Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.2010, Blaðsíða 32

Ég flaug út í einkaþotu Jóns Ásgeirs. Hann keypti Norðurljós af mér og flaug mér til Tékklands þar sem ég var að fara að leika í kvikmyndinni Ísold
og Tristan í Prag... Jón Ásgeir gerði þetta bara
af því hann var „nice“ – þetta var ekki hluti af
samkomulagi okkar. Ég var samt ranglega grun-
aður um að hafa sviðsett brottförina,“ segir Jón
Ólafsson, athafnamaður og stjórnarformaður
vatnsfyrirtækisins Icelandic Glacial í Ölfusi, að-
spurður um dramatíska brottför sína úr íslensku
viðskiptalífi í nóvember 2003 eftir að hann hafði
selt Jóni Ásgeiri Jóhannessyni fjölmiðla- og af-
þreyingarfyrirtækið Norðurljós.
Ljósmyndir birtust af Jóni í fjölmiðlum þar
sem hann sást stíga út úr einkaþotu sem flaug
með hann hingað til lands frá London til að
ganga frá viðskiptunum og vöktu fréttir af söl-
unni mikla athygli – talað var um að Jón væri að
selja norðurljósin og þótti hnyttið. Ætla má að
Jón hafi fengið nokkur hundruð milljónir króna
fyrir Norðurljós en hann vill ekki ræða um sölu-
verð fyrirtækisins þegar hann er spurður um
það.
Jón hafði verið afar áberandi og umdeildur
maður á Íslandi árin þar á undan og stýrt Norð-
urljósum, sem rak meðal annars Stöð 2, Sýn og
Skífuna, og hafði ekki verið í náðinni hjá for-
svarsmönnum Sjálfstæðisflokksins sem var nán-
ast allsráðandi á Íslandi á þeim árum.
Næstu árin þar á eftir spurðist ekki nánd-
ar nærri eins mikið til Jóns og áður
enda segist hann hafa tekið meðvit-
aða ákvörðun um að kúpla sig út úr
viðskiptum á Íslandi. „Ég fór í mikla
innri skoðun og reyndi að átta mig á
því hvað ég vildi gera. Ég hafði aldrei
haft tíma fyrir sjálfan mig því að ég
hafði alltaf unnið myrkranna á milli
alveg frá því ég man fyrst eftir mér.
Ég hafði byggt það upp sem ég gerði
úr engu og það vakti mikla athygli
hér á landi.“
Jón dúkkaði svo aftur upp hér á
landi þegar í ljós kom að hann ætl-
aði að reisa vatnsverksmiðju fyr-
ir austan fjall og hefja útflutning á
vatni. Síðan þá hefur Jón gjarnan
verið kallaður vatnskóngurinn. En
hvað gerðist frá þeim tíma þegar Jón
seldi Norðurljós og þar til í ljós kom
að hann ætlaði að hefja framleiðslu og útflutn-
ing á vatni?
Eignaðist vatnsfyrirtæki
fyrir tilviljun
„Eftir að ég seldi allt sem ég átti og fór 2003 – þá
var ég búinn að fá alveg nóg af öllum þessum lát-
um, átökum og ófriði í Davíð Oddssyni og Hann-
esi Hólmsteini og sá enga ástæðu til að halda hér
áfram og ákvað að snúa mér að einhverju öðru
– komst ég að því eftir nokkra mánuði að ég varð
að fara að gera eitthvað,“ segir Jón. Eftir söluna
á Norðurljósum tók því við nokkurra mánaða
limbó hjá Jóni þar sem hann velti því fyrir sér
hvað hann ætlaði að gera í framtíðinni.
Svarið við þessari spurningu hans kom
skömmu eftir söluna á Norðurljósum. „Á sama
tíma og ég var að selja allar mínir eignir hér á Ís-
landi á einu bretti setti kaupsýslumaður frá Sádi-
Arabíu sig í samband við Kristján son minn og
bað hann um að svipast um eftir vatnsfyrirtæki
á Íslandi. Hann komst þá að því að eitt vatnsfyr-
irtæki var í gjaldþrotameðferð hjá skipta stjóra
og að óskað væri eftir tilboðum í það. Sonur
minn átti hæsta tilboðið þannig að hann hringdi
í Sádann og sagði: „Nú áttu vatnsfyrirtæki.“
Sádinn borgaði hins vegar aldrei þannig að við
sátum uppi með þetta.“
Þegar þeir feðgar keyptu vatnsfyrirtækið var
ekki inni í myndinni að þeir starfræktu það sjálf-
ir. Sú hugmynd vaknaði hins vegar þegar þeir átt-
uðu sig á því að Sádinn ætlaði sér ekki að koma
vatnsfyrirtækinu á koppinn. „Síðan, nokkrum
mánuðum síðar þegar ég áttaði mig á því að ég
yrði að fara að gera eitthvað, töluðum við son-
ur minn saman og veltum því fyrir okkur hvort
það væri ekki hægt að gera eitthvað við þetta
vatnsfyrirtæki. Þannig að við gerðum mikla út-
tekt á markaðsaðstæðum í heiminum og sáum
þá að sala vatns hafði aukist um níu prósent á
ári síðastliðinn tíu ár. Við sáum líka að sala svo-
kallaðs premium-vatns var að aukast um 18 pró-
sent á ári. Við ákváðum því að fara inn á markað-
inn með slíkt premium-vatn,“ segir Jón en með
„premium-vatni“ er átt við vatn sem er í hæsta
gæðaflokki, til dæmis eins og Evian.
Vatnsfyrirtæki Jóns heitir Icelandic Water
Holdings og er verksmiðjan á Hlíðarenda í Ölf-
usi. Verksmiðjan var reist árið 2008 og kallast
vatnið sem framleitt er í henni IcelandicGlacial.
skildi EkkErt í þEssu
Á þeim árum þegar Jón var að undirbúa vatns-
verksmiðjuna, 2004 til 2008, dvaldist hann að
mestu erlendis og fylgdist því með íslensku við-
skiptalífi og uppganginum í íslensku samfélagi
úr nokkurri fjarlægð. „Ég skildi þessa miklu upp-
sveiflu aldrei mjög vel; ég botnaði ekkert í þessu.“
Jón segist til dæmis ekki almennilega hafa
skilið hvernig hægt var að selja sömu fyrirtæk-
in aftur og aftur manna á milli fyrir hærra verð
í hvert skipti. „Annað sem ég tók eftir var að fólk
í Bretlandi spurði mig að því hvaða Íslendingar
þetta væru sem keyptu þessi fyrirtæki í landinu á
yfirverði. Fólk skildi ekkert í þessu. Ég gaf þessu
engan gaum þá en svo kom auðvitað á daginn
að sennilega voru þessar efasemdir Breta réttar,“
segir Jón.
„Ég gat aldrei áttað mig á því hvernig það
gæti verið að fundið hefði verið upp nýtt hjól í
aðferðafræðinni í bankastarfsemi á Íslandi og
hversu margir tóku þátt í þessu. Ég hafði ver-
ið stór hluthafi í Íslandsbanka og í stjórn þar og
hafði því einhverja þekkingu á svona starfsemi.
Ég skildi ekki hvernig þeir gátu fengið að gera
það sem þeir gerðu. Það er alveg ljóst að eftirlits-
stofnanir hér á landi og annars staðar brugðust
gjörsamlega. Þetta var bara mikil veisla og það
gekk rosalega vel, að því er fólki fannst. Miklar
tekjur komu í kassann hjá ríkissjóði og sveitar-
félögum og allir tóku þátt í veislunni,“ segir Jón.
Þegar blaðamaður spyr Jón um mat hans á
því af hverju þessi veisla í íslenska hagkerfinu
hafi getað staðið svona lengi, svarar hann: „Þetta
gerist á tíma þar sem mikið offramboð er á láns-
fjármagni í heiminum. Þetta verður til þess að
menn gátu fengið lán án þess að hafa fyrir því.
Menn voru að kaupa fyrirtæki hér á 1 krónu og
selja það svo aftur á 10 krónur og bankarnir voru
tilbúnir til að fjármagna þessi viðskipti jafnvel
þótt engin efnisleg verðmæti hafi
verið á bak við þessar níu krónur
sem bankinn var að lána.“
Hann segir að það hafi ekki átt
sér stað nein verðmætasköpun með
þessum viðskiptum heldur frekar
verðmætarýrnun. „Það er það sem
var að. Verið var að búa til falskar
myndir af öllum samningum. Ef ég
kaupi fyrirtæki og sel Gunnari það
og hann selur þér það og á endan-
um kaupi ég fyrirtækið svo aftur fyr-
ir verð sem er þremur milljörðum
hærra þá er það eina sem hefur gerst
að fyrirtækið hefur farið einn hring.
Viðskipti virka ekki svona.“
Jón grunaði þó alls ekki að ís-
lenska hagkerfið myndi hrynja þrátt
fyrir að hann hafi ekki skilið mikið af
þeim viðskiptum sem áttu sér stað
hér á landi á árunum fyrir hrunið.
„Ég hallaði mér alveg til hlés í þessu, ég sá
aldrei neitt í þessu og ég skildi þetta ekki. Þegar
maður hefur þessa tilfinningu þá finnst manni
alltaf eins og að bólan muni springa. Mig grun-
aði hins vegar ekki að þetta hrun myndi skella
á. Líklega hefur engan grunað að þetta myndi
gerast, til dæmis inngrip Seðlabankans í rekstur
Glitnis,“ segir Jón sem hélt að sér höndum í fjár-
festingum á Íslandi á þesum árum ef frá er talin
fjárfestingin í vatnsverksmiðjunni.
tapaði aðEins stofnfjárbréfum
Jón segir aðspurður að vegna þessa hafi hann
ekki tapað miklu á hruninu. „Nei, nei ég átti eig-
inlega engin hlutabréf á Íslandi. Ég átti dálítið af
stofnfjárbréfum í Sparisjóðnum í Keflavík en það
voru einu bréfin sem ég átti á Íslandi fyrir utan
hlutabréfin í vatnsfélaginu,“ segir Jón sem tók
engin lán á Íslandi vegna vatnsfyrirtækisins fyrr
en það lá fyrir að byggja ætti verksmiðjuna fyrir
austan. Fyrir þann tíma fjármagnaði hann fyrstu
skref fyrirtækisins með fjármunum sem hann
átti og því sem hann fékk fyrir Norðurljós.
Hann segir að á árunum fyrir hrunið hafi
hann fengið mikið af símtölum frá bönkunum
og mönnum úr atvinnulífinu þar sem honum
voru boðnar alls kyns fjármálaafurðir og fyrir-
tæki til kaups, oft með fjármögnun. „Nei, þetta
bara hentaði mér ekki; þetta var ekki ég,“ seg-
ir Jón sem því má segja að sé einn af tiltölulega
fáum þekktum aðilum úr íslensku viðskiptalífi
sem tók ekki tilboðum bankanna á þessum tíma.
Aðrir sem vitað er að hafi slegið hendinni á móti
alls kyns fjárfestingartækifærum í góðærinu eru
Árni Hauksson og Hallbjörn Karlsson sem seldu
Húsasmiðjuna með gríðarlegum hagnaði árið
2005 og sátu svo á gróðanum að mestu fram
að hruninu. Jón kom því standandi út úr hrun-
inu. „Það er enginn að mála húsið mitt og ég get
gengið óáreittur um göturnar.“
Jón segir að það sem honum finnist grátleg-
ast við hrunið sé hversu illa það hafi komið við
marga óbreytta borgara í landinu. „Það sem er
grátlegast við þetta er að það er fullt af fjölskyld-
um, fólki sem hefur lagt fyrir og staðið sig vel í
eðlilegu umhverfi, sem tapar nánast öllu sínu
í þessu hruni. Þetta er fólk sem treysti því að
þessir hlutabréfa- og peningamarkaðssjóðir í
bönkunum væru í lagi. Þetta er bara mjög sorg-
legt. Í sjálfu sér er ekkert að því að sjá þessa að-
ila sem gömbluðu stórt taka skellinn fyrir það,
það er bara lögmál markaðarins. En fólk sem
var búið að byggja upp sitt líf og leggja fyrir fyr-
ir efri árin og svo koma einhverjar stráklingar í
bönkunum og villa um fyrir því og setja pening-
ana inn í ranga sjóði, sem fjárfestu í hlutabréf-
um bankanna sjálfra og félaga sem voru í eigu
eigenda þeirra. Þetta er bara vítavert,“ segir Jón,
32 viðtal umsjón: ingi vilhjálmsson ingi@dv.is 1. október 2010 föstudagur
„Fólk blindaðist
af græðgi“
Jón ólafsson athafnamaður var
einn umdeildasti maðurinn í íslensku
viðskiptalífi á árunum fyrir einka-
væðingu bankanna. Eftir að hafa selt
afþreyingarfyrirtækið Norðurljós 2003,
fylgdist hann með íslensku viðskipta-
lífi úr fjarlægð. Hann segist ekki hafa
botnað í mörgum af þeim viðskiptum
sem áttu sér stað á góðæristímanum.
Jón fjárfesti ekki í öðru en vatnsfyrirtæki
sínu á Íslandi og kom niður standandi úr
hruninu. Vatnið á hug hans allan í dag.
Við erum farnir að sjá
í gegnum rörið.
Ég gat aldrei
áttað mig á því
hvernig það
gæti verið að
fundið hefði
verið upp nýtt
hjól í aðferða-
fræðinni í
bankastarf-
semi á Íslandi.