Læknablaðið - 01.11.2015, Blaðsíða 20

520 LÆKNAblaðið 2015/101
var markmiðið að fá fram upplifun þátttakenda á íhlutuninni með
einstaklingsviðtölum.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur
Þátttakendur voru skjólstæðingar endurhæfingardeildar á geð-
sviði Landspítala á aldrinum 21-31 árs (M=25,6) greindir með geð-
klofa, sem jafnframt var skilyrði fyrir þátttöku. Sautján sjúklingar,
12 karlar (70,5%) og 5 konur (29,5%) samþykktu að taka þátt í rann-
sókninni, en þrír luku ekki þátttöku vegna bráðrar versnunar.
Flestir (88%) tóku geðrofslyf daglega. Allir skrifuðu undir upplýst
samþykki og rannsóknin var samþykkt af Siðanefnd Landspítal-
ans (1/2013) og Persónuvernd (S6084).
Spurningalistar og mælingar
Mælitækin sem notuð voru var greiningarviðtalið Positive and
Negative Syndrome Scale (PANSS)15 sem metur jákvæð, neikvæð og
almenn einkenni geðklofa en læknir deildarinnar og sálfræðingar
sáu um að leggja mælitækið fyrir. Einnig voru lagðir fyrir spurn-
ingalistarnir Depression, Anxiety, Stress Scale (DASS)16 sem metur
þunglyndi, kvíða og streitu og CORE – Outcome Measure (CORE-
OM)17 sem metur virkni, líðan, vandamál og áhættuhegðun. Ekki
voru notaðar niðurstöður úr hlutanum sem metur áhættuhegðun.
Lífsgæði voru mæld með lífsgæðakvarðanum Quality of Life Scale
(QOLS)18, sjálfstraust var mælt með Rosenberg-sjálfstraustskvarð-
anum (Rosenberg Self-Esteem Scale, RSES)19, vonleysi var mælt
með vonleysiskvarðanum Becks Hopelessness Scale (BHS).20
Sjö þátttakendur voru beðnir um að koma í viðtöl í lok rann-
sóknar þar sem spurt var um upplifun og viðhorf til íhlutunar-
innar. Notað var tilgangsúrtak (purposive sample)21 þar sem þátt-
takendur voru valdir með það í huga að rætt yrði við einstaklinga
sem höfðu tekið þátt í mismunandi hreyfingu á tímabilinu. Allir
7 samþykktu að koma í viðtal en einn þátttakandi datt út vegna
veikinda og þurfti að leggjast inn á aðra deild, þannig að í heild-
ina urðu þeir 6. Tveir þeirra stunduðu göngu, tveir líkamsrækt og
tveir bæði göngu og líkamsrækt.
Líkamsástandsmælingar voru framkvæmdar í upphafi og lok
íhlutunar. Mæld var hæð, þyngd, blóðþrýstingur, hvíldarpúls og
mittisummál og reiknaður líkamsþyngdarstuðull. Þyngdarmæl-
ingar voru gerðar með stafrænni vog, þátttakendur voru mældir
með 100 g nákvæmni klæddir léttum fötum og sokkum. Hæðar-
mæling var gerð með veggfastri mælistiku. Staðið var þétt upp við
vegginn og horft fram. Hæð var skráð með 0,5 cm nákvæmni. Lík-
amsþyngdarstuðull var reiknaður út frá þyngd og hæð þátttak-
enda (kg/m2). Blóðþrýstingur og hvíldarpúls voru mæld snemma
dags með stafrænum blóðþrýstingsmæli af gerðinni AND UA-651.
Þátttakandi fékk sér sæti og þegar hann var búinn að koma sér
vel fyrir og sitja kyrr nokkurn tíma var armband af viðeigandi
stærð fest þétt á vinstri upphandlegg. Mittisummál var mælt með
málbandi þar sem grennst er á milli rifjabarðs og mjaðmakambs
á meðan viðkomandi stóð jafnt í báðar fætur. Lesið var af með 0,1
cm nákvæmni.
Íhlutunin
Á íhlutunartímabilinu var lögð áhersla á reglulega hreyfingu, þar
sem þátttakendur gátu valið um að stunda göngu, líkamsrækt
eða hvort tveggja tvisvar til þrisvar sinnum í viku. Einnig voru
haldnir fræðslufundir og veitt ráðgjöf um heilsusamlegt líferni.
Fræðslan var haldin fyrstu 10 vikurnar sem rannsóknin stóð. Þátt-
takendum var skipt í tvo hópa og allir mættu í fræðslu einu sinni
í viku sem stóð í 30-50 mínútur. Fræðslan var á fyrirlestrarformi
og voru umræður í lok hvers tíma. Næringarfræðingur frá Land-
spítala sá um næringarfræðslu og íþróttafræðingar sáu um aðra
fræðslu. Þátttakendur voru allir í venjubundinni einstaklings-
meðferð meðan á íhlutun stóð, en sú meðferð fól í sér lyfjameð-
ferð, viðtöl við geðlækni og stuðningsfulltrúa. Þátttakendur fengu
ekki sálfræðimeðferð á íhlutunartímabili en tóku þátt í virkni sem
skipulögð var af stuðningsfulltrúum.
Rannsakendur skráðu niður viðveru og hversu lengi (mínútur)
þátttakendur hreyfðu sig. Miðað var við þá hreyfingu sem var á
vegum rannsakenda. Hreyfingin sem þátttakendur stunduðu var
eftirfarandi:
Líkamsrækt:
Þátttakendur fengu sérsniðna æfingaáætlun til þess að fara eftir
í líkamsræktarstöð. Áætlunin innihélt styrktar- og þolþjálfun
ásamt upphitun, niðurlagi og teygjum. Hver tími var ávallt undir
leiðsögn íþróttafræðings. Í upphafi íhlutunar var byrjað rólega
þar sem þátttakendur hreyfðu sig að meðaltali í 20 mínútur og
var ákefð þjálfunar/æfinga aukin stigvaxandi eftir því sem leið á
íhlutunartímabilið. Ákefð var metin út frá upplifun þátttakenda.
Í lok íhlutunartímabils var miðað við að hver tími væri um það
bil 60 mínútur. Áætluninni var breytt á 7 vikna fresti til þess að
koma í veg fyrir stöðnun og leiða, þar sem æfingum, settafjölda
og þyngdum var breytt. Þátttakendur voru hins vegar hvattir til
þess að þyngja sjálfir ef þeir gátu auðveldlega ráðið við þá þyngd
sem var á áætluninni. Ákefð á þoltækjum var aukin þegar þátt-
takendur upplifðu að þeir réðu vel við fyrra álag. Hver tími byrjaði
á upphitun sem fór fram annaðhvort á hlaupabretti eða skíðavél,
næst var farið í tækjasal þar sem var farið eftir styrktarprógrammi
þar sem framkvæmdar voru æfingar fyrir alla stærstu vöðva lík-
amans, bæði með styrktartækjum og með handlóðum. Í lokin var
svo niðurlag þar sem var farið aftur á hlaupabretti eða skíðavél og
teknar 5 mínútur mjög rólega. Eftir þetta voru gerðar teygjur fyrir
alla vöðvahópa sem búið var að vinna með.
Ganga:
Boðið var upp á skipulagðar gönguferðir fjóra daga vikunnar und-
ir stjórn íþróttafræðings. Farnar voru mismunandi gönguleiðir í
hvert skipti og var hver ganga frá 20 mínútum og upp í 90 mínútur,
en þátttakendur gátu gengið í styttri tíma ef þeir vildu, þó aldrei
minna en 20 mínútur nema eitthvað sérstakt hefði komið upp á.
Göngutími fór stigvaxandi eftir því sem leið á íhlutunartímabil en
ákefðin var metin út frá upplifun þátttakenda.
R A N N S Ó K N