Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.2009, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 30. desember 2009 FRÉTTIR
á árinu var þegar DV opnaði lánabók
Kaupþings frá árinu 2006 í sumar og
birti lista yfir alla starfsmenn Kaup-
þings sem fengu slík lán. Þar kom
meðal annars fyrst í ljós hversu hátt
kúlulán Kristján Arason hafði feng-
ið hjá bankanum, nærri 900 millj-
ónir króna. Stjórn Kaupþings felldi
svo niður persónulegar ábyrgðir
starfsmannanna fyrir lánveitingun-
um skömmu fyrir bankahrunið þar-
síðasta haust og enn er ekki útséð
um hvort starfsmennirnir þurfi að
greiða skatta af þeim.
Alveg ljóst er hins vegar að al-
menningur í landinu mun eiga í erf-
iðleikum með að sætta sig við að slík
kúlulán verði tekin upp aftur sem
hluti af hvatakerfum fjármálafyr-
irtækja í framtíðinni, slíkt er óþol-
ið fyrir þeim orðið eftir umræðu
síðastliðins árs. Sennilega fangaði
einn þeirra starfsmanna Kaupþings
sem fékk slíkt kúlulán, Svali Björg-
vinsson, stemninguna í samfélag-
inu nokkuð vel þegar hann sagði að-
spurður við DV hvað honum fyndist
um kúlulánin: „Aldrei aftur.“
Sennilega verða orð Svala ekki
grafskrift kúlulána hér á landi um
ókomin ár en þó má segja að þau
fangi viðhorfið í garð þeirra um
þessar mundir.
Afskriftir hjá auðmönnum
Önnur umræða sem verið hef-
ur áberandi og tengist kúlulánun-
um snýst um afskriftir skulda auð-
manna í íslenska bankakerfinu.
Segja má að Fréttablaðið hafi haf-
ið þessa umræðu með sprengju í júlí
í sumar þegar blaðið greindi frá því á
forsíðu að Björgólfsfeðgar vildu láta
afskrifa helming 6 milljarða króna
skuldar sinnar við Nýja Kaupþing.
Skuldin var tilkomin vegna þess að
eignarhaldsfélag þeirra, Samson,
hafði fengið lán frá Búnaðarbank-
anum árið 2003 til að greiða íslenska
ríkinu fyrir kjölfestuhlutinn í Lands-
bankanum sem keyptur var í árslok
2003. Þessi frétt fór afar illa í almenn-
ing vegna þess að stofnað hafði verið
til skuldarinnar til að kaupa Lands-
bankann og sagði Steingrímur J. Sig-
fússon fjármálaráðherra að lánið
væri það síðasta undir sólinni sem
ætti að afskrifa.
Mánuðina þar á eftir greindu fjöl-
miðlar frá mörgum slíkum málum
þar sem afskrifa átti skuldir auð-
manna. Til að mynda sagði DV frá
fyrirhuguðum afskriftum á um 50
milljarða króna skuldum útgerðar-
mannsins Magnúsar Kristinssonar
við gamla Landsbankann. Magn-
ús átti ekki eignir til að greiða alla
skuldina auk þess sem ábyrgðir fyrir
lánunum voru af skornum skammti.
Sú frétt vakti mikla athygli, sérstak-
lega þar sem Magnús hafði verið stór
hluthafi í Landsbankanum.
Magnús sendi síðar frá sér yfir-
lýsingu þar sem hann greindi frá því
hvernig hann hefði stofnað til skuld-
anna við bankann. Í máli hans kom
fram að lánin hefðu verið tekin „fyr-
ir áeggjan stjórnenda Landsbank-
ans“. Sagan af skuldastöðu Magnús-
ar þótti sýna fram á hversu glæfraleg
og hugsunarlaus lánastefna íslensku
bankanna hafði verið fyrir hrun þar
sem aðgangur hluthafa og viðskipta-
félaga og eigenda bankanna að láns-
fé var nær ótakmarkaður.
Önnur slík frétt var þegar DV
greindi frá því í september að Bjarni
Ármannsson, fyrrverandi forstjóri
Glitnis, hefði samið um afskrift á 800
milljóna króna skuld eignarhaldsfé-
lags í hans eigu við bankann. Í sam-
tali við DV lét Bjarni þau orð falla
að það hefði verið óábyrg meðferð á
fjármunum að greiða skuldina þar
sem hann þyrfti þess ekki.
Fjölmargar fleiri slíkar frétt-
ir komu fram í fjölmiðlum og má
segja að umræðan hjá almenningi
hafi verið sú að fólki sveið að sumir
gæðingar þyrftu ekki að greiða him-
inháar skuldir sínar til fulls þar sem
þær hefðu verið inni í eignarhalds-
félögum eða persónulegar ábyrgð-
ir þeirra verið litlar. Á meðan þurfti
meginþorri almennings að standa
í skilum sem orðið var erfiðara eftir
efnahagshrunið og gengisfall krón-
unnar. Óréttlætið sem tíðkaðist á Ís-
landi fyrir hrunið þótti hafa komið
þarna í ljós holdi klætt í einstökum
auðmönnum.
Stóru eignarhaldsfélögin
hrynja
Ein afleiðinga efnahagshrunsins
hefur líka verið sú að mörg þekkt-
ustu og stærstu eignarhaldsfélög
landsins hafa orðið gjaldþrota á
árinu. Þessi félög voru mörg hver
helstu flaggskip íslensku útrásar-
innar og góðærisins sem tók enda
með hruninu.
Ber þar fyrst að nefna gjaldþrot
Baugs, eignarhaldsfélags Jóns Ás-
geirs Jóhannessonar og fjölskyldu,
sem meðal annars átti Bónus og
Hagkaup. Baugur var úrskurðað-
ur gjaldþrota í mars og er gjaldþrot
félagsins það stærsta í sögunni hjá
einkafyrirtæki hér á landi: Kröfurn-
ar í bú þess nema meira en 300 millj-
örðum króna.
Baugur hafði selt verðmætustu
eign sína, verslanakeðjuna Haga, út
úr félaginu í fyrrasumar og fékk ann-
að félag, 1998 sem var í eigu sömu
aðila og áttu Baug, lán upp á 30 millj-
arða króna frá Kaupþingi til að kaupa
félagið út úr Baugi. Mikið hefur verið
rætt um þessi viðskipti á árinu sem
er að líða og hefur ýmsum þótt Nýja
Kaupþing, nú Arion banki, sýna eig-
endum 1998 mikla þolinmæði þrátt
fyrir mikla skuldsetningu. Í þessu
máli hafa einnig komið við sögu af-
skriftir skulda því líkt og DV greindi
frá í nóvember var meira en helm-
ingur skuldar 1998 afskrifaður þegar
lán félagsins fluttist frá gamla Kaup-
þingi yfir í nýja bankann.
Í þessu máli, líkt og nokkrum
öðrum, eru skoðanir manna mjög
skiptar: Eiga stofnendur Bónuss,
þeir Jóhannes Jónsson og sonur
hans Jón Ásgeir, að fá að halda Hög-
um eða á bankinn að leysa félagið til
sín að öllu leyti? Málið mun væntan-
lega skýrast um miðjan janúar en þá
rennur út frestur þeirra feðga til að
koma með nýtt hlutafé inn í félag-
ið. Takist það fá þeir væntanlega að
halda Högum.
Annað félag sem mikið hefur ver-
ið til umræðu er eignarhaldsfélag-
ið Milestone sem sömuleiðis varð
gjaldþrota á árinu og er í skiptameð-
ferð líkt og Baugur. Kröfur í þrotabú
Milestone nema um 100 milljörð-
um króna. Eigendur félagsins, Karl
og Steingrímur Wernerssynir, hafa
sömuleiðis verið til rannsóknar hjá
sérstökum saksóknara vegna við-
skipta tryggingafélagsins Sjóvár sem
þeir áttu að fullu.
Exista, eigandi Símans, VÍS og
Bakkavarar, hefur sömuleiðis bar-
ist í bökkum en félagið var stærsti
hluthafi Kaupþings fyrir hrun. Enn
sem komið er hefur félagið náð að
halda sér á floti þótt það sé gríðar-
lega skuldsett og kröfuhafar hafi sótt
að því. Mikil dramatík hefur verið í
kringum Exista í ár og er skemmst
að minnast ræðu annars helsta eig-
anda félagsins, Lýðs Guðmundsson-
ar, á aðalfundi félagsins í lok sum-
ars þar sem hann talaði um atlögu
kröfuhafa og bloggsamfélagsins að
félaginu.
Ljóst er því að árið 2009 hefur alls
ekki verið ár eignarhaldsfélaganna,
öfugt við árin þar á undan þar sem
þau sópuðu til sín eignum og eig-
endur þeirra voru hafnir upp til skýj-
anna fyrir snilli sína.
Leiðtogar í kröppum dansi
Af öðrum málum ber að nefna að
tveir leiðtogar Sjálfstæðisflokksins
hafa komist í krappan dans á árinu.
Fyrst ber að nefna Gunnar I. Birgis-
son, fyrrverandi bæjarstjóra í Kópa-
vogi, en eftir að DV greindi frá því í
apríl að Kópavogsbær hefði í stjórn-
artíð hans átt í stórfelldum viðskipt-
um við útgáfufyrirtæki dóttur hans,
Frjálsa miðlun, veiktist staða hans
nokkuð. Um var að ræða 40 milljóna
króna greiðslur til hennar á síðustu
sex árum.
Samfylkingarfólk í Kópavogi fór
í kjölfarið fram á rannsókn á við-
skiptunum við dóttur Gunnars og
staðfesti niðurstaðan að það sem
fram hafði komið í frétt DV var satt.
Samstarfsflokkur Sjálfstæðisflokks-
ins í bænum, Framsóknarflokkur-
inn, var ekki sáttur við þessi tíðindi
og hið sama má segja um einhverja
sjálfstæðismenn. Um miðjan júní,
mánuði eftir að greint var frá þess-
ari niðurstöðu rannsóknarinnar, gaf
Gunnar það út að hann hefði ákveð-
ið að hætta sem bæjarstjóri í Kópa-
vogi.
Sömuleiðis hefur Bjarni Bene-
diktsson, sem kjörinn var formað-
ur Sjálfstæðisflokksins á lands-
fundi flokksins í maí, átt á brattann
að sækja upp á síðkastið eftir að DV
greindi frá því að hann hefði kom-
ið að viðskiptum sem faðir hans og
frændi stóðu í með eigendum Mil-
estone, Karli og Steingrími Werners-
sonum.
Bjarni var stjórnarformaður
eignarhaldsfélagsins BNT, eiganda
olíufélagsins N1, og stundaði við-
skipti samhliða pólitísku starfi sínu
þar til í desember í fyrra og gaf hann
það út að hann ætlaði að einbeita
sér alfarið að stjórnmálunum. Lítið
hefur hins vegar verið rætt um þátt-
töku hans í viðskiptalífinu og tengsl
hans við þá Wernerssyni þar til nú og
kemur það nokkuð á óvart þegar lit-
ið er til þess hversu mikil tengsl hans
eru við þá.
Góðærið og hrunið í baksýnis-
speglinum
Þegar litið er yfir árið sést því að upp-
gjör við efnahagshrunið og góðæris-
árin á undan hefur verið stór hluti af
umræðunni í samfélaginu á árinu
2009.
Þessu uppgjöri er vitanlega
hvergi nærri lokið og mun taka
nokkur ár hið minnsta að gera upp
þennan tíma. Skýrsla rannsókn-
arnefndarinnar er ekki enn kom-
in út og nær öruggt er að halda þarf
áfram með þá vinnu í kjölfarið þar
sem meiri tíma þarf til rannsókn-
ar- og greiningarvinnu. Að sama
skapi hefur sérstakur saksóknari
ekki enn gefið út ákæru vegna efna-
hagshrunsins og hefur Eva Joly sagt
að reikna megi með því að ákæru-
valdið muni þurfa að minnsta kosti
nokkur ár til að komast til botns í
þeim málum sem Fjármálaeftirlitið
sendir þangað.
Íslenskt samfélag er laskað eftir
efnahagshrunið og enn er til dæmis
ekki fyllilega ljóst hverjir munu eign-
ast Íslandsbanka og Arion banka og
enn síður hvaða áherslur nýir eig-
endur munu koma með þegar þeir
taka við stjórn bankanna. Því er
nokkur óvissa um hvað komandi ár
mun bera í skauti sér þar sem mikill
óstöðugleiki hefur einkennt íslenskt
efnahagslíf frá hruninu. Og þó að
árið hafi verið erfitt er það líklega
rétt sem Valgerður Bjarnadóttir seg-
ir í samtali við DV, að ástandið í sam-
félaginu muni versna á næstunni:
„Kreppan varð ekki eins djúp á árinu
og búist var við, vondu fréttirnar eru
að það versta er örugglega eftir, en
við munum hafa það af.“
Samhliða þessari líklegu spá má
fólk þó líka hafa það í huga sem rit-
höfundurinn Jón Kalman Stefáns-
son segir í samtali við DV. Sjónarmið
eins og Jón reifar hér er í raun furðu-
lega sjaldgæft á Íslandi um þess-
ar mundir. Þetta sjónarmið geng-
ur út frá því að horfa okkur fjær til
að átta okkur á því að þrátt fyrir það
nauðsynlega uppgjör sem nú á sér
stað í samfélaginu, og þrátt fyrir að
ástandið sé erfitt hjá mörgum, sé það
þrátt fyrir allt enn góður kostur að
búa hér á landi. „Það eru vissulega
erfiðir tímar, það hvarflar ekki að
mér að draga úr því, við höfum orð-
ið fyrir áföllum, erum skuldug, en
flestir hafa það bara ágætt, það var
örtröð í verslunum fyrir jól og kaup-
máttur svipaður og fyrir 7 árum;
ekki 70, ekki 200 árum, heldur sjö.
Þetta hefur gerst: þjóð sem var ríkust
allra, sem keypti allt sem hreyfðist
og snarkaði í, hefur lent í hremming-
um. Þó ekki meiri en svo að lífsgæð-
in hér eru meiri en í flestum löndum
heimsins. Samt erum við orðin hás
af sjálfsvorkunn.“

Fórnarlömb byltingar Ráðherrarnir Björgvin G.
Sigurðsson og Geir H. Haarde voru tvö af fórnarlömbum
byltingarinnar í janúar enda þótti ábyrgð þeirra á óförum
hrunsins vera skýr.