Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2013, Blaðsíða 31

Fréttir 31Helgarblað 30. ágúst-1. september 2013
Björn Jón vill í borgarmálin
landsbyggðarinnar. Þetta varðar at-
vinnu- og samgöngumál Reykvík-
inga enda eru gríðarleg vaxtartæki-
færi í flugi og flugtengdri starfsemi.
Flugvöllurinn og flugstarfsemin þarf
að hafa svigrúm til að vaxa og dafna.“
Af Birni Jóni má skilja að mikil-
vægi hafnar- og flugvallarmála stafi
ekki síst af auknum umsvifum á
norðurslóðum. „Þetta mun hafa í för
með sér stórauknar siglingar. Hvað
þær varðar er oft talað um stórskipa-
höfn á Norðurlandi. En það er bara
einn staður á Íslandi þar sem all-
ir innviðir eru til staðar, og það er
í Reykjavík. Ætlar hún að missa af
lestinni, eða njóta ríkulegra tekna
af öllum þessum umsvifum?“ Björn
Jón bendir á að ýmis tækifæri séu
fólgin í þeim höfnum í okkar heims-
hluta sem eru íslausar allan ársins
hring. „Hafnir á okkar breiddargráðu
eru lokaðar almennt á veturnar. Hér
er ótrúlega milt veðurfar miðað við
breiddargráðu og í því felast tækifæri
sem við megum ekki glutra niður.“
Samgöngumálin í ólestri
Björn er kannski manna þekktastur
fyrir að koma einkabílnum til varn-
ar. Í grein sem hann skrifaði á Press-
una árið 2011 sakaði hann núver-
andi borgaryfirvöld um aðför að
einkabílnum og benti á að hér væri
um að ræða þann samgöngumáta
sem flestir borgarbúar hefðu valið
sér. „Samt sem áður eru auðvitað til
skynsamlegir möguleikar til að draga
úr bílaumferð. Til dæmis mætti
skoða svokallað „Car Pool“ eins og
þekkist í Bandaríkjunum. Þá eru sér-
stakar akreinar fyrir þá sem eru þrír
eða fleiri saman í bíl.“
Nefnir hann Miklubrautina í
þessu samhengi. „Þar er sérstök
akrein bara fyrir strætó sem er oft-
ast meira eða minna auð. Mér finnst
þetta ekki réttlætanlegt, ef það eru
þrír eða fleiri saman þarna í bíl, af
hverju mega þeir þá ekki nýta hana
líka? Auðvitað ættum við að kapp-
kosta að gera umferðina öruggari.
Umferðin snýst um að komast af stað
A til staðar B með sem skemmstum
og öruggustum hætti. Við verðum
að gera öllum samgöngumátum jafn
hátt undir höfði, ekki upphefja einn
á kostnað annars. Þess vegna gengur
ekki að borgaryfirvöld semji við ríkið
um að ekki verði ráðist í neinar sam-
göngubætur til ársins 2022. Meira og
minna öll hættulegustu gatnamót á
höfuðborgarsvæðinu eru ljósastýrð.
Þetta er spurning um líf og dauða –
mislæg gatnamót bjarga mannslíf-
um.“
En hvað með almenningssam-
göngurnar? Nú hefur Björn Jón, sem
framkvæmdastjóri Félags hópferða-
leyfishafa gagnrýnt Strætó bs. ansi
hressilega. „Ég vil trúa því að hægt sé
að reka þetta batterí miklu betur. Ef
til vill mætti, sérstaklega á fáfarnari
leiðum, bjóða út þjónustuna og þá
kannski á litlum leigubílum. Því ég lít
að miklu leyti á þetta sem umhverfis-
mál. Strætisvagn mengar 60 lítra
á hundraðið. Og það má vera ansi
góð nýting á vagninum til að hann
mengi minna en fólksbíll, þegar
maður er kominn með fólksbíl sem
mengar kannski ekki nema 5 lítra á
hundraðið.“
Vill byggð úti á eyjunum
Það sem Björn Jón er þó mest
spenntur fyrir, og hyggst beita sér
fyrir af krafti, er hugmyndin um eyja-
byggð. „Ég vil að við dustum rykið af
þessum hugmyndum,“ segir Björn
sem vinnur að heimildamynd um
málið þessa dagana. „Það er svaka-
legt landflæmi úti á Sundunum, svo
sem í Engey, Akurey, Viðey, Þerney
og á Geldinganesinu. Ég vil að það
verði byggt á þessum eyjum, enda
bjó fólk þarna öldum saman. Það er
stutt út í þessar eyjar og með upp-
fyllingu og lítilli brú mætti fylla lang-
leiðina út í Engey og stækka hana,
jafnvel tvöfalda. Þar mætti byggja
ýmislegt.“
Björn er með sérstakar hugmynd-
ir um Viðey. „Ég velti því til dæmis
fyrir mér hvort það mætti ekki gera
brú úr Gufunesi og yfir í Viðey og
byggja þar hverfi í stíl gamla tímans.
Margir vilja búa í gömlum húsum
en vandamálið er að í miðbænum
finnst hvergi heildstæð gömul byggð.
Við hliðina á fallegu gömlu húsi blas-
ir oftast við nútímalegt glerhús. Til
að skapa gamla byggð í miðbænum
þyrfti í raun að rífa ótrúlegt magn af
steinsteypukössum. Og varla er hægt
að banna fólki að vera á bílum þarna
í kring. Hins vegar væri ef til vill hægt
að koma til móts við þessar kröfur úti
í Viðey. Þar gæti fólk fengið að búa í
hverfi með gömlu yfirbragði og lítilli
bílaumferð.“
Björn bendir á að fólki þykir vænt
um Viðey. „Auðvitað er hún dá-
lítið heilög. Við megum ekki rústa
henni, fletja hana út eða fylla upp
í hana,“ segir hann og minnir á að
áður fyrr var þorp í Viðey þar sem
heitir Sundabakki. „Það væri gaman
að reisa þar aftur heilsteypta byggð
í gömlum stíl, bara miklu stærri en
áður. Rétt væri að byggja megnið af
eystri hluta eyjarinnar en halda vest-
ari hluta hennar sem friðlandi, enda
er sérstæðara fuglalíf þar.“
Björn sér fyrir sér að lokað yrði
fyrir bílaumferð í þessu hverfi. „Mað-
ur yrði bara að leggja í útjaðri og svo
færi lítill strætó um hverfið.“ Björn
bendir á að sú hugmynd hafi oft
komið upp að flytja Árbæjarsafn út
í Viðey. Honum finnst það ágætis
hugmynd en vill ekki síður að fólk fái
að byggja hús í eyjunni. „Þetta yrði
eins og þorpið í Flatey nema miklu
stærra og myndi tvímælalaust laða
að túrista. Þarna væri gamla Reykja-
vík komin. Þetta væri algjörlega nýr
valkostur og mjög spennandi, því
það er gaman að búa úti við sjóinn.
Mér sýnist á öllu að þetta yrði vel
framkvæmanlegt ef áhuginn og vilj-
inn væri fyrir hendi.“
Vill frið og sátt í
Sjálfstæðisflokknum
Eins og áður segir ætlar Björn Jón að
bjóða fram krafta sína fyrir komandi
borgarstjórnarkosningar. Björn var
vinstri sinnaður sem barn en skráði
sig í Sjálfstæðisflokkinn þegar hann
var 16 ára. Hann hefur sterkar skoð-
anir á því hverju mætti breyta innan
flokksins. Aðspurður hverjar stærstu
meinsemdirnar í flokknum séu seg-
ir hann: „Það er fyrst og fremst þessi
heift; hatrið á milli ýmissa hópa í
flokknum. Og það hefur ágerst mik-
ið undanfarin ár. Ég hef sjálfur viljað
leggja mitt lóð á vogarskálarnar til
að stuðla að friði og sátt í flokknum,
en því miður er heiftin gríðarleg,
ekki aðeins í ungliðahreyfingunni
heldur líka meðal eldra fólks.“
Björn telur þetta skaðlegt fyrir
flokkinn og kallar eftir því að sjálf-
stæðismenn slíðri sverðin. „Hægri-
menn eiga bara einn flokk og verða
að hætta að berast á banaspjót
og standa saman. Það er skaðlegt
hvernig fólk kemur fram hvert við
annað, hvernig menn innan flokks-
ins leyfa sér að tala hver um annan,“
segir hann og bætir því við að hann
hafi sjálfur kynnst þessu. „Þegar ég
var í framboði til formanns ungra
sjálfstæðismanna árið 2011 voru
margir ekki vandir að meðölum sín-
um og fannst til að mynda í lagi að
brjóta lög aðildarfélaga flokksins.
Og það versta var að flokksforystan
aðhafðist ekkert.“
Björn segist vilja snúa af þessari
braut. „Ég vil meiri frið og sátt í
Sjálfstæðisflokknum,“ segir hann
og bætir því við að vissum öflum
í flokknum finnist ekkert atriði að
hann sé stór, heldur vilji fyrst og
fremst fylgja sínum þröngu sjónar-
miðum. „Þessum aðilum finnst allt
í lagi að Sjálfstæðisflokkurinn sé lít-
ill flokkur, jafnvel elitistaflokkur. Ég
vil frekar að við séum stjórnmálaafl
sem höfðar til breiðs hóps fólks.
Þess vegna hef ég starfað mikið með
Verkalýðsráðinu. Ég vil að Sjálfstæð-
isflokkurinn verði áfram flokkur
allra stétta,“ segir hann. Björn lítur
svo á að allar stéttir hafi í grunninn
sömu hagsmuna að gæta. „Að ein-
hverju leyti hafa sérhagsmunaöfl
hertekið flokkinn. Ég vil gamla Sjálf-
stæðisflokkinn aftur,“ segir hann og
bendir á að sú einstaklingshyggja
sem hann aðhyllist sé ekki blind á
vald sérhagsmunahópa og klíkna.
„Það er ekki nóg að vernda einstak-
linginn fyrir ríkisvaldinu. Við þurf-
um líka að koma í veg fyrir að sér-
hagsmunaöfl og smáklíkur ofsæki
einstaklingana.“
Finnst borgarstjórnin afleit
Nú víkur umræðunni að lands-
málunum. Hvernig líst Birni Jóni
á nýja ríkisstjórn? „Ég er bjartsýnn
á stjórnarsamstarfið. Sjálfur að-
hyllist ég samt frjálslyndari viðhorf
og finnst fullmikill framsóknarfnyk-
ur af stjórnarsáttmálanum. En þetta
er gott fólk. Ef það tekur á vanda-
málunum í stað þess að ýta þeim á
undan sér hef ég fulla trú á að Ísland
rétti úr kútnum.“ Björn Jón var árum
saman formaður Frjálshyggjufé-
lagsins og aðhyllist frekar róttæka og
frjálslynda hægristefnu. Hvernig sér
hann fyrir sér að heimfæra megi þá
hugmyndafræði yfir á borgarmálin?
„Það er fyrst og fremst með miklu
lægri sköttum, minna stjórnkerfi
og meira valfrelsi. Fólk á að hafa
val um það hvar er byggt, hvernig
samgöngumáta það notar. Borgar-
og skipulagsmálin þurfa jafnframt
að taka mið af því hvernig tryggja
má öflugt atvinnulíf, hvernig nýta
má öll þau óteljandi tækifæri sem
okkur bjóðast,“ segir Björn en hon-
um finnst borgarstjórnarmeirihluti
Besta flokksins og Samfylkingarinn-
ar hafa staðið sig illa. „Mér finnst
þetta afleit borgarstjórn. Það sést
best á því að skatttekjur borgarsjóðs
hafa farið úr 50 milljörðum upp í 66
á kjörtímabilinu og á sama tíma hef-
ur öll grunnþjónusta verið skorin
niður og viðhaldi á eignum borgar-
innar ekki verið sinnt. Aukningin fer
bara í bruðl, svo sem aukinn kostn-
að hjá yfirstjórninni og uppkaup á
ónýtum húsum. Skuldir borgarinn-
ar aukast á sama tíma. Og þetta er
kannski það sem er að á Íslandi og
á ekki síður við um ríkisvaldið. Við
erum háskattaríki en bjóðum samt
upp á miklu verri þjónustu en til
dæmis Svíþjóð eða Danmörk. Hér
virðast menn vera uppteknir af því
að halda uppi einhverjum embætt-
ismannaaðli. Allt of mikill peningur
fer bara í einhverja vitleysu.“
„Hef bara engan húmor fyrir
öllum fíflaganginum“
Í skrifum sínum hefur Björn Jón
gagnrýnt Jón Gnarr harðlega og
hæðst að honum. Aðspurður hvað
honum þyki um hin óvenjulegu upp-
átæki Jóns Gnarr síðastliðin ár segir
hann að sér þyki áhyggjuefni þegar
borgarmálin hætti að snúast um það
sem máli skiptir. Bendir hann á að
framkvæmdastjóri sveitarfélags hafi
ákveðnum skyldum að gegna sam-
kvæmt 55. grein sveitarstjórnarlaga.
„Jón Gnarr, borgarstjórinn í Reykja-
vík, þiggur 15 milljónir á ári fyrir að
sinna ekki þeim lögboðnu skyldum
sem hann er kjörinn til að sinna. Ég
er ekki á móti því sem hann er að
gera ef hann myndi gera það í sín-
um frítíma. Borgin hefur hins vegar
lögboðnar skyldur og fíflagangurinn
má ekki vera á kostnað þeirra. Ég vil
ekki hljóma eins og ég sé leiðinleg-
ur eða gamaldags, en þetta er bara
mín afstaða: Við verðum að huga að
því sem raunverulega skiptir máli
og borgin þarf að sinna lögum sam-
kvæmt,“ segir Björn Jón. „Ég hef bara
engan húmor fyrir öllum fíflagangin-
um í borgarstjóranum. Jón Gnarr er
góður leikari, en afleitur í því að leika
hlutverk borgarstjórans í Reykjavík.
Til að mynda er hann aldrei tilbú-
inn að svara fjölmiðlum þegar þeir
spyrja um rekstur borgarinnar. Og
þegar pólitíkin hættir að snúast um
það sem máli skiptir, þá er illt í efni.“
Kynntist Björgólfsfeðgum
Björn Jón gaf út sína fyrstu sagn-
fræðibók á frekar óheppilegum
tíma. Bókin Hafskip í skotlínu var
gefin út síðdegis þann 6. október
árið 2008. Sama dag hélt Geir H.
Haarde sögulegt ávarp sitt þar sem
hann bað Guð um að blessa Ísland.
„Þetta var líklega versti tími Íslands-
sögunnar til að gefa út bók,“ segir
Björn Jón og bætir því við að bókin
fjalli um átök innan viðskiptalífsins
og Sjálfstæðisflokksins. „Mér finnst
ákaflega miður hvernig hún hefur
fallið í skuggann, því hún hefði get-
að orðið þarft innlegg í umræðuna
um viðskiptalífið og pólitíkina. Það
var nefnilega ömurlegt hvernig
menn misnotuðu pólitísk ítök sín til
að koma höggi á keppinautana. Sú
var raunin í Hafskipsmálinu.“
Bókin á sér nokkra forsögu, en
þannig er mál með vexti að Björn
skrifaði meistaraprófsritgerð um
Hafskipsmálið árið 2006. Þá höfðu
fyrrverandi lykilmenn í Hafskip-
um samband við hann. „Ég kynnt-
ist þeim ágætlega, rannsakaði mál-
ið frekar og ákvað að skrifa bókina,“
segir Björn og bætir því við að hann
sé sérstaklega ánægður með að hafa
kynnst Ragnari Kjartanssyni heitn-
um, en Ragnar gegndi stöðu fram-
kvæmdastjóra og síðar stjórnarfor-
manns hjá Hafskipum. Björn Jón
skrifaði bókina um Hafskip þegar
uppgangurinn í íslensku viðskipta-
lífi var hvað mestur. Hann kynnt-
ist vel Björgólfi Guðmundssyni sem
styrkti hann til útgáfunnar. „Þeir
Hafskipsmenn skiptu sér ekkert af
mér á meðan ég var að skrifa bók-
ina. Það sem vakti fyrir þeim var að
sjá til þess að sannleikurinn kæmi
fram,“ segir Björn.
Eftir hrun hefur hann einnig tek-
ið að sér ritstörf fyrir Björgólfsfeðga,
til að mynda tekið saman skýrslu
um fall Landsbankans og Straums-
Burðaráss. „Þeir feðgar eru mikl-
ir sómamenn,“ segir hann. Hann
kveðst þakklátur fyrir að hafa kynnst
mörgu skemmtilegu fólki við sagn-
fræðirannsóknir sínar. „Það er svo
gaman að vita hvað fólk er að gera
og hugsa, hver sýn þess er á lífið og
tilveruna.“ Þetta segir hann ekki síst
eiga við um kaupmennina á Lauga-
vegi sem leggi líf sitt og sál í viðskipt-
in. Það sama eigi við um rútukarlana
víðs vegar um landið. „Það er svo
magnað að sjá kraftinn í fólki sem
berst í sínum eigin rekstri áratugum
saman og þar skiptast á skin og skúr-
ir. Það vantar sárlega fólk í pólitíkina
með reynslu af atvinnurekstri.“
Gaman að æfa með þeim bestu
Björn Jón er mikill hlaupagarpur.
„Ég æfi millivegalengdahlaup með
meistaraflokki ÍR, og keppi aðallega
í 400 metra og 800 metra hlaupi.
Þrátt fyrir að vera ekkert sérstaklega
góður hlaupari sjálfur hef ég orðið
þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að æfa
með þeim bestu hér á landi. Þjálfar-
ar frjálsíþróttadeildarinnar í ÍR hafa
unnið ótrúlegt starf undir forystu
Þráins Hafsteinssonar yfirþjálfara,“
segir hann.
Nú er langt liðið á daginn og
samræðurnar hafa farið út um víð-
an völl. Þá er ekki seinna vænna en
að vinda sér að persónulegri mál-
efnum. Trúir Björn Jón á æðri mátt-
arvöld? „Ég er trúaður og hef alltaf
verið. Ég er í Þjóðkirkjunni,“ segir
Björn sem engu að síður vill aðskilja
ríki og kirkju, enda frjálshyggju-
maður sem vill ekki að ríkisvaldið
varpi skugga á trúarlíf fólks. „Ég held
reyndar að kirkjan hefði bara ákaf-
lega gott af aðskilnaði,“ segir hann
og bætir því við að honum mislíki
ótalmargt í fari Þjóðkirkjunnar, sem
minni stundum meira á ríkisstofn-
un en kristinn söfnuð.
Bangsi inn í eldhús
Skátahreyfingin hefur haft mikil
áhrif á líf Björns Jóns. „Ég tók lengi
virkan þátt í skátahreyfingunni og
Hjálparsveit skáta, var með frábæra
foringja sem héldu uppi öflugu
starfi. Það er fyndið að hugsa til þess
að ég smakkaði varla áfengi fyrr en
á háskólaárunum, því þegar ég var í
MR var ég alltaf í útilegum um helg-
ar.“ Og nú rifjast upp fyrir Birni atvik
sem hann lenti í þegar hann starfaði
í Nýju-Mexíkó á vegum amerísku
skátahreyfingarinnar. „Við héldum
til í skála hátt upp í Klettafjöllunum
og einn daginn kom risavaxið bjarn-
dýr inn í eldhúsið til okkar. Þetta var
rosalegt, eitthvað það mest ógnvekj-
andi sem ég hef nokkurn tímann
lent í. Hjartslátturinn var ansi ör á
tímabili, en nafni minn flúði á brott
þegar við öskruðum á hann. Maður
lendir ekki beinlínis í því á hverjum
degi að það komi bangsi inn í eld-
hús til manns,“ segir hann og bros-
ir. Þetta er aðeins ein af mörgum
skemmtilegum minningum sem
hann á frá því að hann var skáti. „Í
skátahreyfingunni berast menn ekki
á banaspjót heldur starfa saman af
heilindum. Stundum óska ég þess
að hægt væri að heimfæra þennan
hugsunarhátt yfir á stjórnmálin.“
Hefur brennandi áhuga á fólki
En hvað getur Björn Jón sagt undir-
rituðum um einkalíf sitt? „Ég er ein-
hleypur, og það er frekar langt síðan
ég hef verið í sambandi,“ segir hann
og bætir við hlæjandi: „Kannski er
maður bara svona erfiður í sambúð?“
Tekur sagnfræðin og námið sinn
toll? Er Björn Jón ef til vill dálítið
nörd? „Ja, ég hef að minnsta kosti
verið mikill grúskari alla tíð,“ seg-
ir Björn sem einbeitir sér heilshugar
að borgarmálunum þessa dagana.
„Ég hef sem betur fer átt auðvelt með
að umgangast fólk og á vini á öllum
aldri. Einn þeirra er 92 ára gam-
all!“ segir Björn sem hefur augljós-
lega brennandi áhuga á fólki. „Og út
á það gengur í raun sú hugsjón sem
ég aðhyllist, einstaklingshyggjan –
manngildið. Manneskjan verður að
fá svigrúm til að blómstra, gera það
sem hún vill og verða það sem hún
óskar sér. Hvort sem ég fæ brautar-
gengi í borgarstjórnarkosningunum
eða ekki, þá get ég verið sáttur með
sjálfan mig svo lengi sem ég er trúr
þessari hugsjón.“ n
Björn hitti björn „Nafni minn flúði
á brott,“ segir Björn um skógarbjörn
sem varð á vegi hans í Klettafjöll-
unum. Björn starfaði lengi vel með
skátahreyfingunni og vill heimfæra
hugsjónir hennar yfir á stjórnmálin.
Mynd: © dV / KriStinn MaGnúSSon
„Jón grann
er góður
leikari, en afleitur
í því að leika hlut-
verk borgarstjór-
ans í Reykjavík