Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.2012, Blaðsíða 10

10 Viðtal 3. september 2012 Mánudagur
É
g held að einhæfnin og
sveiflurnar í íslensku atvinnulífi
leiði til þess að árangur og gróði
er of tilviljanakenndur,“ seg-
ir Guðmundur Steingrímsson,
þingmaður Bjartrar framtíðar, um
það sem hann kallar torfuhugsunar-
hátt samfélags okkar. Guðmundur
segir stjórnmálin oft á tíðum undar-
leg og að hann hafi þá tilfinningu að
þau hafi undanfarið tekið á sig hat-
rammari mynd. Það komi í veg fyrir
að færi gefist á að velta fyrir sér grund-
vallarspurningum um hvernig samfé-
lag eigi að rísa upp úr hruninu.
Túristar sem makríltorfa
„Af því að árangur er tilviljanakennd-
ur og oft byggður á veikum grunni þá
leiðir það til þess að rík tilhneiging
verður til torfuhugsunarháttar. Það er
bara ný torfa á leiðinni og þá eru bara
öll net úti. Mér finnst við stundum
hugsa um túrista eins og hverja aðra
makríltorfu. Við verðum bara að ná
þessu öllu inn og það hratt.“
Guðmundur segir þessa hugs-
un valda sér áhyggjum vegna þess
að hún ýti ekki undir stöðugleika eða
langtímahugsun. „Það er líka hugs-
anlegt að þetta leiði til þess að fólk
sjái minni tilgang í að mennta sig.
Til hvers að mennta sig ef árangur er
meira eða minna tilviljunum háður?
Þetta skýrir kannski af hverju brott-
fall úr skóla er svona hátt á Íslandi? Ég
held að einhver stærstu viðfangsefni
þjóðarinnar séu að auka fjölbreytni
og minnka sveiflur.“
Hann segir torfuhugsun ítrek-
að hafa leitt af sér hrun, stundum af-
markað en líka heildarhrun. „Ítrek-
að hefur þetta leitt af sér afmarkaða
ofþenslu og það leiðir svo af sér öm-
urlegt hrun, til dæmis í laxeldi og
minkarækt svo dæmi séu nefnd.“
Í einhæfu atvinnuástandi sem
Guðmundur segir ríkjandi hér á landi
er örvænting ekki óalgeng. „Þetta er
alveg skiljanlegt. Atvinnulífið er ein-
hæft og stuðningur einhæfur og háð-
ur duttlungum. Í landbúnaði til dæm-
is þá sjáum við að nánast eingöngu er
stutt við bakið á þeim sem framleiða
lamb og mjólk. Í svoleiðis umhverfi
myndast kannski ákveðin örvænting
og þegar ný tækifæri koma er sterk
hneigð til þess að allt of margir rjúki
í það í einu.“
Þingið á sér fáa málsvara
„Forsetakosningarnar virtust svo-
lítið eins og keppni í að tala illa um
þingið,“ segir Guðmundur aðspurð-
ur hvort þingið eigi sér fáa málsvara
og jafnvel þingmenn sjálfir fjarlægist
þingið og stundi þau stjórnmál að
tala það um leið niður. „Mér fannst
þetta áberandi í forsetakosningun-
um, þar stóð upp úr nánast öllum for-
setaframbjóðendum að þingið væri
ómögulegt og þeir ætluðu að endur-
reisa virðingu þingsins.“
Hann segist sjálfur vera gagnrýn-
inn á þingið og vilja sjá mikla nafla-
skoðun innan veggja þess. Hún hafi
þó að nokkru leyti farið fram. „Þetta
er orðið svolítið gagnrýnis-
laust tal, þetta með að þingið
sé svo ómögulegt.“
Hann segir þingið ekki
alltaf njóta sannmælis og seg-
ist ekki viss um að fólk átti sig
á hversu langt og ítarlegt ferli
bíði þingmála á Alþingi. „Það
eru ákaflega vönduð vinnu-
brögð í nefndum Alþingis. Ég
er ekki viss um að fólk átti sig
á hversu vandað það starf er,“
segir Guðmundur sem bendir
á að öll mál fari í þrjár umræð-
ur og til umfjöllunar þingnefnd-
ar. Þar gefst almenningi og öll-
um hagsmunaaðilum tækifæri
til að senda inn umsagnir sem
þingnefndum ber að fara yfir.
„Ef nefndin er góð þá myndast
góðar samræður þar sem fólk
leggur yfirleitt til hliðar harð-
ar flokkspólitískar línur. Fólk er
bara faglegt og opið.“
Viðvarandi valdabarátta
„Ég gruna marga þingmenn um
að horfa bara á stjórnmál sem
valdabaráttu,“ segir hann að-
spurður um málþóf síðasta þings.
Almenningur mátti þá búa við
þjóðþing þar sem þingmenn tóku
sig ítrekað til við að tefja framgang
þingmála. Þar má nefna lög um hækk-
un kvóta Íslands hjá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum sem og sameiningu ráðu-
neyta og þingsályktunartillögu um
ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu
um drög stjórnlagaráðs.
„Þetta er alveg nýtt, held ég, að
hertaka pontuna svona og það jafnvel
í minniháttar málum. Jafnvel þegar
liggur fyrir samkomulag um hvernig
má klára málin þannig að flestir séu
sáttir.“ Að skapa sér stöðu er hugtakið
sem þingmenn nota um að tefja fram-
göngu mála með málþófi.
Alþingi vinnur eftir fyrirfram áætl-
aðri starfsáætlun sem allir þingmenn
og flokkar eiga að starfa eftir. Þegar
líða fer á þingárið verður oft nauðsyn-
legt að semja um þinglok. Stjórnar-
andstaðan getur gripið til þess ráðs að
tefja mál og þröngva þannig stjórnar-
meirihlutanum að samningaborðinu.
Á göngum Alþingis er þetta kallað að
skapa sér stöðu. Hugtakið er einnig
notað um það þegar þingmenn
stjórnarmeirihlutans nýta sér pontu
þingsins til að tefja fyrir framgöngu
þingmáls. Þannig geta þeir skapað sér
stöðu gagnvart eigin meirihluta og
þannig haft enn meiri áhrif á málið en
atkvæði þeirra gefur ef til vill ástæðu
til.
„Það liggur jafnvel ekki fyrir í upp-
hafi þessa leiðangurs hvaða stöðu
er verið að búa til. Það er bara verið
að taka stöðu til þess að taka stöðu.
Þetta heitir í mínum huga valdabar-
átta og þú getur nálgast stjórnmál-
in þannig. En viðvarandi valdabar-
átta skapar ömurlegt þing, alveg eins
og viðvarandi valdabarátta yrði óþol-
andi í daglegu lífi. Maður gæti ekki
staðið í svoleiðis endalaust. Þá yrði
líf manns bara eins og viðvarandi
Dallas-þáttur.“
Guðmundur segir þá sem nálgist
stjórnmál sem endalausa baráttu
um vald og stöðu, frekar en að nálg-
ast þau sem vettvang til að gera gagn,
vera fljóta að átta sig á hvernig taka
eigi alræðisvald á þinginu.
„Menn sjá að leiðin til valda á
þinginu er að hertaka pontuna. Þá
verða menn eins og dyraverðir á
þinginu. Bara eins og í gamla daga á
Kaffibarnum. Þar sem dyravörðurinn
ákvað hverjir komust inn og hverjir
ekki.“
Stjórnmál snúist um traust
Guðmundur var kjörinn á þing fyr-
ir hönd Framsóknarflokksins í kjöl-
far kosninganna árið 2009. Um mitt ár
2011 sagði hann sig úr flokknum eft-
ir að hafa í nokkurn tíma ekki fund-
ið sig í Framsókn. Flokki sem Guð-
mundur segir hægt og bítandi hafa
orðið harðari í stjórnarandstöðu.
Hann stofnaði Bjarta framtíð ásamt
Heiðu Kristínu Helgadóttur og fleira
fólki skömmu eftir síðustu áramót og
gegnir formennsku í honum.
„Það er ekki tilviljun að
fyrsta yfirlýsingin sem kom frá
Bjartri framtíð var yfirlýsing um
stjórnmál og hvernig við vilj-
um nálgast þau. Hún fjallar um
hvað stjórnmál eru í okkar huga
og hvernig við viljum stunda
stjórnmál. Hér býr að baki sú
sannfæring að viðfangsefnin
í stjórnmálum nútímans séu
meira og minna sameiginleg
og áherslur því oft keimlíkar,
og því skipti máli að flokkar
segi hvernig þeir ætli að nálg-
ast þessi viðfangsefni. Tali um
aðferðirnar.
Við teljum það eitt okk-
ar stærsta verkefni að byggja
upp traust og samræðu. Það
verður aldrei litið fram hjá því
að við höfum ólíkar skoðanir
og það verður aldrei upprætt
enda engin ástæða til. Mis-
munandi skoðanir og áhersl-
ur eru kostur. En traust þarf að ríkja.“
Tækifæri til áhrifa
„Ég sat náttúrulega í stjórnarandstöð-
uflokki sem var stigvaxandi í meiri
og harðari stjórnarandstöðu. Ég er
ekki sammála þeirri nálgun og fór
því raunar bara sjálfur að setja mér
markmið,“ segir Guðmundur um
hlutskipti sitt sem stjórnarandstöðu-
þingmanns. Hann segir öllum þing-
mönnum standa til boða að hafa
áhrif á framgang mála en til þess þurfi
að vera samstarfsvilji.
„Ég held að í næstu kosningum
muni margir tala um samvinnu. Sú
orðræða á eftir að fara mjög hátt. Mér
sýnist samt að fólk sé aðallega að tala
um samvinnu um eigin hugmynd-
ir. Að mínu viti gengur það ekki upp.
Menn verða að sýna vilja til samninga
og samvinnu en ég verð að játa að ég
sé hann ekki alltaf. Mér finnst þetta
tal oft frekar innantómt.“
Hann beinir orðum sínum ekki að-
eins til stjórnarmeirihlutans. Raunar
talar hann sérstaklega til stjórnarand-
stöðunnar. Sjálfur segist Guðmundur
hafa fengið tækifæri til að koma sín-
um sjónarmiðum og málefnum sem
hann leggur áherslu á í gegn.
„Ég vildi koma að vinnu við upp-
byggingu græna hagkerfisins og var
búinn að vera að vinna þingsálykt-
unartillögu um það. Það var seinna
samþykkt mjög góð tillaga frá Skúla
Helgasyni, þingmanni Samfylkingar-
innar, sem ég var meðflutningsmaður
að. Þá fékk ég sæti í nefnd sem átti að
vinna tillögur að uppbyggingu græna
hagkerfisins. Það var mjög góð nefnd
sem vann góða vinnu. Hugmyndir
hennar eru svo að skila sér inn í fjár-
festingarstefnu ríkisstjórnarinnar.“
Hann nefnir þetta dæmi sérstak-
lega enda segir hann Bjarta fram-
tíð hafa haft ákveðnar hugmynd-
ir um hvernig koma ætti vinnu eins
og græna hagkerfinu í framkvæmd.
Björt framtíð hafi þannig lagt áherslu
á að stefnumótandi vinna eins og
þessi og fleira yrði lagt til grundvall-
ar fjárfestingum ríkisins. Á það hafi
meirihlutinn hlustað og vinni nú
með.
Strandar stjórnarskráin
á þinginu?
„Sumpart hefur það komið mér á
óvart hvað andstaðan við stjórnar-
skrárdrögin er megn,“ segir Guð-
mundur inntur viðbragða við
andstöðunni við endurskoðun stjórn-
arskrárinnar. „Í hverju skrefi er sagt
að þetta sé allt vanhugsað og mikil
hætta sé á ferðum. Á virkilega að fara
að samþykkja hér stjórnarskrá án um-
ræðu? er sagt í pontunni.“
Hann segir undarlegt að hlusta á
þessi viðbrögð í þinginu. Hann gruni
sumpart að andstaðan sé fyrst og
fremst við ákvæði stjórnarskrárdrag-
anna um auðlindir í þjóðareign.
„Ég hef verið að reyna að benda á
að þetta er ákveðið ferli sem við erum
í. Það er ekki gripið úr lausu lofti. Það
hefur gengið mjög brösuglega fyrir Ís-
lendinga að semja sér nýja stjórnar-
skrá frá grunni. Það hefur samt alltaf
staðið til. Núna var farið í ákveðið
ferli með málið og það verður að leyfa
því ferli að klárast, skref fyrir skref.“
Guðmundur segist þó svartsýnn á
að þingið hafi burði til að klára mál-
ið. „Það væri ömurlega sorglegt ef allt
þetta fallega samráðsferli strandaði á
þinginu.“ n
„Valdabarátta
skapar ömurlegt þing“
Guðmundur Steingrímsson, þingmaður Bjartrar
framtíðar, býr sig undir lokaþing kjörtímabilsins.
Alþingi verður sett 11. september næstkomandi. Atli
Þór Fanndal hitti Guðmund í tilefni af komandi
þingi og fór yfir þau mál sem hann telur að verði til
umræðu á síðasta þingi kjörtímabilsins. Á næstu
dögum mun DV birta viðtal við formenn stjórnmála-
flokkanna á þingi og fulltrúa nýrra framboða sem
hyggjast bjóða fram í komandi kosningum.
Atli Þór Fanndal
atli@dv.is
Viðtal
„Mér finnst við
stundum hugsa um
túrista eins og hverja aðra
makríltorfu. Við verðum
bara að ná þessu öllu inn.
Torfusamfélagið Guðmundur Stein-
grímsson, þingmaður Bjartrar framtíðar,
segir Ísland bera þess merki að vera
torfusamfélag, árangur og gróði sé of
tilviljanakenndur til langtímaáætlana
vegna óstöðugleika. MYNDIR EYÞÓR ÁRNASON
Lífið sem Dallas-þáttur Guðmundur segir að
hann
gruni marga þingmenn um að nálgast stjór
nmálin sem
eilífa baráttu.