Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2012, Blaðsíða 10

Öryrki eftir skógarmítil
10 Fréttir 11. júlí 2012 Miðvikudagur
Þ
að er full ástæða til að vara
við þeim, bæði er þeim að
fjölga hérlendis og svo fyrir
fólk sem er að ferðast um
Skandinavíu er mikilvægt
að vera meðvitað um þá,“ segir Vil-
hjálmur Ari Arason læknir. Hann
segir brýna þörf á að vara fólk við
skógarmítlum, pöddu sem lifir á
blóði spendýra. Skógarmítill er vara-
samur því hann getur borið alvarlega
sýkla í fórnarlömb sín, meðal annars
Borrelia-bakteríuna sem getur valdið
Lyme-sjúkdómnum sem getur valdið
alvarlegum skaða á taugakerfi. Vil-
hjálmur Ari segir skógarmítlum fara
fjölgandi hér á landi og því fulla
ástæðu til að hafa varann á, bæði fyr-
ir fólk hér heima og einnig þegar fólk
ferðast á slóðir þar sem mikið er um
skógarmítla.
Ekki góður líkamlega
Guðjón Egilsson húsasmiður er einn
þeirra sem eru með Lyme-sjúkdóm-
inn en hann sagði sögu sína í DV árið
2009. Guðjón var bitinn af skógarmítli
þegar hann var staddur í sumarleyfi í
Danmörku árið 2009. Bitið uppgöt-
vaði hann sama sólarhring og hann
kom heim, vegna rauðra útbrota sem
hann fékk og eru einmitt lýsandi fyrir
bit skógamítils. Bitið er oft auðþekkt
á rauðum hringlaga þrota í húðinni
þar sem svo annar hringur mynd-
ast utan um og er stundum kallaður
flökkuroði.
Guðjón leitaði sér strax hjálpar
lækna sem greindu hann með Borrel-
ia-sýkingu en Guðjón segist hafa
fengið rangan skammt af fúkkalyfjum
og það hafi reynst honum afar örlaga-
ríkt. Eftir bitið hrakaði heilsu hans
mikið og um tíma lamaðist hann að
hluta. Það var ekki fyrr en Guðjón
sagði ferðamönnum sem staddir voru
hér á landi frá einkennum sínum að
hann gerði sér grein fyrir ástandi
sínu en ferðamennirnir þekktu ein-
kennin vel sem afleiðingar Borrel-
ia-sýkingar. Guðjón er í dag öryrki
en hann var fullkomlega heilbrigð-
ur fyrir bitið. „Ég var of heilbrigður
ef eitthvað var. Stoppaði aldrei. Í dag
get ég unnið svona 15–20 mínútur á
dag. Stuttu eftir viðtalið var ég orðinn
stólfastur en hef náð mér á betra ról.
Ég er betri heilalega séð, það er mér
sjálfum að þakka því ég náði í lyf er-
lendis. En líkamlega er ég ekki góð-
ur en get haldið mér ágætum með
því að halda kyrru fyrir. Ef ég er mik-
ið á ferðinni yfir daginn þá er ég alveg
búinn á því um 3–4 leytið. Þegar ég
kynntist ferðamönnunum þá loksins
opnuðust augu mín og ég fór að lesa
mér til um þetta og kynna mér þetta
almennilega.“
Margir smitaðir hér á landi
Guðjón segist vita til þess að á þriðja
tug manna hér á landi sé smitaður af
Borrelia eftir bit skógarmítils. „Þetta
er bæði fólk sem hefur smitast hér
heima og úti. Þeir sem fá greiningu
nógu snemma geta náð að losa sig við
einkennin en ég er líka að sjá fólk sem
hefur smitast fyrir 15–20 árum og hef-
ur aldrei verið greint,“ segir Guðjón
en heilmargir hafa leitað til hans eft-
ir ráðleggingum og heldur hann úti
síðu á Facebook þar sem hann safnar
saman fréttum og greinum sem hann
finnur á netinu um sjúkdóminn.
Samkvæmt upplýsingum frá land-
lækni liggja ekki fyrir upplýsingar um
fjölda Íslendinga sem bitnir hafa ver-
ið af skógarmítli.
Þegar Guðjón sagði sögu sína í DV
þá sagði hann lækna hérlendis ekki
hafa viðurkennt vandamálið sem er
alþekkt víða erlendis. Hann fagnar því
að Vilhjálmur Ari skuli vera að opna
á umræðuna og fagnar allri umræðu
sem geti leitt til þess að fólk verði
meðvitaðra um þessa vá. „Það er svo
mikilvægt að fólk þekki einkennin.
Það eru svo margir sem eru ógreindir
því þeir þekkja þetta ekki. Skógarmít-
ill er orðinn landlægur hér og finnst
um allt Ísland. Ég er alltaf að heyra af
nýjum smitum,“ segir Guðjón en að
hans sögn hafa margir leitað til hans
vegna ráðlegginga eftir að hafa verið
bitnir.
Leita að pöddunni í enda dags
Kjöraðstæður skógarmítla eru helst
í kjarri og háu grasi. Vilhjálmur Ari
segir mikilvægt fyrir fólk sem ferð-
ast um slík svæði þar sem skógarmít-
ill er landlægur að vera vart um sig
og leita að pöddunni á líkama sínum
í enda dags. „Skógarmítillinn byrjar
á að hengja sig á húðina og það tek-
ur hann tíma að bora sig inn að blóði.
Það getur tekið 1–2 sólarhringa áður
en hann ræðst til atlögu og því mikil-
n Skógarmítlar geta sýkt menn af sjúkdómum n Guðjón berst við taugasjúkdóm eftir bit
Lyme-sjúkdómur
Það er bakterían Borrelia burgdorferi sem veldur sjúkdóminum borrelíósu eða Lyme-
sjúkdómi í mönnum. Bakterían berst í menn eftir bit skógarmítils þegar hann nærist
á blóði. Undanfarin þrjátíu ár hefur sjúkdómurinn breiðst út og er það talist tengjast
aukinni útbreiðslu skóglendis og villtra spendýra ásamt loftlagsbreytingum og aukinni
útivist. Kjöraðstæður skógarmítils er í skóglendi.
Í Bandaríkjunum er Lyme-sjúkdómurinn algengastur á Nýja-Englandi, í Mið-Vestur-
ríkjunum, Kaliforníu og í Oregon. Í Evrópu er sjúkdómurinn algengastur í Þýskalandi,
Austurríki, Slóveníu, Svíþjóð, Finnlandi og Eystrasaltslöndunum. Sjúkdóminn er einnig
að finna staðbundið í Rússlandi, Kína og Japan. Í seinni tíð hefur borið á sjúkdóminum í
vaxandi mæli á Bretlandseyjum.
Skógarmítill
Útbreiðsla Evrópa á milli 39° og 65°N
frá Portúgal og Írlandi austur til Volgu
í Rússlandi og þaðan suður til N-Afríku;
Færeyjar.
Ísland Í safni Náttúrufræðistofnunar eru
eintök sem staðfesta allmarga fundarstaði á
sunnanverðu landinu, frá Vogum á Reykjanesskaga
austur í Hornafjörð, einnig á Patreksfirði, í Skagafirði
og á Egilsstöðum. Einnig hafa borist lýsingar á tilvik-
um sem benda til skógarmítils víðar að en varðveitt
eintök eru ekki því til staðfestingar.
Lífshættir Skógarmítill er blóðsuga á spendýrum og heldur sig í gróðri, einkum í
skógarbotnum. Þegar hann vantar blóð skríður hann upp í gróðurinn og krækir sig við
blóðgjafa, sem er oftast meðalstórt og stórt spendýr, t.d. hjartardýr eða sauðkind.
Ungviði leggst á lítil spendýr, skriðdýr og jarðbundna fugla. Lífshættir skógarmítils á
Íslandi eru ókannaðir en flestir hafa fundist á mönnum og hundum. Skógarmítlar hafa
fundist hér frá því snemma sumars og fram eftir hausti, á tímabilinu 3. júní–1. nóvember.
Almennt Fyrsti skógarmítill sem fannst hér á landi var tekinn af þúfutittlingi er
skotinn var í Surtsey 5. maí 1967, þá nýlentur eftir flug frá vetrarstöðvum í Evrópu. Þar
með fékkst staðfesting á því að tegundin gæti borist til landsins með fuglum. Það var
ekki fyrr en árið 1998 að skógarmítill fannst hér á ný ef horft er fram hjá óstaðfestum
sögusögnum og lýsingum á fyrirbærum sem átt gætu við um hann. Upp frá þessu fór til-
fellum fjölgandi og nýir fundarstaðir komu fram í öllum landshlutum. Langflest tilvikin
voru þó frá suðvesturhorninu. Í einhverjum tilvikum mátti rekja fundina til heimkomu
fólks frá útlöndum en í öðrum ekki. Skógarmítlar tóku að finnast á fólki og hundum eftir
útivist í íslenskri náttúru.
Skógarmítill er að öllum líkindum orðinn landlægur. Það þarf ekki að koma á óvart
því útbreiðsla hans er að færast norðar með hlýnandi loftslagi. Í Færeyjum fannst
skógarmítill fyrst í maí 2000 en um var að ræða ungviði á steindepli. Tilfellum hefur
fjölgað í Færeyjum síðan. Það er athyglisvert að í maí 2009 fundust mörg ungviði
skógarmítils einnig á steindepli sem fannst nýdauður í Reykjavík. Yngsta ungviðið líkist
fullorðnum dýrum í sköpulagi en hefur aðeins þrjú pör fóta í stað fjögurra. Skógarmítill
er varasamur því hann getur borið alvarlega sýkla í fórnarlömb sín, t.d. bakteríuna
Borrelia burgdorferi, sem getur valdið alvarlegum skaða á taugakerfi.
FEngið AF vEF nátturFræðistoFnunnAr ÍsLAnds
Skógarmítill,
sexfóta ungviði
Skógarmítill, 6 mm
Skógarmítill, 11 mm
Viktoría Hermannsdóttir
blaðamaður skrifar viktoria@dv.is
Flökkuroði Bit skógarmítils er oft auðþekkt á rauðum hringlaga þrota í húðinni þar sem
svo annar hringur myndast utan um og er stundum kallaður flökkuroði.
Fer fjölgandi Læknir segir að bitum fari
fjölgandi og vill að fólk hafi varann á.
skógarmítill Hér má sjá skógarmítil. Þeir
geta borið með sér ýmsar bakteríur, meðal
annars Borrelia-bakteríuna sem getur valdið
Lyme-sjúkdómi í mönnum.
varar við Vilhjálmur segir mikilvægt að fólk sem er á kjörsvæðum mítilsins leiti á sér eftir daginn.
Skógarmítillinn getur nefnilega verið á húðinni í 1–2 sólarhringa áður en hann ræðst til atlögu.