Læknablaðið - 01.11.2015, Blaðsíða 44

sækja um landlæknisembættið þegar Sig-
urður myndi hætta og þegar það losnaði
1973 var Magnús Kjartansson orðinn heil-
brigðisráðherra. Hann spurði mig hvort
ég vildi taka við landlæknisembættinu,
en ég sagði nei, ég vildi heldur vera áfram
í ráðuneytinu og byggja það upp. Mér
fannst það meira spennandi verkefni.“
Samhliða þessu var í smíðum í heil-
brigðisráðuneytinu frumvarp um heil-
brigðisþjónustu og þar var meðal annars
gert ráð fyrir því að landlæknisembættið
yrði lagt niður. Þessi hugmynd mætti
mikilli andstöðu bæði meðal samtaka
lækna og þingmanna og var tekin út úr
frumvarpinu þegar það kom til afgreiðslu
þingsins. Frá þessu segir Páll ítarlega í
bók sinni Heilsa og velferð fyrir þá sem vilja
kynna sér atburðarásina nánar.
Páll segir að stærsta og merkasta
verkefni heilbrigðisráðuneytisins hafi
ótvírætt verið uppbygging heilsugæslu-
þjónustunnar eins og við þekkjum hana
í dag. „Heilsugæslustöðvar voru ekki til
áður heldur voru eingöngu héraðslæknar
úti á landi og heimilislæknar í Reykjavík.
Með nýjum lögum um heilbrigðisþjónustu
frá 1973 var byrjað að byggja kerfið upp
á landsvísu. Þetta er mjög gott kerfi og
vel rekið en það vantar bara fleiri heim-
ilislækna og fleiri heilsugæslustöðvar í
Reykjavík. Það þyrfti að leggja miklu meiri
áherslu á menntun heimilislækna en gert
hefur verið. Annað mál sem olli miklum
skaða var afnám tilvísanakerfisins í seinni
ráðherratíð Matthíasar Bjarnasonar. Sig-
hvatur Björgvinsson kom því svo á aftur
en reglugerðin átti ekki að taka gildi fyrr
en eftir að hann hætti sem ráðherra vorið
1995. Ingibjörg Pálmadóttir sem tók við
ráðherraembættinu af honum lét það svo
verða sitt fyrsta embættisverk að fella
reglugerðina úr gildi. Ég hef enga trú á því
að tilvísanakerfi verði komið á að nýju.“
Áhersla á uppbyggingu en ekki niðurskurð
Páll segir að árin í heilbrigðisráðuneyt-
inu hafi verið skemmtileg en átakasöm á
köflum. „Það var tekist hart á um ýmis
verkefni. Bygging geðdeildar Landspítal-
ans mætti mikilli andstöðu meðal lækna
spítalans en þáverandi ráðherra Magnús
Kjartansson lét það ekki á sig fá og nú eru
þessar raddir löngu þagnaðar. Ég tel líka
að sameining spítalanna í Reykjavík hafi
verið illa útfærð og vandræðin stafa að
miklu leyti af því að ekkert hefur verið
byggt frá því starfsemin var sameinuð.
Það var aldrei hugmyndin að reka einn
spítala á mörgum stöðum. Það átti bara
að vera tímabundið ástand en hefur núna
viðgengist í 15 ár.“
Þegar ég bið Pál að draga saman
reynslu sína af starfinu í heilbrigðisráðu-
neytinu segir hann það ekki auðvelt enda
af mörgu að taka. „Það sem situr
eftir er þó sú staðreynd að þrátt fyrir að
ráðherrarnir væru margir og úr flestum
flokkum voru þeir í grundvallaratriðum
sammála um hlutverk og mikilvægi heil-
brigðisþjónustunnar. Megináherslan var
ávallt lögð á uppbyggingu og þróun heil-
brigðiskerfisins og á þessum árum var
lagður sá grunnur sem enn er byggt á.
Árið 1991 fengum við í heilbrigðisráðu-
neytinu í fyrsta sinn fyrirmæli um beinan
niðurskurð útgjalda til heilbrigðismála.
Vissulega hafði verið gætt að sparnaði á
ýmsum póstum í kerfinu en beinn niður-
skurður var óþekktur fram að þessu.
Þróunin hefur síðan orðið á þann veg að
einkarekstur hefur vaxið mjög. Margt
af því er mjög vel gert en það þarf þó að
hyggja að því að ekki verði hér til tvöfalt
kerfi með tilheyrandi kostnaði og mis-
munun,“ segir Páll Sigurðsson að lokum.
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
544 LÆKNAblaðið 2015/101
Páll ræðir við Matthías
Bjarnason heilbrigðisráðherra
í október 1977.
Mynd: Hörður Vilhjálmsson
/ Ljósmyndasafn Reykjavíkur