar reglulega með for-
stjóra til að fara yfir helstu áherslumál,
á hvað beri að leggja mesta áherslu,
hvernig stjórnin hefur skilað af sér málum
hingað til, hvernig hefur verið brugðist við
óvæntum málum en í heildina má segja að
þessi vinna og verkefnaskipan sé í nokkuð
föstum skorðum og á það við um öll svæði
heimsins. Heildarsamræming er síðan í
höndum aðalskrifstofunnar og aðalfor-
stjóri WHO, Margaret Chan, mætir á árs-
fundi allra svæðisstjórna til að hafa sem
besta yfirsýn yfir starfsemina um allan
heim. Á ársfundinum er fjallað um rekstur
svæðisskrifstofunnar, hvernig þeim fjár-
munum sem hún hefur úr að spila hefur
verið deilt á verkefni og hver árangur
hefur orðið af því.“
Sveinn segir að á ársfundinum sem
haldinn var í haust hafi málefni flótta-
manna í Evrópu verið mikið til umræðu
og tekið fyrir utan hefðbundinnar dag-
skrár strax í upphafi fundar. „Þetta er svo
mikilvægt mál, sem sannarlega snertir
starfsemi WHO, að það var sjálfsagt að
taka það ítarlega fyrir þó dagskráin væri
löngu ákveðin.“
Af öðrum viðfangsefnum WHO nefnir
Sveinn viðbrögð við staðbundnum sýking-
um og umræður um veika stjórnarhætti
í sumum löndunum sem hefur áhrif á
heilbrigðisþjónustu þeirra. „Lyfjamál og
ýmsir heilbrigðisþættir, einsog heilbrigði
kvenna og heilbrigði barna eru dæmi um
viðfangsefnin en á síðustu misserum var
það Ebólufaraldurinn sem hélt hvað mestri
athygli. Umræðan og óttinn við Ebóluna
fór að mestu beint frá Vestur-Afríku
til Evrópu þar sem heilbrigðisyfirvöld
óttuðust að sýkingar kæmu upp heima
fyrir. Það tók sinn tíma að komast yfir það
en átti sér eðlilegar skýringar þar sem tals-
verður samgangur er á milli íbúa Vestur-
Afríkulanda og þeirra Evrópulanda sem
réðu þeim sem nýlendum fyrrum. WHO
var nokkuð gagnrýnt fyrir að bregðast
ekki nógu fljótt við Ebólufaraldrinum
og lærdómurinn sem WHO hefur dregið
er að viðbragðsflýtir stofnunarinnar
mætti vera meiri þegar svona aðstæður
koma upp. Það á sér reyndar skýringar
í því hvernig fjármál WHO eru samsett
en einungis fjórðungur af ráðstöfunarfé
þess kemur frá aðildarlöndunum en þrír
fjórðu hlutar eru framlög einstaklinga
og fyrirtækja. Þeir peningar eru yfirleitt
eyrnamerktir til ákveðinna verkefna og
ekki hægt að nota þá í annað. Nú stendur
yfir endurskipulagning fjármála WHO til
að eiga viðbragðs- og neyðarsjóð.“
Sveinn segir að í augum umheimsins sé
Evrópa álitin vel stæður og vel á sig kom-
inn heimshluti. „Það á vissulega við um
Vestur-Evrópulönd en alls ekki öll lönd
þess Evrópusvæðis sem WHO skilgreinir.
Aukning í neikvæðum þáttum heilbrigðis,
eins og ónæmi gegn sýklalyfjum, er
hvergi meiri en á Evrópusvæðinu, og það
blasir við að vöxtur í HIV-smiti er meiri
á sumum hlutum Evrópusvæðisins en í
löndunum sunnan Sahara sem almennt
hefur verið álitið verst leikna svæðið af
HIV. Þetta helst í hendur við aukningu
á fjölónæmum berklabakteríum sem er
hvergi meira en í austurhluta Evrópu.“
Evrópusvæðið eins og WHO skilgreinir
það tekur yfir mörg og ólík lönd. Innan
þeirra eru mjög ólíkir stjórnarhættir og
innviðir misjafnlega sterkir.
„Þetta er alveg rétt og WHO hefur
brugðist við þessu með því að setja á
fót skrifstofur innan svæðisins til að
hjálpa þessum löndum til að byggja
upp heilbrigðiskerfi sín. Það getur verið
allt frá því að koma á löggjöf um lyf til
betri sjúkdómaskráningar og flokkunar
þeirra og allt þetta sem við teljum að sé
nauðsynlegt til að reka nútímalegt heil-
brigðiskerfi. Ísland stendur gríðarlega vel í
samanburði við önnur lönd þegar skoðuð
eru helstu viðmið um góða lýðheilsu og
öflugt heilbrigðiskerfi. Hér er lífaldur ís-
lenskra karla og kvenna með því hæsta
sem gerist í heiminum, ungbarnadauði er
hvergi minni og allt hefur þetta áunnist á
nokkrum áratugum. Ef við horfum aftur
til baka um 100-150 ár þá voru einungis
helmingslíkur á því að nýburi næði 10 ára
aldri. Í dag eru líkurnar rétt undir 100%.
Til að setja þetta í samhengi væri það í
rauninni verulegt áfall fyrir okkur að fara
niður í breskar, þýskar eða franskar tölur
og þó þykja þessi lönd standa sig vel. Þetta
staðfestir það að við höfum ýmislegt fram
að færa í heilbrigðismálum og getum lagt
margt gagnlegt til málanna. Núverandi
forstjóri Evrópusvæðisins, Zsuzsanna
Jakab, hefur sett á laggirnar samstarf smá-
þjóða innan Evrópu. Þetta eru þjóðir með
mannfjölda innan við eina milljón. Það er
ljóst að þessi lönd búa yfir ýmsum lausn-
um á heilbrigðissviði sem stærri þjóðirnar
gætu nýtt sér. Þetta er skemmtilegur
hópur sem Ísland kemur mjög öflugt inn
í til að miðla okkar þekkingu og reynslu.
Það er einnig ánægjulegt að Ísland hefur
ekki verið mikill þiggjandi aðstoðar WHO
frá stofnun eftir síðari heimsstyrjöldina.
Við höfum verið í þeirri stöðu að geta
„Getum lagt margt
gagnlegt til málanna“
Sveinn Magnússon læknir og skrifstofustjóri í velferðarráðuneytinu
er sestur í stjórn Evrópusvæðis Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, WHO