Dagblaðið Vísir - DV - 16.04.2010, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 16. apríl 2010 FRÉTTIR
Eva Joly, ráðgjafi sérstaks saksóknara
og dómsmálayfirvalda vegna banka-
hrunsins,fagnar skýrslu rannsóknar-
nefndar Alþingis.
„Það er frábært að skýrslan skuli
nú liggja fyrir. Það er afar þýðingar-
mikið fyrir íslensku þjóðina að hafa
nú sýnt fram á að hún gat komið á
fót sannleiksnefnd og leitt rannsókn
á bankahruninu til lykta. Þetta er líka
mikilvægt fyrir framhald málsins. Í
skýrslunni er útskýrt hvað gerðist.
Sérstök nefnd þingmanna getur nú
gaumgæft mál ráðherra sem tald-
ir eru hafa brugðist skyldum sínum
eða sýnt vanrækslu í störfum. Þetta
er mjög mikilvægt og ég legg sérstaka
áherslu á að þetta hafa menn ekki
gert í Bandaríkjunum eða í Bretlandi.
Vel hefði mátt hugsa sér að sann-
leikans hefði verið leitað varðandi
fasteignalánasjóðinn AIG í Banda-
ríkjunum eða varðandi þrengingar
Northern Rock-bankans í Bretlandi.
Allra mikilvægast er að nú veit ís-
lenska þjóðin um öll lánin sem veitt
voru og flokkast geta undir mark-
aðsmisnotkun. Þetta er jafnvel mik-
ilvægara en réttarhöld yfir einstaka
manni því nú þegar eru margir þeirra
berskjaldaðir frammi fyrir þessum
sannindum.“
Hægt er að segja að íslenska þjóð-
in hafi fengið í hendur sjálfstæðan
og hlutlægan sannleika með skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis. „Þjóð-
in hefur að minnsta kosti fengið
tækifæri og möguleika til þess að
gera sér grein fyrir því sem gerðist,“
segir Eva.
Óvenjulegar aðstæður
Í skýrslunni er bent á þrjá fyrrverandi
ráðherra og fjóra embættismenn
sem að mati nefndarinnar hafa
gerst sekir um vanrækslu og mistök
í störfum sínum. Nokkur óvissa ríkir
enn um hvað verði um mál ráðherr-
anna en einkum þó um þrjá fyrrver-
andi seðlabankastjóra og fyrrverandi
forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Þess
má geta að Björgvin G. Sigurðsson,
einn ráðherranna þriggja, situr enn
á þingi. Hann ákvað í gær að víkja
tímabundið af þingi til þess að trufla
ekki störf sérstakrar þingmanna-
nefndar. Sú nefnd fjallar um fram-
hald málsins á fundi í dag.
„Það sem þarf að gera verður gert.
Það sem hægt er að gera verður gert,“
segir Eva Joly. „Aðstæðurnar á Ís-
landi eru afar óvenjulegar og hafa í
rauninni hafnað utan allra hefða. Við
þannig aðstæður leita menn þeirra
tækja sem að gagni geta komið. Ef á
þyrfti að halda væri hægt að setja á
fót sérstakan dómstól eða setja sér-
stök lög. En hér eru sem sagt til lög
og stofnun til þess að taka á máli ráð-
herranna og það getur vel verið að
það reynist nothæft úrræði. Það er
Alþingis að fjalla um þetta sem og
ríkissaksóknara og ríkislögmanns.
Þegar aðstæðurnar eru svo óvenju-
legar sem raun ber vitni er ekki hægt
lengur að hugsa þetta eftir venjuleg-
um brautum.“
Dæmi frá Frakklandi
Eva Joly fékk Roland Dumas, utan-
ríkisráðherra í stjórn Mitterands,
dæmdan í tengslum við Elf-hneyksl-
ið í Frakklandi sem hún byrjaði að
vinna að sem rannsóknardómari
þegar á tíunda áratugnum. Dumas
varð uppvís að mútuþægni og spill-
ingu og fékk sex mánaða fangelsis-
dóm og tvö ár skilorðsbundið til við-
bótar. Eva bendir á að til séu fleiri
en ein leið til að rétta yfir brotlegum
ráðherrum.
„Í Frakklandi kom upp mál þar
sem heilbrigðisráðherrann var tal-
inn hafa gerst sekur um afglöp þeg-
ar leyft var að nota eyðnismitað blóð
til lækninga. Blóðið hafði verið tek-
ið meðal fanga þar sem nær fimmti
hver fangi var HIV-smitaður þannig
að líkurnar voru yfirgnæfandi á að
blóðið væri smitað. Hann var talinn
hafa haft vitneskju um hættuna en
leyfði engu að síður notkun blóðsins
í lækningaskyni. Í því tilviki var ekki
til neinn dómstóll til þess að rétta
yfir ráðherranum og því var gripið
til þess að setja á fót sérstakan dóm-
stól, eins konar hæstarétt eða lands-
dóm. Hann var skipaður mönnum
sem þingið valdi en fyrir honum fór
dómari frá hæstarétti í Frakklandi.
Þetta er sem sagt dómstóll sem tek-
ur á ábyrgð og yfirsjónum ráðherra.“
Skýrslan flýtir vinnunni
„Að því er varðar Roland Dumas
taldi ég að hann hefði gerst sekur
um mútuþægni varðandi sölu á her-
gögnum til Taívan. Ef um það eitt
hefði verið að ræða hefði það vænt-
anlega fallið undir dómstólinn sem
fjallar um athafnir ráðherra. En það
sem hann var á endanum dæmdur
fyrir var að hafa miðlað miklum fjár-
munum til ástkonu sinnar. Það hafði
ekki beinlínis með athafnir hans að
gera sem ráðherra og því hafnaði
mál hans fyrir almennum dómstól-
um. Hvaða stefnu mál taka getur ráð-
ist af því hvaða brot koma upp úr kaf-
inu við rannsókn.
Þessi aðferð sem ég hef nefnt snýr
að stjórnmálamönnum og verkum
þeirra. Mál embættismanna fara
fyrir venjulega dómstóla verði þeir
ákærðir á grundvelli frekari rann-
sókna. Hvort þeir hafi með athöfnum
sínum eða athafnaleysi brotið lög.
Þetta er verkefni réttarkerfisins. Það
fer eftir eðli mála hvaða stefnu þau
taka, hvort um refsimál er að ræða
eða mál af öðrum toga. Skýrsla rann-
sóknarnefndar Alþingis geymir mik-
ið af upplýsingum og staðreyndum
sem geta veitt leiðsögn um framhald
mála og flýtt vinnunni.“
Leiðin til að ræna þjóð...
Í viðtali við DV um miðjan júní í fyrra
sagði Eva Joly að alltaf væri reynt
að grafa undan rannsóknarstarfi og
gera það tortryggilegt. „En það hef-
ur reynst þýðingarlaust til þessa.
Það er ekki hægt að skipa borgurum
að þegja. Og alls ekki ætti að þagga
niður í þeim sem búa yfir reynslu og
þekkingu. Tjáningarfrelsið er grund-
vallarmannréttindi. Það að mega tjá
skoðanir sínar opinberlega er grund-
vallarréttindi. Og það má alltaf gera
ráð fyrir því að þeir sem mögulega
hafa framið efnahagsbrot og eiga
hagsmuna að gæta haldi uppi vörn-
um með ógnunum og tilraunum til
þöggunar.“
Skýrsla rannsóknarnefndar Al-
þingis liggur nú fyrir og bendir til
þess að innan bankanna hafi græðgi
og áhættusækni orsakað fall þeirra.
Þjóðin er fjúkandi ill út í bankamenn
og slælegt eftirlit stjórnvalda og eftir-
litsstofnana.
„Stundum er vitnað í bókartitil-
inn „The Best Way to Rob a Bank is
to Own One“ (Besta leiðin til að ræna
banka er að eiga hann.) Það mætti ef
til vill orða þetta svo að leiðin til að
ræna þjóð sé að eiga banka,“ segir
Eva Joly.
Eva Joly, ráðgjafi dómsmálayfirvalda og sérstaks saksóknara, fagnar skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis
og segir að með henni sé þjóðin komin lengra en til dæmis Bretar varðandi Northern Rock-bankann. Hún
segir að upplýsingarnar í skýrslunni séu allt eins mikilvægar þjóðinni og réttarhöld yfir mönnum sem
þegar hafi verið afhjúpaðir og standi nú berskjaldaðir. Í samtali við Jóhann Hauksson tekur Eva dæmi um
málaferli yfir frönskum ráðherrum sem gerst höfðu brotlegir.
„ÞAÐ SEM ÞARF AÐ
GERA VERÐUR GERT“
Eva Joly er þrautreyndur lögfræðingur og starfaði lengi sem rannsóknardómari í
Frakklandi. Kenning hennar er sú að dómskerfinu í öllum löndum reynist auðveldara
að dæma niður fyrir sig en upp fyrr sig. Þetta merkir að dómskerfið tekur mildilega
eða jafnvel alls ekki á fólki í efstu lögum samfélagsins.
Sjálf hefur Joly sett fram þrjár grundvallarreglur um réttlátt réttarkerfi í bók
sinni „Justice under Siege“.
n Gagnsæi er eðlileg fylgiregla frelsis; gagnsæi án frelsis brýtur í bága við
mannréttindi. Frelsi og ógagnsæi greiðir leið til lögbrota.
n Lagaleg hnattvæðing er lífsnauðsynleg hnattvæðingu viðskiptanna. Löndum,
sem hylma yfir lögbrot og fjársvik, ætti að meina um forréttindi í bankastarfsemi.
n Lögbrot valdamanna skaða mikilvæga hagsmuni þjóða. Hert viðurlög, heimild
til eignaupptöku og aðgætni í bankastarfsemi eru varnir sem grípa verður til
gegn slíkri samfélagsógn.
Þrjár reglur Evu Joly
Lögbrot valda-manna skaða
mikilvæga hagsmuni
þjóða.
JÓHANN HAUKSSON
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Sannleiksnefnd
„Það er afar þýðingarmikið fyrir íslensku þjóðina að hafa
nú sýnt fram á að hún gat komið á fót sannleiksnefnd
og leitt rannsókn á bankahruninu til lykta.“
MYND RAKEL ÓSK SIGURÐARDÓTTIR