Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Side 33

32 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
haustið.53 Julius Schau kenndi mörgum steinsmiðum sem áttu eftir að láta
að sér kveða við gerð legsteina, svo sem Runólfi Einarssyni (1859-1941)
og Guðna Hreiðari Þorkelssyni (1873-1953). Julius Schau og lærlingar
hans gerðu mikinn fjölda legsteina sem sjá má víða um land en f lestir eru
þeir á einum stað í Hólavallagarði við Suðurgötu. Nýklassíski stíllinn,
sem fram var kominn hjá Sverri Runólfssyni og sjá má af legsteini Gísla
læknis þróaðist áfram. Frá Schau komu elstu stóru f lötu óbeliskarnir
með lágmyndum Thorvaldsens Nótt og Degi en einnig aðrir steinar með
öðrum formum. Legsteinn Pétur Péturssonar biskups á leiði S 409 er
verk Schaus sem og legsteinn Bergs Thorberg á leiði R 409. Einnig mun
legsteinn Markúsar F. Bjarnasonar á reit I 117 vera verk Schaus.54
Julius Schau kvæntist Kristínu Magnúsdóttur frá Melkoti og áttu
þau einn son. Konu sína missti hann eftir fjórtán ára hjónaband og son
þeirra einnig stuttu síðar. Hann kvæntist aftur Sigríði V. Á. Jónsdóttur
og eignuðust þau einn son. Árið 1920 f luttist Schau með fjölskyldu
sinni til Danmerkur. Hafði hann dvalið hér í fjörtíu ár og sett merkan
svip á hinn unga bæ með iðn sinni. Julius Schau lést í Vanløse þann 30.
október 1938.55
Krossar og grindverk úr pottjárni
Á 19. öld varð það að tísku að setja járnsteypukrossa (pottjárnskrossa)
á leiði. Í Danmörku varði tímabil pottjárnskrossanna frá miðri 19. öld
og rétt fram yfir aldamótin 1900.56 Íslendingar virðast hafa tileinkað
sér þessa tísku snemma og ekki verið neinir eftirbátar, því frá þessum
tíma eru líka þeir pottjárnskrossar sem finnast hérlendis. Með elstu
pottjárnskrossum hér á landi og um leið sá stærsti er sá sem Þórður
Sveinbjörnsson háyfirdómari í Nesi setti fyrri konu sinni Guðrúnu
Oddsdóttur Sveinbjörnsson. Er hún fyrsti einstaklingurinn sem grafinn
var í Hólavallagarði árið 1838 og því vökumaður hans. Síðar tíðkuðust
vönduð járnsteypt grindverk (d. stakit) kringum grafreiti. Íslendingar eru
heppnir að því leyti að hér á landi hefur varðveist hlutfallslega mikið
af pott járnskrossum og grindverkum. Erlendis voru margir krossar og
grind verk brædd upp m.a. til vopnaframleiðslu. Þó er fjölbreytileiki
íslenskra pottjárnskrossa ekki eins mikill og til að mynda í Danmörku
þaðan sem f lestir ef ekki allir íslensku krossarnir eru upprunnir.