Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.2012, Blaðsíða 24

Sandkorn
Þ
að var leynimakkið og brall-
ið sem gerði Ísland að þeirri
gróðrarstíu spillingar sem
á endanum felldi allt fjár-
málakerfið haustið 2008.
Hjálparhellur spilltra viðskiptajöfra
voru lögmenn sem eru þeirrar gerð-
ar að svífast einskis. Þeir bjuggu til
leyndarhjúpinn. Einhverjir héldu
að þjóðin hefði lært það af hrun-
inu að vert væri að sópað yrði út úr
skúmaskotum og dagsbirtan fengi að
njóta sín. En það er öðru nær.
Sú fræga sumarhöll Sigurðar Einars-
sonar, fyrrverandi forstjóra Kaupþings,
er komin í eigu aðila sem eru í myrkr-
inu. Forstjórinn stofnaði félagið Veiði-
læk ehf. utan um höllina sem er ein af
helstu táknmyndum bruðlsins sem átti
sér stað í aðdraganda hrunsins. Allt þar
til í síðasta mánuði var Sigurður eini
eigandi félagsins. En þá gerðist það
að skipt var um nafn á félaginu sem
skyndilega heitir Rhea ehf. Jafnframt
eru starfsmenn lögfræðistofunnar Virt-
us komnir í stjórn félagsins en Sigurður
er afmáður. Þorkell Guðjónsson, fram-
kvæmdastjóri Virtus, er stjórnarmaður.
Hann er barn síns tíma því aðspurður
neitar hann að upplýsa hver eigi leyni-
félagið og hvort hann sé leppur. „Það er
bara einkamál eigenda félagsins,“ sagði
hann við DV. Þetta er óboðlegt viðhorf.
Málefni Sigurðar Einarssonar eiga öll
að vera uppi á borðum. Hann er einn af
stórlöxum hrunsins og það er ekki ann-
að í boði en að fylgjast með fjármála-
gjörningum hans og fléttum.
Íslenska leyndarhyggjan er söm
við sig þrátt fyrir áföllin. Þorkell hegð-
ar sér nákvæmlega eins og bank-
arnir sem hver um annan þveran af-
skrifa fyrir skuldakónga og bera við
bankaleynd. Þegar sú er raunin er ekki
von á góðu í samfélagi sem hugð-
ist leggja áherslu á gagnsæi í kjölfar
hrunsins.
Það er einnig lýsandi dæmi um ís-
lenska þöggun og leyndarhyggju að
ofstækisfólk hellti sér yfir DV fyrir að
segja frá ástföngnu pari á Sólheimum
sem var aðskilið af fullkomnu mis-
kunnarleysi. Upp komu þær raddir að
það mætti ekki upplýsa um málið þar
sem það skaðaði orðspor Sólheima.
Því miskunnarlausa fólki sem þannig
talaði var slétt sama um þjáningar
elskendanna sem eru úr hópi þess
fólks sem hefur hvað minnst mann-
réttindi á Íslandi. Það er ömurlegt
að uppi skulu vera þau viðhorf að
leyndin eigi að hafa forgang. Það er
nefnilega lykil atriði að horfast í augu
við meinið ef lækning á að koma til.
Þar skiptir ekki máli hvort um er að
ræða brall gamals útrásarvíkings eða
aðför að elskendum sem ekki geta
borið hönd fyrir höfuð sér. Myrkr-
ið skal umlykja skepnuskapinn þótt
flestum megi vera ljóst að sannleik-
urinn gerir okkur frjáls.
Útrás Óskars
n Innan fjölmiðlaheimsins
ráku margir upp stór augu
þegar Óskar Hrafn Þorvalds-
son, fyrrverandi fréttastjóri
Stöðvar 2, upplýsti í DV að
hann væri að koma af stað
íþróttavef í Bretlandi og nyti
þar liðsinnis Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar athafnamanns.
Óskar hætti á Stöð 2 á sínum
tíma eftir að hafa flutt fjöl-
margar fréttir af útrásarvík-
ingum. Talið er að hann hafi
verið ósáttur við Jón Ásgeir
þegar hann fór á Fréttatím-
ann. En nú er gróið um heilt
og kappinn kominn í útrás
með sínum forna fjanda.
Smáfuglar þagna
n Smáfuglarnir á amx.is tóku
sér vikufrí en hafa snúið aft-
ur. Vera má að þeir hafi gert
sér glaðan
dag og fagnað
því að þeim
skyldi hafa
verið veitt
frelsisverð-
laun Kjartans
Gunnarsson-
ar ásamt Hannesi Hólmsteini
Gissurarsyni. Lengi hafa geng-
ið sögusagnir um að Hannes
eigi það til að bregða sér í líki
smáfugls. Gárungarnir velta
nú fyrir sér hvort smáfuglarn-
ir hafi ef til vill flogið í odda-
flugi suður á bóginn. Jafnvel
til Brasilíu?
Skjaldborg Snorra
n Brottrekstur Snorra Óskars-
sonar í Betel úr starfi kennara
á Akureyri mun örugglega
draga dilk
á eftir sér.
Snorri þyk-
ir hafa afar
sérstakar
skoðanir
á samkyn-
hneigð og
hefur reifað þær sér til tjóns.
Nú hafa málsmetandi menn
stigið upp, kennaranum til
varnar. Þeirra á meðal er
Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son prófessor sem áréttar í
Pressupistli að þó að hann sé
ósammála kennaranum telji
hann að tjáningarfrelsið vegi
þyngra í málinu.
Dularfull sumarhöll
n Margir velta fyrir sér
tengslum Sigurðar Einarsson-
ar, fyrrver-
andi forstjóra
Kaupþings,
og Þorvald-
ar Guðjóns-
sonar, fram-
kvæmda-
stjóra
lögmannastofunnar Virtus,
sem stjórnar leynifélagi um
fræga sumarhöll Sigurðar í
Borgarfirði og neitar að gefa
upp nöfn eigenda. Á meðal
heimamanna í sveitinni er
mikið rætt um höllina sem er
rúmlega 840 fermetrar. Ein-
hverjir eiga sér þann draum
að höllinni verði breytt í elli-
heimili fyrir Borgfirðinga.
Fólki finnst það
eitthvað ekki ekta
Gæti verið vendi-
punktur fyrir sumarið
Helena Björk Þrastardóttir hefur aldrei hitt unnusta sinn. – DV.is Sigurður Þ. Ragnarsson veðurfræðingur í samtali við DV.is. – DV.is
Sumarhöll í myrkri
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
V
ið venjulegar kringumstæður
duga hagtölur um landsfram-
leiðslu og kaupmátt hennar
langleiðina til að leggja mat á
gang efnahagslífsins, hæðir og lægð-
ir, skin og skúrir. Það stafar af því, að
við venjulegar aðstæður eru eignir og
skuldir fólks og fyrirtækja og þjóðar-
búsins í heild tiltölulega stöðugar og
breytast lítið frá ári til árs. En ef eignir
og skuldir eru á fleygiferð, þarf einnig
að taka þær með í reikninginn. Þá birt-
ist önnur, fyllri og gagnlegri mynd.
Þetta þekkja allir, sem reka fyrir-
tæki. Rekstrarreikningurinn, sem sýnir
tekjur og gjöld, segir ekki alla söguna
um afkomu fyrirtækisins. Efnahags-
reikningurinn, sem lýsir eignum og
skuldum, skiptir einnig miklu. Bank-
arnir virtust til dæmis ganga vel á
meðan verið var að tæma þá.
Sama máli gegnir um efnahagslíf-
ið í heild sinni. Ef landsframleiðslan
vex ört vegna þess, að þjóðin geng-
ur á eigur sínar eða safnar skuldum,
þá erum við ekki að tala um hagvöxt
í venjulegum skilningi, því að slíkur
vöxtur er ekki varanlegur og ekki held-
ur sjálfbær.
Framleiðsluaukning vegna auk-
innar vinnu eða aukinna vinnuafkasta
vitnar um raunverulegan vöxt. En ef
tekjuaukningin sprettur af eignasölu
eða söfnun skulda, er ekki um raun-
hæfan vöxt að ræða, heldur skamm-
vinna tekjuaukningu. Vöxturinn í
efnahagslífi landsins var þessu marki
brenndur árin fram að hruni eins og
margir bentu á, áður en hagkerfið
hrundi með kunnum afleiðingum.
Umskipti
Nú eru ekki uppi venjulegar kringum-
stæður á Íslandi. Það stoðar lítt að
segja fólki, sem hefur orðið fyrir stór-
felldu eignatjóni og séð skuldir sínar
hlaðast upp, að kreppan sé liðin hjá.
Af sjónarhóli sumra í þessum hópi er
kreppan nú rétt að byrja.
Þúsundir fjölskyldna, sem áttu
5–10 mkr. í húseignum sínum umfram
skuldir fyrir hrun, skulda nú 5–10 mkr.
í húsum sínum umfram andvirði hús-
eignarinnar. Hrein eignastaða þessa
fólks hefur því versnað um 10–20 mkr.
á hvert heimili. Seðlabankinn segir í
nýrri skýrslu, að tveim árum eftir hrun
hafi hlutfall húseigenda með neikvæða
eiginfjárstöðu – þ.e. með húseign, sem
er minna virði en áhvílandi skuld – í
aldurshópnum 18 til 39 ára náð frá
nærri helmingi (18–24 ára) upp í tvo
þriðju (30–39 ára). Til samanburð-
ar var hlutfallið innan við 10 prósent
í öllum aldurshópum 2007. Þetta eru
gríðarleg umskipti.
Eftirbátur Norðurlanda
Þegar eignir hrynja í verði og skuldir
hrannast upp, segir tekjuöflun heim-
ilisins ekki nema hluta sögunnar um
afkomu þess. Sama á við um þjóðar-
búið í heild. Landsframleiðslan vex nú
að nýju, og það er gott, en fleira hangir
á spýtunni. Hinu má ekki gleyma, að
skuldir ríkissjóðs hafa vegna hrunsins
vaxið úr 29 prósentum af landsfram-
leiðslu fyrir hrun upp í 93 prósent af
landsframleiðslu. Stóraukin skulda-
byrði ríkisins er ávísun á þunga skatt-
byrði fólks og fyrirtækja fram í tímann
og skert lífskjör af hennar völdum.
Við bætist, að lágt gengi krónunnar
ásamt rammgerðum gjaldeyrishöftum
veldur miklu um viðsnúning fram-
leiðslunnar með því að draga úr inn-
flutningi og ýta undir útflutning á vör-
um og þjónustu, þar á meðal vaxandi
fjölda ferðamanna til landsins. Á móti
kemur, að gengisfall krónunnar þyngir
erlenda skuldabyrði fólks, fyrirtækja
og ríkisins og rýrir kaupmátt þjóðar-
tekna, þar eð meira en helmingi af út-
gjöldum heimilanna er varið til kaupa
á innfluttri vöru og þjónustu. Gengis-
fall krónunnar um helming frá hruni
hefur tvöfaldað verðið á innfluttri vöru
og þjónustu í krónum talið. Það eru
mikil viðbrigði. Þótt landsframleiðslan
nálgist nú aftur fyrra horf í krónum
talið, munu allmörg ár enn þurfa að
líða, áður en landsframleiðslan og
lífskjörin komast aftur í fyrra horf mælt
í evrum eða dölum og í svipað horf og
annars staðar um Norðurlönd. Hversu
mörg ár getur enginn vitað með vissu.
Óleyst langtímamál
Eins og Gylfi Zoëga prófessor bendir
réttilega á í nýju hefti vikuritsins Vís-
bendingu, vantar enn mikið á, að Ís-
land hafi náð sér til fulls. Gylfi segir:
„… viðskiptabankar starfa undir eft-
irliti ríkisvaldsins sem aftur starfar í
umboði þjóðarinnar. Það að íslensk-
ir viðskiptabankar hafi með starfsemi
sinni valdið stórfelldu tjóni erlendis
og verið tæmdir að innan af eigend-
um sínum getur varla talist tilefni til
sjálfshóls. Hinir erlendu bankar sem
hér verða fyrir tjóni hafa margir hverj-
ir þjónað íslensku atvinnulífi um ára-
tugaskeið. Missir lánstrausts lands-
ins felur í sér umtalsvert tjón. […] þótt
greiðist úr skammtímavandamálum,
á enn eftir að leysa mörg langtíma-
vandamál. Eitt slíkt er að hanna pen-
ingakerfi sem ekki brotnar í fyrstu
vindhviðum.“
Annað óleyst mál er stjórnarskrár-
málið. Lausn liggur fyrir í fullbúnu
frumvarpi stjórnlagaráðs, sem er ætlað
að leysa marga hnúta í einu, þar á með-
al kjördæmamálið og auðlindamálin.
Við kjósum um frumvarpið 20. október.
Er kreppan liðin hjá?
„Af sjónar­
hóli sumra
í þessum hópi er
kreppan nú rétt
að byrja
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
24 20.–22. júlí Helgarblað
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
„Ofstækis­
fólk hellti
sér yfir DV fyrir
að segja frá ást­
föngnu pari