Hagskýrslur um landbúnað - 01.01.1959, Side 57

Búnaðarskýrslur 1957
55*
kostnaði við skurðgröfuskurði, þar sem verulegur hluti þeirra er kílræsing á
laudi, sem þurrkað er að öðru leyti með skurðgröfuskurðum og jöfnun á ruðn-
ingi upp úr skurðgröfuskurðum. Einnig eru meðal óstyrktra jarðabóta ræktimar-
vegir, sem oft eru lagðir um land, sem þurrkað hefur verið með skurðgröfuskurð-
um, og þá stundum seilzt til að hafa þá á skurðbökkunum. Að öðru leyti standa
óstyrktar jarðabætur, svo sem t. d. heimreiðar, hagagirðingar o. fl., ekki í neinu
sambandi við skurðgröfuskurðina.
Um fjárfestingu í byggingum, þ. e. íbúðarhúsum, peningshúsum og öðrum úti-
húsum, er farið eftir skýrslum Innflutningsskrifstofunnar, sem byggðar eru á upp-
lýsingum sveitarstjórna um allt land. Tölur um þetta efni eru því ekki lengur á-
ætlaðar, eins og var í Búnaðarskýrslum 1954, heldur eru þær úr skýrslum, sem
standa ekki að baki öðrum opinberum skýrslum að áreiðanleik. Þó skal tekið
fram, að réttara þótti að nota tölur úr jarðabótaskýrslum að því er varðar áburð-
arhús, hlöðirr og kartöflugeymslur, af því að þær skýrslur eru undantekningar-
laust byggðar á mælingum og mati trúnaðarmanna, sem er sérstaklega falið að
annast þær mælingar og möt. Um skýrslur Innflutningsskrifstofunnar um fjár-
festingu í byggingum þykir enn fremur rétt að taka fram, að þar eru allar bygg-
ingar reiknaðar á verðlagi ársins 1954, en hér eru þær reiknaðar til verðs hvers
árs með sömu aðferð og jarðabætur samkvæmt framan greindu.
Eins og kunnugt er, veitir Byggingarsjóður Búnaðarbankans lán til bygging-
ar íbúðarhúsa í sveitum, og munu slík lán hafa á síðari árum verið veitt til allra
íbúðarbúsa á bændabýlum, er reist hafa verið frá grunni, og flestra meiri háttar
endurbóta á eldri íbúðarhúsum. Ræktunarsjóður Búnaðarbankans veitti hins veg-
ar lán til útihúsa og ræktunar. Slík lán munu á síðari árum einnig hafa verið tek-
in og veitt til allra meiri háttar bygginga útihúsa, en eigi nema að einhverju leyti
til ræktunarframkvæmda. Þó er það nokkuð algengt, að þegar menn taka lán til
byggingar útihúsa, þá leggi þeir jafnframt fram mælingar á ræktunarframkvæmd-
um þriggja eða fjögurra síðustu ára, og er þá lánað út á þær jafnframt byggingar-
láninu. Lán þessi eru nú með 4% vöxtum (vextirnir greiddir niður með ríkisfram-
lagi). Þykir rétt að birta hér yfirlit yfir þessar lánveitingar Byggingarsjóðs (8.
yfirlit) og Ræktunarsjóðs (9. yfirlit), skipt eftir sýslum.
Áætlun um fjárfestingu í raflínum, einkarafstöðvum og rafbúnaði sveitabýla er
gerð eftir upplýsingum skrifstofu raforkumálastjóra. í þessum málum hefin: svo
mikið gerzt hin síðustu ár, að rétt þykir að gera nokkru fyllri grein fyrir þessari
fjárfestingu en annarri fjárfestingu í landbúnaði.
Rafvæðing sveitabýla hefur á þessum árum verið með þrennum hætti: með
smáum einkastöðvum knúnum með vatnsafli, smáum mótorstöðvum knúnum með
liráolíu og með rafleiðslum frá stórum vatnsaflsstöðvum, svo kölluðum héraðsveit-
um. Öll er rafvæðing þessi undir stjórn raforkumálastjóra, en um hvern þennan
hátt rafvæðingarinnar hafa gilt sérstakar reglur um opinberan stuðning.
Af þessari þrenns konar rafvæðingu sveitabæjanna er elzt rafvœðing með smá-
um vatnsaflsstöðvum, og má skoða þær sem beint framhald fyrstu tilrauna til raf-
virkjana bér á landi, enda voru fyrstu rafstöðvarnar ekki stærri en venjuleg einka-
rafstöð á sveitabæ er nú. Allmargar þessara smáu vatnsaflsstöðva á sveitabæjum
voru byggðar þegar fyrir 1930, flestar í Vestur-Skaftafellssýslu. En það tvennt
tafði fyrir því, að þær yrðu almennar, að góð náttúruleg skilyrði til að reisa þær
voru eigi nema á sumum býlum, og aðeins sumir bændur höfðu fjárhagslegt bol-
magn til að koma þeim upp. Þetta varð nokkuð léttara eftir að Raforkusjóður
tók að veita lán til þessara stöðva samkvæmt raforkulögunum frá 1946, en eigi