Dagblaðið Vísir - DV - 18.01.2013, Side 16

J
ón Þorsteinn Jónsson, fyrrver-
andi stjórnarformaður Byrs
sparisjóðs, afplánar fangelsis-
dóm á Kvíabryggju um þessar
mundir. Hann var sem kunn-
ugt er dæmdur í fjögurra og hálfs árs
fangelsi í fyrrasumar ásamt Ragnari
Z. Guðjónssyni, fyrrverandi spari-
sjóðsstjóra Byrs, fyrir þátttöku sína í
svokölluðu Exeter-máli.
En hver er þessi maður sem
var einn af stærstu þátttakendum
í íslensku viðskiptalífi fyrir banka-
hrunið?
Jón Þorsteinn fæddist árið 1969,
yngstur fimm systkina en Jón I. Júl-
íusson faðir þeirra var stofnandi
verslana Nóatúns en fyrsta mat-
vörubúðin var opnuð við Nóatún 17
árið 1965. Eftir grunnskólapróf gerð-
ist Jón Þorsteinn matreiðslunemi
á Hótel Loftleiðum en það gerðu
fleiri menn sem síðar hafa orðið
þekktir í íslensku viðskiptalífi eins
og Þorsteinn Hjaltested og Jón Ger-
ald Sullenberger. Jón Þorsteinn lauk
sveinsprófi í matreiðslu árið 1990 og
lauk skólagöngu hans þar með. Sama
ár var hann gerður að verslunarstjóra
í matvörubúð Nóatúns við Laugaveg.
Heimildarmaður sem DV ræddi
við segir að öfugt við marga aðra
auðmenn á þessum tíma hafi Jón I.
Júlíusson, faðir Jóns Þorsteins, ekki
hvatt börn sín til langskólagöngu eða
sent þau utan til náms. Þannig var
Jón Þorsteinn gerður að verslunar-
stjóra líkt og bræður hans – Einar Örn
Jónsson starfaði sem verslunarstjóri
Nóatúns í Rofabæ og Júlíus Þór sem
verslunarstjóri Nóatúns í Hamraborg
í Kópavogi. Þá unnu systur hans, þær
Rut og Sigrún, á skrifstofu fyrirtækis-
ins.
Faðirinn annálaður
fyrir sparsemi
Jón I. Júlíusson faðir þeirra var þekkt-
ur fyrir sparsemi og taldi mikil-
vægt að fyrirtæki stæðu á sterk-
um fjárhagslegum grunni. Í viðtali
við Morgunblaðið árið 1990 sagðist
hann hafa fjármagnað matvöruveldi
sitt að stærstum hluta með eigin fjár-
magni og hafði á þeim tíma aldrei
tekið húsnæðislán fyrir verslunum
fyrirtækisins. Segja má að afkom-
endur hans hafi ekki fylgt þessari að-
haldssemi í fjármálum.
Samkvæmt skýrslu rannsóknar-
nefndar Alþingis hækkuðu skuldir
Saxhóls, fjárfestingafélags Nóatúns-
systkinanna úr sjö milljörðum króna
í upphafi árs 2007 í nærri 80 millj-
arða króna í október 2008. Einn við-
mælandi sem DV ræddi við segir
að Nóatúnssystkinin hafi ekki verið
nægilega dugleg að endursemja við
bankana eftir hrun. Því hafi þau tap-
að langstærstum hluta eigna sinna
við gjaldþrot Saxhóls og fleiri félaga
sem þau tengdust. Lítið sé því eftir af
veldi þeirra nema nokkrar fasteignir.
Einn viðmælandi DV sagði hins
vegar að þrátt fyrir að viðskipta-
veldi Saxhóls hafi orðið gríðarlega
stórt á tímum góðærisins hafi Nóa-
túnssystkinin aldrei látið mikið á
sér bera öfugt við marga aðra. Jón
Þorsteinn er menntaður matreiðslu-
maður eins og áður kom fram og
Sigrún Karlsdóttir, eiginkona hans,
er hárgreiðslukona og því sé þetta
einfaldlega venjulegt fólk þrátt fyrir
að hafa orðið mjög auðugt um tíma
þegar góðærið stóð sem hæst. Jón
Þorsteinn er hins vegar þekktur fyrir
veiðiáhuga sinn og þá sérstaklega
laxveiði og þykir hann mjög fær á því
sviði.
Seldu Nóatún árið 2000
Þegar Nóatúnsveldið stækkaði á
lokaáratug síðustu aldar var Jón Þor-
steinn gerður að markaðsstjóra fyrir-
tækisins. Þegar félagið Kaupás varð
til árið 1999 settist Jón Þorsteinn í
stjórn þess ásamt því að vera mark-
aðsstjóri en eignarhaldsfélagið Sax-
hóll hélt utan um 66 prósenta hlut
Nóatúnsfjölskyldunnar í Kaupási.
Árið 1996 hafði Nóatún keypt helm-
ingshlut í 11-11 af Kaupfélagi Árnes-
inga sem hafði yfirtekið 11-11 árið
áður. Frá 1996 var Nóatún því í sam-
starfi með KÁ þar til Kaupás varð til
árið 1999. Árið 2000 seldi Saxhóll
hlut sinn í Kaupási til Eignarhalds-
félags Alþýðubankans, Landsbank-
ans, VÍS og hóps lífeyrissjóða. Árið
2003 keypti Jón Helgi Guðmunds-
son, eigandi BYKO, síðan Kaupás í
gegnum félagið Norvik sem hann
rekur enn í dag.
Áttu Smáralindina
Þá var Saxhóll eitt af þeim félögum
sem átti Smáralindina. Árið 1996
var félagið Smáralind ehf. stofnað af
nokkrum aðilum þar á meðal Saxhóli
og Byggingafélagi Gylfa og Gunnars
(BYGG) en samstarf þessara tveggja
aðila varð sem kunnugt er mikið á
tímum góðærisins. Síðar var nafni
Smáralindar ehf. breytt í Fasteignafé-
lag Íslands hf. Um þann eignarhluta
stofnuðu Saxhóll og BYGG síðan fé-
lagið Saxbygg sem fór með 66 pró-
senta hlut í Fasteignafélagi Íslands.
Saxbygg keypti síðan 5,7 prósenta
hlut í Glitni í frægri valdatöku undir
forystu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar
um vorið 2007. Var sá hluti að mestu
fjármagnaður af Kaupþingi sem hluti
af verkefninu Project Tornado og var
það stærsta einstaka lántakan hjá
Nóatúnssystkinunum á tímum góð-
ærisins.
Segja má að samstarf Saxhóls við
Baug hafi átt upptök sín árið 1999
þegar Baugur keypti hlut í Fasteigna-
félagi Íslands. Þá kom nafn Saxhóls
einnig upp þegar átök voru um völd
í Íslandsbanka árið 2002. Daginn
fyrir aðalfund bankans í mars árið
2002 keypti félagið Schilling Inc.,
dótturfélag Saxhóls, 3,9 prósenta
hlut sem Jón Ólafsson hafði átt í Ís-
landsbanka en hann var hluti af hin-
um svokallað Orca hópi ásamt Jóni
Ásgeiri Jóhannes syni og Þorsteini
Má Baldvinssyni. Á þessum tíma sat
Einar Örn Jónsson, bróðir Jóns Þor-
steins í stjórn Íslandsbanka.
Árið 2004 varð Saxhóll, í sam-
starfi við BYGG í gegnum félagið Sax-
bygg, næst stærsti hluthafi Flugleiða.
Keypti Saxbygg þá 27 prósenta hlut í
Flugleiðum af Baugi og eignarhalds-
félaginu Feng. Sat Jón Þorsteinn um
tíma sem stjórnarmaður í FL Group
en eftir fræg átök á milli stjórnar og
Hannesar Smárasonar, forstjóra FL
Group, árið 2005 seldi Saxhóll allt
hlutafé sitt í FL Group til nokkurra
fjárfesta, þar á meðal Kevins Stan-
ford, Magnúsar Ármanns og Sigurðar
Bollasonar sem síðar stofnuðu fé-
lagið Materia Invest. Árið 2005 tóku
Saxhóll og BYGG líka þátt í yfirtöku á
Húsasmiðjunni undir forystu Hann-
esar Smárasonar þrátt fyrir um-
rædda uppákomu hjá FL Group.
Tók við sparisjóðnum af pabba
Stjórnarþátttaka Jóns Þorsteins í Byr
hófst hins vegar árið 2001. Þá lét faðir
hans af stjórnarformennsku í Spari-
sjóði vélstjóra eftir að hafa gegnt því
starfi í 37 ár. Kom Jón Þorsteinn þá
inn í stjórn í stað föður síns. Árið 2006
sameinaðist síðan Sparisjóður vél-
stjóra Sparisjóði Hafnarfjarðar sem
síðar fékk nafnið Byr sparisjóður. Var
Jón Þorsteinn gerður að stjórnarfor-
manni hins sameinaða sparisjóðs
sem síðar átti eftir að verða honum
dýrkeypt með þátttöku í hinu svo-
kallaða Exeter-máli. Þá var Ragnar Z.
Guðjónsson, sparisjóðsstjóri Spari-
sjóðs vélstjóra, settur yfir Byr en líkt
og áður kom fram afplána þeir nú
báðir fangelsisdóm á Kvíabryggju.
Saxhóll fór með 7,5 prósenta hlut
í Byr og voru ítök Saxhóls og Jón Þor-
steins mikil hjá sjóðnum. Þannig
fjárfesti Byr í samstarfi við Saxhól
í fasteignafélaginu Shelley Oak á
Englandi árið 2007. Sú fjárfesting
reyndist ekki vel. Þurfti Byr síðar að
taka verkefnið yfir og í framhaldinu
að fara í miklar afskriftir. Samkvæmt
fréttaauka Sigrúnar Davíðsdóttur á
Eyjunni árið 2009 tapaði Byr um 2,5
milljörðum króna vegna fasteigna-
verkefna á Bretlandi.
Veðsetti dæturnar
Í lok árs 2009 var síðan greint frá því
í fjölmiðlum að Glitnir hefði lánað
tíu ólögráða börnum alls 140 millj-
ónir króna til kaupa á bréfum í Byr
við stofnfjáraukningu sjóðsins í lok
árs 2007. Flest barnanna voru af-
komendur Nóatúnssystkinanna. Þar
á meðal þrjár dætur Jóns Þorsteins.
Íslandsbanki ákvað hins vegar eftir
hrun að innheimta ekki umrædd lán
til barnanna. Stuttu síðar greindi DV
frá því að Jón Þorsteinn hefði verið
stöðvaður í Leifsstöð með 2,5 millj-
ónir króna í reiðufé. Var hann á leið
til Bretlands þar sem hann bjó á
þeim tíma ásamt fjölskyldu sinni.
Stuttu áður hafði farbanni verið
aflétt hjá honum vegna rannsóknar á
Exeter-málinu.
Í Exeter-málinu svokallaða voru
þeir Jón Þorsteinn og Ragnar dæmdir
Fór úr matreiðslu í
milljarða viðskipti
16 Nærmynd
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar annas@dv.is
Áhættuskuldbindingar Saxhóls
– Samkvæmt skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis
Alls: 78,328 milljarðar
Kaupþing Landsbanki Glitnir
Saxhóll ehf. 1,457 8,294 2,363
Saxbygg ehf. 501 7,508 422
Fasteignafélag Íslands 6,740
Eignarhaldsfélag Smáralind ehf. 2,129 2,071
Saxsteinn ehf. 2,401
Eik fasteignafélag hf. 1,464
Eik Properties ehf. 10,721
Norðurturninn ehf. 1,105
Saxhóll Invest ehf. 546
Saxbygg Invest ehf. 30.605
Samtals: 32,563 27,072 18,693
n Jón Þorsteinn Jónsson einn af erfingjum Nóatúns og fyrrverandi stjórnarformaður Byrs
18.–20. janúar 2013 Helgarblað
Lítil sérþekking Jón Þorsteinn hefur enga menntun á sviði hagfræði eða viðskipta og
treysti mikið á sérfræðinga á árunum fyrir hrun. Hann sést hér í dómsal í Exeter-Holdings
málinu.