Dagblaðið Vísir - DV - 07.08.2009, Blaðsíða 14

14 föstudagur 7. ágúst 2009 fréttir
Berið virðingu fyrir reiðinni
„Þegar áföll verða er mikilvægt að
fara yfir það sem er að ganga vel;
horfa á það sem er virkilega í góðu
lagi. Sumt fólk gleymir að það gangi
vel hjá börnum þeirra og eigi gott
heimili. Fólk á að setja það sem geng-
ur vel efst á listann í staðinn fyrir að
einblína alltaf á þetta slæma,“ segir
Kolbrún Baldursdóttir, sálfræðingur
og sérfræðingur í klínískri sálfræði,
aðspurð hvernig fólk eigi að hlúa að
sálarlífinu á tímum kreppu og dag-
legra ótíðinda í fréttum.
Flokkið vandamálin
Margir Íslendingar hafa orðið fyrir
fjárhagslegum áföllum, atvinnu- eða
húsnæðismissi eftir fall bankakerf-
isins í október í fyrra. Kolbrún seg-
ir að fólk eigi að líta sér nær, ef það
tekur inn á sig allt sem gerist í samfé-
laginu um þessar mundir. „Maður á
að skoða þennan kjarna sem maður
hefur í höndunum. Það er líkaminn,
sálin og fjölskyldan sem eiga að vera
í fyrstu sætunum. Það er betra að
hugsa um það en allt hitt sem er úti
og maður hefur litla sem enga stjórn
á,“ útskýrir hún. Hún segir mikilvægt
að skipta verkefnunum í þrjá flokka.
Í fyrsta flokkinn fari mikilvægustu
málin; fjölskyldan og vinirnir. Þeim
sé mikilvægast að sinna. Í annan
flokkinn falli fjármál heimilisins og
dagleg skylduverkefni. Mikilvægt sé
að koma þeim í farveg en láta þau
ekki heltaka sig. Í þriðja flokkinn falla
svo mál sem fólk ræður svo ekkert
við; það eru til dæmis efnahagsmál
þjóðarinnar og þessar slæmu frétt-
ir sem dynja á manni í fréttatímum.
Lítið sé við þeim að gera.
Berið virðingu fyrir reiðinni
Óhætt er að fullyrða að fréttir af lána-
málum bankanna, Icesave og banka-
leyndinni vekja stundum reiði hjá
fólki. Kolbrún segir mikilvægt að bera
virðingu fyrir reiðinni. „Þetta er öfl-
ug tilfinning og mér fannst á tímabili
sem við ætluðum hreinlega að sópa
henni undir teppi. Það er ofboðslega
gott að velta því fyrir sér hvað mað-
ur ætlar að gera við þessa tilfinningu.
Maður þarf ekkert að henda henni út
eins og blautri skítugri tusku. Maður
þarf að leyfa henni að vera og segja
við sjálfan sig; „Þetta er mín reiði
og hún er til komin vegna einhverr-
ar ástæðu.“ Maður þarf að átta sig á
því hvers vegna hún er og hvaðan
hún kemur og hverjum beinist hún
að. Kannski beinist hún að röngum
aðila? Þegar maður er búinn að stað-
setja þetta er maður búinn að gefa
henni svigrúm. Í kjölfarið getur mað-
ur ef til vill notað hana í eitthvað, því
henni fylgir gríðarleg orka,“ útskýrir
Kolbrún.
Ekki íþyngja börnunum
Börn geta verið næm á líðan for-
eldra. Þau eru aukinheldur forvitin
að eðlisfari en mikilvægt er að reiði
eða gremja foreldra smitist ekki yfir
á börnin.
Gylfi Jón Gylfason, yfirsálfræðing-
ur hjá Reykjanesbæ, segir fyrstu leið-
sagnarregluna þá að skilgreina hvað
tilheyri heimi fullorðinna og hvað til-
heyri heimi barna. „Það eru ákveðn-
ir hlutir sem þú segir barninu þínu
að hafa ekki áhyggjur af. Mamma og
pabbi sjái um þetta. Það er allt í lagi
að segja stálpuðum börnum sínum,
þegar þau spyrja, að það sé atvinnu-
leysi eða kreppa, en það sé ekkert
sem þau þurfi að hafa áhyggjur af,“
segir Gylfi Jón.
Hann hefur staðið fyrir SOS upp-
eldisnámskeiðum fyrir foreldra í
Reykjanesbæ og víðar. Aðspurður
segir hann að ekki hafi orðið aukning
á börnum sem beri einkenni kvíða,
eftir að kreppan skall á. Hann segir
hins vegar að málin sem komi inn á
borð séu þyngri en áður.
Gylfi segir að níu ára barn hafi
ekki burði til að skilja hvað sé í gangi
í þjóðfélaginu. Miða þurfi við þroska-
stig barnsins, þegar það spyr um hluti
sem það heyri í kringum sig. „Það er
mikilvægt að leyfa börnum að vera
börn. Partur af því er að íþyngja
þeim ekki með hroða sem fullorðn-
ir eiga að sjá um. Það er frumregla“
segir hann.
Horft á það jákvæða
Gylfi segir að börn séu mjög sjálf-
miðuð að eðlisfari. Þau finni ekki
fyrir bágri fjárhagsstöðu á heimilinu
nema það bitni á þeim með bein-
um hætti. Það geti tekið tíma fyrir
þau að átta sig á því að foreldrarnir
geti ekki leyft sér jafnmikið og áður.
Hann segir ekkert að því að útskýra
fyrir forvitnum börnum sínum hvað
kreppa eða atvinnuleysi þýðir fyr-
ir fjölskylduna. Það þýði einfaldlega
að mamma og pabbi þurfi að spara
peninginn sinn en það sé aftur á
móti ekkert sem þau þurfi að hafa
áhyggjur af.
Hann segir mikilvægt að halda
því viðhorfi til streitu, jafnvel þeg-
ar börnin eru komin á unglings-
aldurinn. Þau eigi ekki að þurfa að
hafa áhyggjur af fjárhagnum. „Marg-
ir unglingar eru komnir með þann
þroska að fylgjast vel með umræð-
unni í þjóðfélaginu. Við þau er auð-
vitað hægt að ræða meira á fullorð-
insplani,“ útskýrir hann.
Gylfi segir enn fremur mikilvægt
að taka það jákvæða út úr ástandinu
hverju sinni. „Þú getur valið að segja
við börnin að þú eigir ekki pening út
af kreppunni, eða þú getur sagt að
þið hafið ákveðið að ferðast innan-
lands í ár. Maður á að snúa jákvæðu
hliðinni að krökkunum,“ útskýrir
Gylfi og bætir við að hjá meginþorra
fólks sé þetta ekki spurning um
hvort börnin fái að borða eða ekki.
Vissulega sé nokkur hópur fólks í
samfélaginu sem eigi virkilega um
sárt að binda og eigi vart til hnífs
eða skeiðar. Það sé mikilvægt að hið
opinbera veiti því fólki aðstoð og úr-
ræði. Fæstir glími þó við vandræði
að þeim toga.
Matreiðið veruleikann
Gylfi segir einnig að þunglyndu fólki
hætti til að einblína kerfisbundið á
það sem neikvætt sé í umhverf-
inu. Mikilvægt sé að túlka það sem
er að gerast á jákvæðan hátt. „Mér
finnst til dæmis jákvætt að nú er
meiri áhersla lögð á það sem er ís-
lenskt og heimaunnið, hvort sem
það er lambakjötið, heimalöguð
sulta, kartöflurækt í heimagörðum
eða fjallganga. Mér finnst sennilegt
að þarna sé á ferðinni fólk sem er
að gera gott úr ástandinu og nýta
þá möguleika sem við höfum,“ seg-
ir Gylfi og heldur áfram. „Þetta er
spurning um að matreiða veruleik-
ann ofan í börnin og unglinginn
þannig að hann sé ekki upplifað-
ur sem hrikaleg sorg eða mikið tap,
heldur að fjölskyldan njóti þess að
vera saman og gera hluti út frá þeim
forsendum sem hún hefur,“ segir
hann og bætir við að gerviþarfir á
Kolbrún Baldursdóttir sálfræðingur segir mikilvægt að reyna ekki að bæla niður reiðina sem fólk kann að
upplifa við núverandi ástand í þjóðfélaginu. Hún segir mikilvægt að fólk geri sér grein fyrir því hverju það
getur breytt og hverju ekki. Gylfi Jón Gylfason, yfirsálfræðingur hjá Reykjanesbæ, segir afar mikilvægt að
foreldrar haldi fjárhagsáhyggjum og öðrum vandamálum frá börnum sínum.
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
„Þetta er rosalega öflug
tilfinning og mér fannst
á tímabili sem við ætl-
uðum bara að sópa
henni undir teppi.“
„Það er allt í lagi að
segja stálpuðum börn-
um sínum, þegar þau
spyrja, að það sé at-
vinnuleysi eða kreppa,
en að það sé ekkert
sem þau þurfi að hafa
áhyggjur af.“
Helstu ráðleggingar
Kolbrúnar:
nHorfið á það sem gengur vel
n Flokkið og skilgreinið áhyggjurnar
n Setjið fjölskylduna í fyrsta sæti
n Finnið reiðinni farveg
nHafið stundum gaman á heimilinu
n Stofnið klúbba og hittið vini
n Leitið aðstoðar ef áhyggjur eru
viðvarandi
Flokkið vandamálin Kolbrún Baldursdóttir
sálfræðingur segir að langvarandi reiði geti
splundrað fjölskyldum.