Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Page 65

64 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Ástæða var talin til að skoða fjölda útfara fyrstu árin en síðan voru
teknar stikkprufur á fimm ára fresti. Þetta gefur að vísu ekki endanlegar
niðurstöður, til þess þyrfti að skoða hvert ár fyrir sig, en lýsir eigi að
síður þróuninni ágætlega. Samkvæmt Morgunblaðinu var útvarpað
tveimur jarðarförum fyrsta árið, næsta ár 12, hið þriðja 47 og næstu
tvö um 30. Milli 1940 og 1945 var mikil aukning, meira en tvöföldun.
Útförum fjölgaði nær stöðugt eftir það uns hætt var að senda út slíkar
athafnir. Tölur fyrir síðasta árið eru reyndar ómarktækar þar sem þær
ná aðeins yfir það að hluta. Að meðaltali var útvarpað 1-2 jarðarförum
á viku 1945 en 2-3 árið 1966. Mestur fjöldi jarðarfara var 1966, eða alls
135.
Þegar árið 1939 var sumum farið að ofbjóða fjöldi jarðarfara og
dánar tilkynninga á öldum ljósvakans. Helgi Hjörvar útvarpsmaður
kemst þannig að orði í grein sem hann kallar Dauðinn og útvarpið:
Æðimikill hluti alls útvarpsefnis eru jarðarfarir, jarðarfarir,
jarðarfarir, tvær á dag oft og einatt; eilífar auglýsingar um dauða,
stunur syrgjenda, þakkarorð harmþrunginna. Innan um þetta
koma svo almennar fréttir og ýmis erindi, nærri því eins og óvið-
eigandi hlutir, eins og hrossamarkaður í messugerð. 129
Ennfremur segir Helgi að upp á síðkastið hafi nokkuð dregið úr sumum
tegundum auglýsinga en í staðinn komið langar og raunalegar dánar-
tilkynningar, oft „hneikslanlega samsettar“ ekki síður en í dag blöðum.
Gerir hann það að tillögu sinni að hætt verði að auglýsa jarðar farir og
f lytja þakkarávörp en í staðinn komi dánarfréttir og þá aðeins fyrir
strjálbýli.
Jónas Þorbergsson útvarpsstjóri brást hart við þessari grein og svaraði
Helga fullum hálsi þar sem hann m.a. vísaði til þess að jarðarfarir
væru ekki hluti af formlegri dagskrá.130 Í þessu sambandi má nefna að
afar sjaldan virðist hafa verið kvartað yfir því á opinberum vettvangi
að útfarir væru ekki kynntar fyrirfram. Ekki var þó farið fram á að
jarðarfarir yrðu auglýstar sem hluti af hinum föstu dagskrárliðum,
heldur um leið og þær hæfust í hvert skipti og að sagt yrði hvern verið
væri að greftra.131 Þetta kom aldrei til framkvæmda heldur var þögn í
viðtækinu, sem verið hafði, uns útvarp frá viðkomandi jarðarför hófst
með orgeltónum.132
Ýmsar gamansögur hafa verið sagðar af útförum eins og þegar
ungur og illa fyrirkallaður magnaravörður ruglaðist á Dómkirkjunni