Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2013, Blaðsíða 15

Fréttir 15Helgarblað 30. ágúst–1. september 2013
S
íðan það var byrjað að
skima fyrir ofbeldi á Vogi
hefur komið í ljós að um 80
prósent kvenna sem þang-
að koma hafa orðið fyr-
ir einhverju ofbeldi,“ segir Krist-
ín Pálsdóttir, ráðskona Rótarinnar
– félags um málefni kvenna með
áfengis- og vímuefnavanda. „Við
leggjum áherslu á þessi tengsl
fíknivandamála og ofbeldis og að
það þurfi að meðhöndla það jafn-
hliða.“
Rótin óskaði þess vegna
eftir svörum ráðherra um hvort
tillögum sem þáverandi velferð-
arráðherra lagði fyrir Alþingi árið
2011 hafi verið fylgt, en þær sneru
að fyrirbyggjandi aðgerðum gegn
ofbeldi gegn konum og börnum
þeirra auk þess sem þær áttu að
hjálpa körlum að binda enda á of-
beldisfulla hegðun og voru hluti af
aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar
varðandi ofbeldi karla gegn kon-
um í nánum samböndum.
Í tillögunum fólst meðal annars
að meðferðarstofnanir myndu
skima eftir körlum sem hafa beitt
maka ofbeldi og að meðferð þeirra
tæki mið af því. Eins var lagt til að
skimað yrði eftir konum sem hefðu
verið beittar ofbeldi í nánum sam-
böndum og tekið yrði tillit til þess í
meðferðinni.
Eins og fyrr segir vill ráðið vita
hvort þessum tillögum hafi verið
fylgt eftir, hvað hafi komið út úr
því og hvernig sé unnið úr upplýs-
ingunum.
Í velferðarráðuneytinu er unnið
að svari við þessum spurningum
en það liggur ekki fyrir enn.
Kynnast ofbeldismönnum
„Af því að svona hátt hlutfall kvenna
á ofbeldissögu að baki finnst okkur
að meðferð eigi að vera kynjaskipt.
Það er vitað að konur sem eiga of-
beldissögu eru viðkvæmari fyrir
valdbeitingu. Það er allt of algengt
að konur og jafnvel ungar stúlk-
ur fari í meðferð og komi út í sam-
bandi við eldri menn.“
Kristín bendir einnig á að hátt
hlutfall manna sem fara í áfengis-
og vímuefnameðferð hafi beitt of-
beldi. „Það fer ekki vel saman
að þessir tveir hópar séu saman
í meðferð. Svo er annar punkt-
ur í þessu líka, grundvöllurinn að
því að vinna gegn ofbeldi hlýtur
að vera að ná til ofbeldisfólks. Ef
þú ætlar að gera það þá eru með-
ferðarstofnanir kjörinn vettvang-
ur til þess. Þar finnur þú mjög hátt
hlutfall af gerendum. Það var að
koma einhver könnum um daginn
þar sem það kom í ljós að sjötíu
prósent fanga voru undir áhrifum
þegar þeir frömdu brotið. Við vilj-
um að þetta sé skoðað í raunveru-
legu samhengi en það hefur ekki
verið gert hingað til í meðferðar-
bransanum.“
Rótinni hafa einnig borist
ábendingar um að konur verði fyrir
áreiti í meðferðinni og Kristín segir
að það sé vel þekktur vandi á með-
al þeirra sem hafa farið í meðferð.
„Ég held að flestir hafi heyrt svona
sögur. Eitt grófasta dæmið sem ég
veit um kom fram í dómi yfir Jens
Hjartarsyni sem var dæmdur í átta
ára fangelsi vegna grófs ofbeldis
gagnvart konum. Hann var 33 ára
þegar hann fór inn á Vog þar sem
hann hitti 18 ára stúlku. Hún flutti
inn til hans eftir meðferðina og
hann beitti hana alvarlegu ofbeldi.
Okkur finnst algjörlega ótækt að
svona geti gerst.“
Virkar ekki á fólk í áfalli
Rannsóknir sýna að konur koma
mikið brotnari í meðferð en karl-
ar, segir Kristín. „Hluti af skýr-
ingunni er kannski sá að þær hafa
orðið fyrir ofbeldi. Áfengisneysla
hefur einnig mismunandi áhrif á
konur og karla, neyslumynstrið er
ólíkt og sömuleiðis likamleg, fé-
lagsleg og andleg áhrif. Almennt
eru konur líka viðkvæmari fyrir
valdbeitingu. Þær þurfa að fá frið í
meðferð til að einbeita sér að sjálf-
um sér. Þannig að við teljum mjög
óheppilegt að konur og karlar séu
saman í meðferð.“
Rótin hefur því hug á að stofna
nýtt meðferðarúrræði fyrir konur.
„Áfengismeðferð hefur fram til
þessa verið byggð upp í kringum
þarfir karla og út frá rannsóknum
á alkóhólisma karla. Það er skortur
á mikið víðtækari rannsóknum á
neysluháttum kvenna og að með-
ferð sé byggð upp í kringum það.
Þar kemur þessi ofbeldisþáttur
inn af því að það er vitað að ein af-
leiðing ofbeldis er aukin neysla.
Rannsóknir á áfallastreiturösk-
un sýna sterka fylgni milli áfalla,
ofbeldis og aukinnar neyslu. Í
skýrslu sem UNICEF birti í vor er
þetta samhengi afskaplega skýrt,
börn sem hafa lent í ofbeldi eru
þrisvar til fjórum sinnum líklegri
til þess að lenda í vanda vegna
neyslu en önnur börn.
Þannig að það er eitt af okkar
aðalmarkmiðum að fíkn og
neyslumynstur sé skoðað í sam-
hengi við þær upplýsingar sem við
höfum um ofbeldi.
Hér hefur hugmyndafræðin
verið sú að fyrst þarftu að verða
edrú og ná jafnvægi og bata í
neyslunni til að geta tekið á öðr-
um málum en það sem við segj-
um er að ef fólk opnar á ofbeld-
issögu þá þarf alltaf að grípa það
þegar það er tilbúið til að vinna
með það mál. Enda kom það fram
í nýlegri rannsókn að áfallameð-
ferð virkar fyrir fólk í neyslu en
áfengis meðferð virkar ekki á fólk
með áfallastreituröskun. Þannig
að við viljum að sjá mikið heild-
rænni meðferð þar sem unnið er
með fleiri þætti.“ n
ingibjorg@dv.is
Lenti undir hælnum á
ógæfumanni í meðferð
n Kvartaði undan áreitni en fékk engan stuðning n Byrjaði með ógæfumanni n Gert að sofa hjá fyrir pening
Tækifæri til að ná
til ofbeldismanna
n Vilja kynjaskipta meðferð n Margir eiga sögu ofbeldis
„Þessir menn sem
um ræðir eru látn-
ir í dag en það er ótrúlegt
hvað þetta situr enn í mér.
„Það er allt of al-
gengt að konur og
jafnvel ungar stúlkur fari
í meðferð og komi út í
sambandi við eldri menn.
gerði ekki þegar hann var allsgáður.
Eitt alvarlegasta atvikið var þó þegar
hann dró fram gamla haglabyssu
og miðaði að konunni. „Hann hafði
drukkið í einhverja daga og tekið
pillur í bland og var orðinn mjög
ruglaður. Að hans mati var öll illska
heimsins mér að kenna sem end-
aði með því að hann tók mig föstum
tökum, batt mig niður í stól og gróf
upp gamla haglabyssu sem hann
sagðist ætla að skjóta mig með. Ég
gat mig hvergi hreyft en reyndi að
halda ró minni því ég hélt að þá
myndi hann taka sönsum,“ segir
konan sem var skelfingu lostin. „Allt
í einu skaut hann og ég fann hvininn
af skotunum við hliðina á höfðinu á
mér. Höglin dreifðust út um allt og
hurðin á bak við mig var útgötuð eft-
ir skotið. Ég hélt að þetta væri mitt
síðasta, en hann rankaði loks við sér
og losaði mig úr fjötrunum.“
Konan segir að áður hafi hann
stundum talað um að gera þetta
en það hvarflaði aldrei að henni
að hann myndi láta það verða að
veruleika. „Þarna var hann bara
orðinn svo svakalega ruglaður. Ég
var nokkra daga að meðtaka þetta
en nokkrum dögum seinna fékk ég
hálfgert áfall út af þessu. Fyrir vikið
varð ég enn dofnari fyrir lífinu.“
Átti að táldraga mann
Með tímanum varð neyslan harðari
og konan fór að taka þátt í kaupum
og sölum á fíkniefnum og pillum
með manninum. „Ég kunni þetta
orðið allt saman, það hvaða pappír
væri best að nota, hvernig best væri
að skipta efninu upp og svo fram-
vegis. Ég var líka farin að nota þetta
sjálf en ég átti náttúrulega engan
pening.“
Mikið gekk á en ekkert var eins
vont og þegar iðnaðarmaðurinn
kynnti konuna fyrir manni sem
hún átti að táldraga fyrir peninga.
„Hann virtist hafa áhuga á að gera
mig út og kynnti mig fyrir verslunar-
eiganda í Reykjavík. Sá var kominn
yfir miðjan aldur, var vel stæður og
skilinn við konuna sína. Hann til-
kynnti mér fljótlega að honum hefði
gengið erfiðlega að ná sér í konur og
lagði mikla áherslu á að ég stundaði
kynlíf með honum. Auðvitað end-
aði það með því að ég gerði það, þar
sem ég kunni ekki að standa með
sjálfri mér á þessum tíma og gerði
yfirleitt það sem fyrir mig var lagt,“
segir konan.
Hún gerir hlé á máli sínu til þess
að jafna sig, endurminningin er
erfið. „Ætli honum hafi ekki fundist
hann hafa dottið í lukkupottinn þar
sem hann fékk þarna unga stúlku
sem hann gat notað að vild.“
Þetta varð þó til þess að konan
fékk nóg og tókst að losa sig úr sam-
bandinu þótt það væri erfitt og það
hafi gengið á ýmsu.
Treysti ekki meðferðaraðilum
Í kjölfarið fór konan aftur í meðferð
á Vogi, þar sem sami læknir og hafði
áður heyrt af káfi iðnaðarmanns-
ins, tók á móti henni. „Læknirinn
var undrandi á því að ég væri komin
aftur því hann hafði metið það sem
svo að ég væri í góðum málum miðað
við marga þarna. Ég var með sterkara
bakland og meiri stuðning en margir.
Eflaust var það rétt en ég hef alltaf
verið sannfærð um að það sem mark-
aði upphafið að þessari leið minni
var hvernig brugðist var við áreitn-
inni. Af því að maðurinn komst upp
með þetta náði hann tangarhaldi á
mér sem hafði víðtækar afleiðingar.“
Meðferðin gekk vel en konan treysti
meðferðaraðilum sínum ekki fyrir
sögu sinni. „Ég þorði ekki að leggja allt
mitt á borðið eins og lagt var til.“
Hún fór aftur á Sogn þar sem
hún var í hópviðtölum með konum
og körlum. Kvenkyns sálfræðingur
stýrði grúppunni og einu sinni sneri
hún sér að konunni og spurði hvort
hún hefði ekki einhvern tímann nýtt
sér það að vera sæt stelpa. „Ég man
að ég fraus. Ég var bara hræddur
unglingur og þarna voru karlar sem
töluðu ekki um neitt annað en kyn-
líf. Þetta var hvorki staður né stund
til þess að spyrja svona spurninga.
Þannig að ég lokaði á þessa reynslu
og hef aldrei talað um það sem gerð-
ist fyrr en nú.
Ég tók bara ákvörðun um að ná
mér upp úr þessu rugli og halda
mínu striki og gerði það.“
Minningarnar koma alltaf aftur
Þótt konunni hafi tekist að snúa
við blaðinu og endurheimta sam-
bandið við vini sína og styrkja
tengslin við fjölskylduna treysti hún
sér ekki til þess að segja nokkrum
manni frá þessari reynslu. Tæpum
áratug eftir að seinni meðferðinni
lauk kynntist hún eiginmanni sín-
um og eignaðist með honum börn.
Þó að hann viti að hún hafi gengið
í gegnum ýmislegt á þessum árum
þá hafa þau aldrei rætt það nánar
sín á milli. Þess vegna kemur hún
ekki fram undir nafni núna.
Hún segir að hún reyni að njóta
verkefna líðandi stundar og gera vel
við fólkið sitt. „Ég sá engan tilgang
með því að garfa í fortíðinni og draga
fram slæmar minningar. Síðan leið
tíminn og ég treysti mér ekki til þess
að taka málið upp aftur. Ég reyndi að
ýta því frá mér en þegar Rótin opn-
aði á umræðuna um stöðu kvenna
í meðferð þá fann ég mig knúna til
þess að segja frá minni reynslu.
Það er ekki hægt að bæla svona
minningar niður alla ævi, þær
koma alltaf aftur til þín á einhverj-
um tímapunkti. Þessir menn sem
um ræðir eru látnir í dag en það
er ótrúlegt hvað þetta situr enn í
mér. Ég veit að ég þarf að vinna úr
þessu.“
Hún fagnar umræðunni sem
hefur skapast og segir að loksins sé
farið að tala um þetta. „Það er al-
gjörlega frábært fyrir konur, eins
og mig, sem hafa þessa reynslu. Ég
styð Rótina heils hugar í því sem
þar er verið að gera því mér finnst
það frábært.“ n
Vilja svör Kristín Pálsdóttir er í
ráði Rótarinnar sem vill að tekið
sé á ofbeldismálum í áfengis-
meðferðinni. Mynd KrisTinn Magnússon