Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.2012, Qupperneq 53

53Helgarblað 23.–25. mars 2012
„Nútímaleg glæpasaga“ „Ævintýri með
íslensku ívafi“
Konurnar á
ströndinni
Kingdoms of
Amalur: Reckoning
Uppáhaldsvefsíðan?
„Þýðir ekkert að væla“
í hljómsveitinni, 19 ára, að
verða tvítugur, en hin eru ým-
ist orðin 22 ára eða verða það
síðar á árinu. Aðrir hljómsveit-
armeðlimir eru fyrrnefndur
Logi Pedro, bróðir Unnsteins,
Þórður Jörundsson, Jón Ingvi
Seljeseth, Gylfi Sigurðsson,
Þorbjörg Roach Gunnarsdóttir
og Haraldur Ari Stefánsson.
Samdi þegar hinir sóluðu
sig
Hljómsveitin er að vinna
að nýrri plötu sem stefnt er
á að komi út í haust. Fyrsta
lagið af plötunni er nú þegar
komið í spilun en það er lagið
Qween sem hefur aldeilis
slegið í gegn undanfarið og
verið með vinsælustu lögum
landsins. Unnsteinn samdi
lagið. „Ég samdi það í Berlín
í sumar. Það fóru allir út í
sólbað einn daginn en ég
ákvað að vera inni og samdi
það á einum degi. Hljómarnir
eru æfingar sem ég lærði í
hljómborðstímum hjá Eyþóri
Gunnarssyni.“
Unnsteinn segir misjafnt
hvað það taki langan tíma að
semja lögin. „Það tók okkur
þrjú ár að semja eitt lagið
okkar og svo kemur annað
bara á einum degi. Fer bara
eftir hvort maður er í stuði eða
ekki.“
Hann segir þau stundum
fá leið á að spila sömu lögin
en þá breyti þau útsetningum
þeirra. „Þá gerir maður nýjar
útsetningar og gerir þau meira
spennandi.“
„Það rífst
enginn nema
ég og Logi, en það
er ekkert nýtt, við
höfum alltaf rifist.
Í
slenska óperan frumsýndi
La bohéme Puccinis í
Eldborgarsal Hörpu síð-
astliðið föstudagskvöld.
Þetta er önnur sýning
Óperunnar í Hörpu. Hvað
varðar söng og jafnvel leik
tókst hún að flestu leyti vel,
en sviðsetningin staðfesti,
því miður, enn frekar þær
efasemdir sem maður hafði
um ágæti hins mikla salar
sem óperuhúss, bæði fyrir
og ekki síður eftir flutning
Töfraflautunnar þar í haust.
Það er sérstakt við sýn-
ingu Óperunnar nú, að þar
er teflt fram tveimur svið-
spörum í aðalhlutverkun-
um, elskendunum Rodolfo
og Mimi. Þau eru að þessu
sinni sungin annars vegar af
Gissuri Páli Gissurarsyni og
Huldu Björk Garðarsdóttur,
hins vegar af Garðari Thór
Cortes og Þóru Einarsdóttur.
Er það raunar ekki í fyrsta
sinn sem slíkt er gert hér á
landi; La bohéme var flutt
þannig í Þjóðleikhúsinu fyrir
hátt í þrjátíu árum, en Ís-
lenska óperan hefur á sínum
ferli gert of lítið af slíku. Nú
eigum við orðið það mikið af
góðum og efnilegum óperu-
söngvurum, sem fá allt of fá
tækifæri hér heima, eins og
allir vita, að þetta ætti fremur
að vera regla en undantekn-
ing hjá Óperunni. Er þessi
tilhögun því ánægjuleg og
boðar vonandi breytta tíma.
Hvað er það þá sem gerir
að verkum að La bohéme
nýtur sín ekki sem skyldi á
sviðinu í Eldborgarsalnum?
Svarið við því er í mínum
huga einfalt: La bohéme
er verk sem kallar á minni
umgerð, miklu meiri nánd á
milli leikendanna á svið-
inu og helst einnig á milli
áhorfenda og flytjenda en
hér er boðið upp á. Á köflum
týnist dramað hreinlega eða
drukknar í því gímaldi sem
salur og svið mynda utan um
það. Hinum enska leikstjóra,
Jamie Hayes, sem hefur verið
kvaddur til að setja upp verk-
ið, hefur verið mikill vandi
á höndum. Lausnir Hayes,
sem hefur áður sett upp
nokkrar sýningar hjá Óper-
unni með allmisjöfnum ár-
angri og er nú að eigin sögn
að setja verkið upp í fimmta
skipti, orka ekki allar sann-
færandi, einkum í fyrri hluta
sýningarinnar.
„Love story“ síns tíma
La bohéme var frumsýnd
árið 1896 og er löngu orðin
ein af hinum föstu númer-
um á verkefnaskrá heimsó-
perunnar. Sagt er að hún
sé fjórða í röðinni af þeim
óperum sem oftast eru flutt-
ar. Þetta er „Love story“ síns
tíma og hefur elst öllu betur
en samnefnd bíómynd sem
við grétum yfir í gamla daga.
Hún gerist meðal fátækra
listamanna í París á fyrri
hluta nítjándu aldar, lýsir
ástum þeirra og basli utan
garðs við borgaralegt sam-
félag. Rodolfo er ungt skáld
sem býr í fátæklegu risher-
bergi í Latínuhverfinu ásamt
vini sínum málaranum Mar-
cello; hann verður ástfang-
inn af saumastúlkunni Mimi,
þau fara að vera saman, en
allsleysið og erfitt lunderni
dregur þau niður; hann er
snöggur til afbrýðisemi og í
kjölfarið fylgja hin klassísku
átök: vonbrigði og höfnun,
reiði, beiskja, aðskilnaður,
og að lokum fyrirgefning
og sættir. En þá er komið á
leiðarenda, því að Mimi er
helsjúk af berklum. Hinn
sári missir, hann er þarna
líka. Allt þetta túlkar Pucc-
ini meistaralega í tónlist sem
er ávallt jafn heillandi, hvað
sem líður öllum sveiflum í
tíðaranda og listasmekk, eins
og Sveinn Einarsson bendir
á í ágætri leikskrárgrein.
Saman við sögu Rodolfos
og Mimar fléttast svo önnur
ástasaga, þeirra Marcellos
og hinnar léttlyndu Musettu,
sem er á öllu kómískari
nótum; Puccini og með-
höfundar hans vissu hversu
nauðsynlegt er að búa til
andstæður, skapa kontrasta,
einnig á plani sögu og kar-
aktersköpunar. Allt er það þó
á hófstilltum nótum.
La bohéme er ákaflega
hreint verk í byggingu; tón-
fróðari menn en ég halda því
fram að þar sé ekki einum
tóni ofaukið. Leikhúsmanni
verður hugsað til Ibsens,
samtíðarmanns Puccinis,
þótt ólíkir séu þeir; þar er
ekki heldur orði of eða van.
Báðir voru þeir fulltrúar
raunsæisstefnunnar og báðir
skiluðu þeir verkum sem
hafa náð að lifa hana. Það
sem slær mig nú, þegar ég
rifja upp gömul kynni af La
bohéme, er hversu mark-
visst Puccini, líkt og Ibsen,
reynir að losa leikhús sitt
undan stjörnudýrkun sam-
tíðarinnar; hversu fram-
sæknir þeir hafa báðir verið
með kröfum sínum til sam-
leiks og heildaráhrifa sviðs-
listaverksins. Auðvitað eru
Rodolfo og Mimi stjörnu-
hlutverk, mikil ósköp, en
það eru þarna fleiri hlutverk,
misstór að sönnu, sem þarf
einnig að vinna á réttan hátt
og gefa söngvurum góð færi
til að sýna list sína. Tónlist-
in streymir áfram og þó að
ekki skorti góðar aríur renna
þær saman við heildar-
flæðið með öðrum hætti en í
flestum óperum Verdis. Hér
getur söngleg færni, tæknileg
snilli, hvergi komið í staðinn
fyrir eða bætt upp vöntun
á innri tilfinningu, áhuga-
verðum karakter. Eflaust er
andi Wagners á sveimi yfir
vötnum.
Fært til umbrotaáranna
eftir aldamót
Söngvararnir fjórir, sem nú
takast á við hlutverk Mimar
og Rodolfos, komast í raun-
inni allir mjög vel frá þeirri
þraut sem fyrir þá er lögð
– bæði af húsinu sjálfu og
leikstjórninni. Raddir þeirra
eru ekki mjög kröftugar eða
voldugar; húsið er þeim
öllum erfitt, einkum Giss-
uri Páli og Þóru. Mér virtist
Hulda Björk ráða einna best
við það raddlega og túlkun
hennar bera af hinna hvað
heildaráferð snertir. Tilfinn-
ingalega var hún hins vegar
full köld þegar á leið. Þau
Garðar Thór og Þóra voru
nokkuð á reiki framan af, en
eftir hlé, þegar skuggar ör-
laganna og dauðans leggjast
yfir, náðu þau sér mjög vel
á strik og sýndu samleik af
því tagi sem þetta verk þarf á
að halda. Maður varð heill-
aður og snortinn og skildi af
hverju Puccini hefur lifað.
Þau Gissur Páll og Hulda
Björk urðu einnig betri þegar
fram í sótti, en þau náðu þó
aldrei saman á jafn sterkan
hátt og Garðar Thór og Þóra.
Samt verður ekki annað sagt
en Gissur Páll hafi skilað
sínu með heiðri og sóma.
Ég vil sem sagt bæði
kenna um stærð sviðsins og
stefnu leikstjórans hversu
erfið gangan var framan af.
Í stað þess að þrengja rýmið
og setja tilfinningadramað í
sem skýrastan fókus, þenur
hann það út og máir um leið
á löngum pörtum út skýrar
línur verksins. Sú myndræna
umgerð, sem sýningunni er
búin á baksviðinu, gefur upp
sögulegt umhverfi, girðir
af hinar ágengu svalir sem
munu alltaf vera vandamál
í þessu húsi, og þjónar jafn-
framt sem sýningartjald.
Sem slík er hún alls ekki illa
heppnuð. Leikstjórinn kýs
að flytja verkið til í tíma, sem
gjarnan er gert við þessa
óperu; hér er það fært til
umbrotaáranna eftir alda-
mótin fyrri; reynt er að búa
til miklar Parísarstemningar
og til þess nýttur fjölmenn-
ur leikendaflokkur: Óperu-
kórinn, barnakór, svo skýtur
þarna sirkusfólk og lúðra-
sveit upp kolli. Búningaklætt
leikfólk á flandri úti um allt
hús, þegar áhorfendur ganga
til sætis, og mikið spígsporað
og hjólað og hlaupið fram
og aftur um ganga eftir að
leikur hefst. Bíóöld er gengin
í garð, Marcello er orðinn
kvikmyndatökumaður, og
svo sem allt gott um það
að segja; þó að brasið með
tökuvélarnar væri svolítið
leiðigjarnt, þá voru mynd-
irnar af persónunum sums
staðar vel nýttar; ég nefni að-
eins hreyfimynd af elskend-
unum á hinum góðu dögum,
sem er varpað á baktjaldið
eftir að Mimi er dáin og allir
farnir að gráta.
En annars staðar taka
myndræn tilþrif til sín alltof
mikla athygli, til dæmis
skuggamyndirnar á kránni
í þriðja þætti, og í öðrum
þætti týndust stjörnurnar
bókstaflega í manngrúan-
um, svo að maður mátti hafa
sig allan við að fylgjast með
því sem fram fór. Ef ég hefði
ekki þekkt söguna lítillega
fyrir, er ég ekki viss um að
ég hefði náð því öllu saman,
jafnvel ekki heldur á seinni
sýningunni sem ég sá. Þar
við bætist að maður er alltaf
öðru hvoru að renna auga til
textavélarinnar til hliðar við
sviðið, sem einnig drepur
athyglinni á dreif. Í fyrsta
þættinum var kytra vinanna
orðin að stórri og frekar vel
búinni stofu, að því er best
varð séð; þar var meira að
segja stórt píanó sem eng-
inn fann þó þörf hjá sér til
að spila á. Ekki var auðvelt
að ýta frá sér þeirri hugsun
að leikstjórinn hefði í hálf-
gerðri örvæntingu verið að
reyna að fylla upp í sviðs-
flæmið með öllum ráðum –
né heldur því hversu miklu
betur hefði farið um þetta
allt á sviði Þjóðleikhússins,
besta óperusviði landsins.
Skiptingar urðu óhóflega
langar og bætti ekki úr skák
undarlegur seinagangur
milli þriðja og fjórða þáttar á
frumsýningu.
Mikil hljómgæði
Aðrir söngvarar standa sig
engu síður en aðalsöngvar-
arnir. Ágúst Ólafsson og
Herdís Anna Jónasdóttir
fara ágætlega með hlut-
verk Marcellos og Musettu,
einkum kom Herdís Anna
ánægjulega á óvart. Þá eru
þeir Jóhann Smári Sævars-
son og Hrólfur Sæmunds-
son líflegir og óþvingaðir
svo sem vera ber, í minni
hlutverkum tveggja vina
listamannanna. Berg-
þór Pálsson kemur fram í
tveimur kómískum bassa-
hlutverkum, hann var mjög
skemmtilegur í því fyrra, en
kannski ekki alveg laus við
að ofleika í því síðara.
Miklar sögur fara af
hljómgæðum á efstu sölum
hússins. Ég get staðfest af
eigin raun að þær eru síst
orðum auknar. Ég hlýddi þar
á Jonas Kaufmann í fyrra-
vor og heyrði hvert orð og
hvern tón. Í óperu er maður
hins vegar þannig gerður
að vilja ekki aðeins heyra í
söngvurunum, heldur líka
sjá til þeirra, sjá hugsanir
og tilfinningar berjast um
og brjótast fram í ásjónum
þeirra og líkamlegri tján-
ingu. Góð ópera er BÆÐI
músík og leikhús og fá dæmi
betri um það en La bohéme.
Það er ágætt að geta keypt
erlendar óperuuppfærslur á
DVD-diskum í sölubúðum
Hörpu. Úrvalið hefði þó mátt
vera meira að þessu sinni.
Nú var aðeins til sölu diskur
með hefðbundinni upp-
færslu Metropolitan-óper-
unnar á La bohéme frá 1977,
flutt undir tónsprota korn-
ungs James Levine. En fleiri
áhugaverðar uppfærslur eru
til í þessu formi; ég bendi
aðeins á kvikmyndaútgáfu
verksins með Önnu Net-
rebko og Rolando Villazón
frá 2009 og fleira sem þið
getið fundið á netinu.
Vel sungið á of stóru sviði
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Ópera
La bohéme
eftir Giacomo Puccini
Texti: Giuseppe Giacoas og Luigi Illica
Leikstjóri: Jamie Hayes
Söngvarar: Hulda Björk Garðarsdóttir
/ Þóra Einarsdóttir, Gissur Páll
Gissurarson / Garðar Thór Cortes,
Ágúst Ólafsson, Jóhann Smári
Sævarsson, Hrólfur Sæmundsson,
Herdís Anna Jónasdóttir og Bergþór
Pálsson.
Leikmynd: Will Bowen
Búningar: Filippía I. Elísdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn
Guðmundsson
Hljómsveitarstjóri: Daníel Bjarnason
Sýnt í Eldborg / Íslenska óperan
Of stór umgjörð
Á köflum týnist
dramað hreinlega
eða drukknar í því
gímaldi sem salur
og svið mynda utan
um það.
„Nördið sem ég er verð ég að mæla með TED.com fyrirlestravefsíðu
sem er stútfull af innblæstri og heimsbætandi hugmyndum.“
Guðbjörg Jakobsdóttir hönnuður