Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2013, Blaðsíða 37

Til hvers að hefna?
2 Guns
eftir Baltasar Kormák
Menning 37Helgarblað 30. ágúst–1. september 2013
„Enn meiri vonbrigði“ „Síðasta öskrið“
The Way, Way Back
Nat Faxon og Jim Rash
To the Bone - Shalala
(Reykjavík Dance Festival)
Spennandi
gítarnám
Gítarnám fyrir fólk á öllum
aldri. Kennsla fer fram í
Kópavogi og Hafnarfirði.
Yngstu nemendunum, frá
þriggja ára aldri, er kennt
eftir Suzuki-aðferð.
www.gitarstofan.is
GítarStofa SteinGrímS
Námskeið hefjast í byrjun september 2013. Nánari
upplýsingar í síma 8982263 eða á steingrimur@internet.is
Lókal sex ára
„Já, þetta eru orðin sex ár,“ segir
Ragnheiður og hlær. „Þetta hafa
aldrei verið auðveldir tímar. Við,
sem stöndum að hátíðinni, erum
öll menntuð erlendis og okkur lang-
aði að halda tengslum við hinn al-
þjóðlega sviðslistarheim auk þess
sem við vildum búa til tækifæri til að
leiða saman erlent leiklistarfólk og
íslenskt. Búa til samtal á milli mis-
munandi menningarheima.“
Ragnheiður rifjar upp fyrstu
Lókal-hátíðina þar sem ekkert var
til sparað.
„Nei, gengi krónunnar var auð-
vitað mjög hagstætt og nóg af styrkj-
um. Hátíðin var glæsileg. Tvö risa-
stór kompaní frá Bandaríkjunum
komu hingað með sýningar. New
York City Players með Richard
Maxwell í fararbroddi og Nature
Theater of Oklahoma. Við vorum í
algerri sigurvímu eftir hátíðina og
svo fór allt í hundana. Hrunið gerði
það að verkum að við þurftum að
hugsa dæmið aftur frá grunni.“
Lókal-hátíðin árið 2009 var því
með breyttu sniði. Í stað þess að
leggja áhersluna á erlenda lista-
menn völdu stjórnendur hátíðar-
innar það áhugaverðasta í íslensku
leiklistarlífi og sýndu erlendum
gestum. Í dag er hátíðin blanda af
erlendum og innlendum atriðum
auk þess sem hátíðin er byrjuð að
panta verk, sérsamin fyrir hátíðina.
„Ég er mjög ánægð með hátíðina
í ár. Við höfum fengið frábært fólk til
liðs við okkur og við vitum að það er
ekki tjaldað til einnar nætur. Þessi
hátíð er komin til að vera. Við höf-
um eflt tengslin við Skandinavíu og
bjóðum upp á spennandi sýningar
frá Norðurlöndunum. Og við erum
stolt af því að kynna verk eftir unga
íslenska sviðslistahöfunda eins og
Ragnheiði Hörpu Leifsdóttur og
Friðgeir Einarsson, sem bæði eru
útskrifuð úr Fræði og framkvæmd,
og eru með verk á hátíðinni í ár.“
Flutti til Akureyrar
Ragnheiður hefur nú sitt annað
ár sem leikhússtjóri hjá Leikfélagi
Akur eyrar en leikfélagið kynnti dag-
skrá sína nú í vikunni. Í ár verða þrjú
íslensk leikverk frumsýnd á Akur-
eyri. Sek, eftir Hrafnhildi Hagalín,
Skemmtilegt er myrkrið, barna-
verk eftir leikhóp hússins og Söng-
ur hrafnanna eftir Árna Kristjánsson
sem fjallar um Davíð Stefánsson.
Leikfélagið fagnar einnig fjörutíu
ára afmæli sem atvinnuleikhús og
í tilefni af því verður Gullna hliðið
eftir Davíð Stefánsson sett upp sem
afmælissýning hússins. Lísa og
Lísa, nýtt írskt verk eftir Amy Con-
roy, verður síðan sýnt í Rýminu en
hinar ástsælu Saga Geirdal Jóns-
dóttir og Sunna Borg fara með hlut-
verk Lísanna.
„Þetta er metnaðarfull dagskrá
og ég er ánægð að sjá þessi verk-
efni verða að veruleika. Dagskráin í
fyrra var rýrari en maður hefði vilj-
að vegna bágrar fjárhagsstöðu leik-
hússins en við gerðum það besta úr
stöðunni. Ég var sérstaklega ánægð
með samstarfið við Egil Heiðar sem
leikstýrði Leigumorðingjanum í
fyrra. Þá komst maður að því hvað
leikhúsið getur verið landamæra-
laust, þetta var sýning sem skildi
mikið eftir sig á sama tíma og hún
var frábær afþreying. Við erum stolt
að fá Egil aftur norður en hann var
nýverið ráðinn sem prófessor við
Ernst Bush-leiklistarháskólann í
Berlín.“
Það eru bjartir tímar fram undan
á Akureyri. Ragnheiður tók þá
ákvörðun að setja saman öflugan en
lítinn leikhóp sem fengi tækifæri til
að þroskast saman á Akureyri. Hún
hefur ráðið ungt fólk til starfa, líkt og
leikstjórann Ingibjörgu Huld sem er
leikstjóri hússins í ár auk þess sem
gamlir reynsluboltar líkt og Þráinn
Karlsson og Sunna Borg munu stíga
á svið – aftur kemur hið stóra sam-
hengi upp í hugann.
Draumurinn rætist
„Maður verður að sjá hlutina í víðara
samhengi. Um leið og ég var ráðin
á Akureyri sá ég fyrir mér hvernig
næstu þrjú ár gætu verið. Mér finnst
líka mikilvægt að heildarmyndin sé
skýr. Þema þessa leikárs er 40 ára af-
mælið og því tekur dagskráin mið af
því,“ segir Ragnheiður.
Það er fyrsti dagur Lókal-hátíðar-
innar – barnið er að verða fullorðið
og nú er ábyrgðin komin úr höndum
listrænna stjórnenda og yfir til lista-
mannanna sjálfra.
„Það er frábært að geta núna
haldið mig aðeins til hlés. Nú er bara
að njóta sýninganna en mig langar
að lokum að koma á framfæri þökk-
um til allra þeirra frábæru sjálfboða-
liða sem hafa í gegnum árin hjálpað
okkur að láta drauminn um alþjóð-
lega leiklistarhátíð rætast.“ n
Leikhússtjóri með stóra drauma
Pistill
Eiríkur Örn Norðdahl
skrifar
Ragnheiður Skúladóttir Segir
reynsluna frá Bandaríkjunum hafa
gagnast henni í lífi og starfi.
Þ
að er verið að eltast við síðustu
fangaverðina úr Auschwitz.
Einhverjum þykir langt um
liðið – bráðum sjötíu ár frá
stríðslokum. Og þá er því bor-
ið við að ekki sé eðlilegt að glæpir á við
helförina fyrnist – þeir séu ófyrnanlegir
í eðli sínu og ófyrirgefanlegir. Það er lík-
lega alveg rétt. Ég spyr mig samt hvort
að aldurinn geti verið faktor þegar tím-
inn er það ekki? Þessir fangaverðir sem
verið er að elta uppi núna hafa vænt-
anlega flestir verið börn þegar stríð-
inu lauk. Ég spyr mig auðvitað að þessu
meðal annars sem barnabarn manns
sem var kominn í SS-sveitirnar tæplega
17 ára gamall. Og vænti auðvitað einsk-
is nema fyrirsjáanlegra svara frá þeim
sem hafa gert það að atvinnu sinni að
eltast við nasista.
Trúi á fyrirgefninguna
Ég trúi á fyrirgefninguna; mér finnst
sjálfboðið að án hennar sé samfélag-
ið ekki starfhæft. En fyrirgefningin
er ekki hrein og skýr eða einföld.
Það er spurning hvort að fyrirgefn-
ing geti komið án iðrunar og spurn-
ing um eðli iðrunarinnar og enn önn-
ur spurning hvers það er að fyrirgefa
– getur samfélagið fyrirgefið einhverj-
um í trássi við vilja þess sem hann
braut gegn? Hverjir eru snertipunkt-
ar persónulegrar fyrirgefningar og
samfélagslegrar? En eini raunverulegi
valkosturinn við fyrirgefningu er ein-
hvers konar stríð. Og mér finnst það
ekki spennandi valkostur.
Þegar við neitum að fyrirgefa er
það yfirleitt undir því yfirskini að okk-
ur þyki iðrun þess sem biðst forláts
á einhvern hátt ómerkileg. Spurt er:
Hvar er „einlæga“ afsökunarbeiðn-
in? Og oft er ljóst á bardagastelling-
um þess sem spyr að afsökunarbeiðni
úr ranni hins seka verður aldrei nógu
einlæg – henni verður alltaf ábóta-
vant, því sá sem mælir hefur sýnt fram
á eðli sitt. Hann er illmenni. Og við vit-
um betur en að treysta illmennum.
Mikilvægt að málum ljúki
Það er samfélaginu mikilvægt að við
sendum ekki þau skilaboð til þeirra
sem brotið hafa af sér að þeir geti
aldrei búist við því að fá uppreisn
æru. Meðal annars vegna þess að það
er ómannúðlegt að dæma fólk út af
sakramentinu, en líka vegna þess að
við þurfum á því að halda að fólk geti
stigið fram og játað, gengist við því
sem það hefur gert af sér í lífinu og
beðist fyrirgefningar án þess að eiga á
hættu að fórna sjálfu sér samtímis um
alla eilífð.
Refsingin er ekki bara fyrir sam-
félagið og fórnarlambið – sem get-
ur vonandi litið svo á að sín hafi ver-
ið hefnt, að réttlætið hafi náð fram að
ganga – hún er líka er fyrir afbrota-
manninn sem fær að sitja af sér synd-
ir sínar og snúa aftur til samfélagsins
uppréttur og jafn öðrum mönnum.
Það er í sjálfu sér óeðlilegt að ætlast
til þess að fórnarlambið „fyrirgefi“ –
þótt það fari auðvitað eftir umfangi
glæpsins og ýmsum öðrum faktor-
um – og oft held ég að fórnarlömbum
finnist sín illa hefnt, líka þar sem refs-
ingar eru mun þyngri en á Íslandi. En
fórnarlambið getur hugsanlega að
refsingu lokinni sleppt takinu á hinni
„almennu kröfu“ um að gerandanum
verði áfram refsað eða útskúfað. Mál-
inu, hvað snertir samfélagið, er þá lok-
ið. Og það er mikilvægt að hlutir taki
enda, að sjá megi fyrir endann á þeim,
ekki bara fyrir þolendur og gerendur
heldur líka fyrir aðstandendur þeirra.
Verðum að eiga afturkvæmt
Hið persónulega er pólitískt – flestir
taka því orðið sem gefnu en horf-
ast ekki í augu við að hinu pólitíska
fylgir annars konar ábyrgð en hinu
persónulega. Við þurfum að læra að
ljúka þessum málum – komast að
niðurstöðu um hvað séu ásættan-
leg endalok. Það er matsatriði í hvert
skipti hvenær einhver hefur iðrast
nóg, hvenær hann (eða hún) hefur
horft nógu stíft í eigin barm, eða – í
þeim tilfellum þar sem um lögbrot er
að ræða – hvenær hann hefur setið af
sér dóm og „greitt skuld sína“ við sam-
félagið. En við megum ekki láta einsog
svarið sé „aldrei“. Við búum sem betur
fer ekki í þeim hluta heimsins þar sem
óafturkræfar og endanlegar refsingar
eru normal – ríkið stundar þær ekki
og þeir sem stunda þær prívat gerast
sjálfir brotlegir við lög.
Maður þarf ekki að hafa þjónað í
SS-sveitunum til þess að eiga skilið að
skammast sín. Sá sem kemst í gegnum
lífið án þess að gera einhverjum eitt-
hvað illt – viljandi og óviljandi – er jafn
sjaldséður og sá sem kemst í gegnum
lífið án þess að verða fyrir einhverjum
skakkaföllum. Hann er næstum ekki
til. Lífið er langt og fallegt en það er
líka langt og ljótt. Og við verðum að
eiga afturkvæmt. n
„Við verðum að
eiga afturkvæmt“
n Opið bréf um Jón Baldvin Hannibalsson
Jón Baldvin Hannibalsson
Ráðning hans sem gestafyrirlesara
var dregin til baka í Háskóla Íslands
eftir kröftug mótmæli í netheimum.