Dagblaðið Vísir - DV - 16.04.2010, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 16. apríl 2010
Pilgrim Lockwood, skip-stjóri á breska togaranum Colinda, vissi ekki alveg hvað hann átti að gera við
furðulegt verkfæri sem skorið hafði
verið úr hreindýrshornum. Árið var
1931 og verkfærið hafði fest í neti
Colindu á hafsbotni á sandgrynn-
ingum á miðjum Norðursjónum.
Árum síðar kom í ljós að hreindýrs-
hornið reyndist vera að minnsta
kosti fjögur þúsund ára gamalt. Við
það fóru vísindamenn að rannsaka
svæðið og í ljós kom að gríðarstór
landbrú var á milli Bretlands og
meginlands Evrópu á steinöld.
Gríðarstórt landflæmi
Gönguleiðin á milli Lundúna og
Amsterdam hefur ekki verið geng-
in í um sex þúsund ár enda hvarf
hún í sæ. Doggerland er nafnið
sem fornleifafræðingar og jarð-
fræðingar nota um gríðarlega stórt
landflæmi í sunnanverðum Norð-
ursjónum sem tengdi Bretland
við meginland Evrópu um og eft-
ir síðustu ísöld. Rannsóknir hafa
sýnt fram á að hið stóra landsvæði
Doggerlands teygði sig frá, þar sem
nú er, austurströnd Bretlands til
Hollands og vesturstranda Dan-
merkur og Þýskalands. Doggerland
virðist hafa verið gróðursælt land
þar sem fjöldi manna bjó á stein-
öld.
Loðfílaleifar
Árið 1931 dró fiskiskip Pilgrims
Lockwood, eins og áður segir,
myndarlegt hreindýrshorn upp úr
sandgrynningunum á hafsvæðinu
Dogger bank sem liggur í Norð-
ursjónum, miðja vegu á milli Hol-
lands og Bretlands. Hornið hafði
verið brýnt niður svo það mynd-
aði oddhvasst blað á öðrum end-
anum. Mælingar benda til að það
sé um 4.000 til 10.000 ára gamalt,
frá þeim tíma er Doggerland var
sífrerasvæði og ísöldin nýafstað-
in. Talið er að það hafi verið notað
sem áhald við fiskveiðar, hugsan-
lega sem spjót er steinaldarmenn
notuðu til að veiða fisk. Í kjölfar-
ið hafa ýmsir aðrir gripir fundist á
þessum slóðum, sem forfeður nú-
tímamanna notuðu sem vopn og
áhöld. Þá hafa skip dregið upp lík-
amsleifar ýmissa furðudýra, þar á
meðal loðfíla og ljóna.
Sökk hægt í sæ
Á síðasta jökulskeiði, fyrir um tíu
þúsund árum, þakti gríðarlega
stór jökull Bretlandseyjar og lönd-
in sem nú liggja við Norðursjóinn.
Hæð sjávarins var þá um 120 metr-
um lægri en hún er í dag. Dogg-
erland var þá láglend túndra sem
breyttist hratt þegar ísaldarjökull-
inn hvarf. Fyrir um átta þúsund
árum var Doggerland frjósamt
hérað með mikið lífríki, stór fenja-
svæði, lón og vötn. Sumir telja að
svæðið hafi verið gjöfulasta svæði
Evrópu á steinöld, matar-
kista fyrir steinaldarmenn
sem veiddu dýr, fugla og
fiska.
Rannsóknir sýna að
Doggerland sökk ekki í
sæ á einni nóttu, heldur á
nokkuð löngum tíma. Tal-
ið er að sjávarlínan hafi
hækkað um einn eða tvo
metra á öld og að flætt hafi
yfir ólíka kima landsins á
löngum tíma. „Breytingin
sást þó mjög vel yfir heila kynslóð,
en menn þurftu alls ekki að hlaupa
í skjól upp til fjalla,“ segir Nic
Flemming, sjávarfornleifafræð-
ingur á Haffræðistofnun South-
amptonháskóla á Englandi.
Landið varð auðlind
Vitað er að eignarréttur var ekki
í hávegum hafður í steinaldar-
samfélagi veiðimanna og safnara.
Hins vegar þykir ljóst að um leið og
landsvæðið minnkaði varð óspillt
land að sífellt dýrmætari auðlind.
Bresku fornleifafræðingarn-
ir Clive Waddington  og Nicky
Miller telja að það hafi leitt til
þess að menn köstuðu frek-
ar eign sinni á lönd, sem gæti
hafa verið eitt fyrsta skrefið í
þróun eignarréttar á landsvæð-
um.
Doggerland er talið hafa
breyst úr gaddfreðinni túndru í
frjósama paradís á nokkur þús-
und árum, áður en það hvarf
svo í sæinn. Fornleifafræðing-
ar telja að þær hörmungar hafi
verið mönnum mjög erfiðar
og telja margir að þær geti gef-
ið nútímamanninum skilning
á því hversu alvarlegar afleið-
ingar loftslagsbreytingar hafi í
veröldinni.
Vísindamenn við háskólann í
Birmingham hafa notað jarðvís-
indalegar aðferðir til þess að kort-
leggja Doggerland. Ofurtölvur eru
látnar reikna út hvernig landslag-
ið leit út á þeim tíma sem forfeður
okkar reikuðu um lendurnar.
Undan ísaldarjöklinum á síðasta jökulskeiði, kom stórt
landflæmi sem á árum áður var byggt steinaldarmönnum sem
eltust við loðfíla og ljón. Vísindamenn kalla landið Doggerland
en það myndaði landbrú á milli Evrópu og Stóra-Bretlands.
n Árið 1930 birtist meðfylgjandi
mynd í bandaríska vísindatímaritinu
Modern Mecanix en þar sagði:
„Hinum gríðarlega umfangsmiklu
áætlunum um uppfyllingu Norður-
sjávar verður framfylgt á næstunni.
160 þúsund ferkílómetrum af landi
verður bætt við Evrópu. Landið
verður myndað með því að múra það
inni með gríðarstórum flóðveggjum,
líkt og gert hefur verð í Hollandi og
þeim fjölmörgu ám sem renna út í
Norðursjó verður beint annað með
skurðum.“ Aldrei varð neitt úr þessum
áætlunum þrátt fyrir að hundruð
enskra vísindamanna hafi unnið
að þeim, eins og segir í Modern
Mecanix. 160 þúsund ferkílómetra
uppfylling væri nú engin smásmíði
en til hliðsjónar má nefna að Ísland
er um 100 þúsund ferkílómetrar.
Uppfyllingin var á sama stað og Doggerland og það er athyglisvert að menn
hafi viljað fylla upp í landið á þessum stað árið 1930, einu ári áður en Pilgrim
Lockwood fann steinaldarverkfærið á Norðursjónum og menn hófu að
rannsaka hinar fornu lendur.
STÆRSTA UPPFYLLING
HEIMS Á NORÐURSJÓNUM
STEINALDARMENN
bjuggu í Doggerland
Þorp á Doggerland Fornleifafræðingar hafa með hjálp
tölvu búið til þrívíddarmyndir af kofum steinaldarmanna í
Doggerland, byggt á gögnum um sléttuna sem nú liggur á
hafsbotni.
Landbrúin mikla Doggerland
var gríðarlegt landflæmi á
steinöld og ein mesta matar-
kista Evrópu á þeim tíma.
Sandgrynningar á Norðursjó Dogg-
er bank er frægt veiðisvæði á Norðursjó
en Doggerland er kennt við það.