Dagblaðið Vísir - DV - 12.10.2012, Síða 10

S
tjórn Orkuveitu Reykjavíkur
þróaðist út í að verða
pólitískur vígvöllur, þar sem
skýr meirihluti og minni­
hluti voru myndaðir. Fyrir
vikið var stjórnin veik og stefnumót­
andi ákvarðanir að mestu í hönd­
um forstjóra og stjórnarformanns.
Á tímabilinu sem skýrsla út­
tektarnefndar um Orkuveituna nær
yfir sátu sjö stjórnarformenn að
völdum og þrír forstjórar. Af lestri
skýrslunnar að dæma bera þeir
meginábyrgð á gífurlegri skulda­
aukningu Orkuveitunnar. Ábyrgðin
liggur þó helst hjá þeim Alfreð Þor­
steinssyni, Guðmundi Þóroddssyni
og Hjörleifi Kvaran sem stýrðu fyrir­
tækinu á mestu þensluárum þess.
Úttektarnefndin kemst að þeirri
niðurstöðu að vegna sundurlyndis
og átakastjórnmála sem iðkuð voru
í stjórn Orkuveitu Reykjavíkur hafi
forstjóri fyrirtækisins haft mikið
svigrúm til stefnumótandi ákvarð­
ana. Stefnuleysi eigenda, sem birt­
ist í opnu tilgangsákvæði í lögum og
samþykktum Orkuveitunnar, varð
til þess að fyrirtækið gat fjárfest fyr­
ir háar fjárhæðir í ýmsum verkefn­
um sem voru óskyld kjarnastarfsemi
Orkuveitunnar. Dæmi um slíkar
fjárfestingar eru risarækjueldi, fisk­
eldi, ljósmyndabanki, ljósleiðara­
net, hörverksmiðja og fleira. Þá hafði
Orkuveitan uppi áform um kaup á
grunnneti Símans fyrir 20 milljarða
króna og byggingu mörg hundruð
sumarhúsa við Úlfljótsvatn, að því er
fram kemur í skýrslunni.
Alfreð og Guðmundur sátu lengst
Framsóknarmaðurinn Alfreð
Þorsteinsson sat lengst í stóli
stjórnarformanns, frá stofnun
sameignar félagsins til ársins 2006.
Guðlaugur Þór Þórðarson, þing­
maður Sjálfstæðis flokksins, tók við
af honum og var stjórnarformaður
frá júní 2006 til júní 2007. Haukur
Leósson var síðan stjórnarformaður
frá júní 2007 til október 2007. Hann
var settur af eftir REI­málið og tók
Bryndís Hlöðversdóttir frá Samfylk­
ingu við. Hún sat til 25. janúar 2008
þegar borgarstjórnarmeirihlutinn
sprakk. Þá tók borgarfulltrúi Sjálf­
stæðisflokksins, Kjartan Magnússon,
við og sat fram í ágúst 2008 þegar
annar borgarstjórnarmeirihluti
sprakk.
Framsóknarmaðurinn Guðlaug­
ur Sverrisson var kjörinn formaður
í ágúst 2008 og sat út kjörtímabilið,
til maí 2010. Þá tók Haraldur Flosi
Tryggvason við stöðunni. Almenn­
ir stjórnarmenn í Orkuveitunni voru
síðan oftast borgarfulltrúar Reykja­
víkur.
Í stóli forstjóra sat lengst Guð­
mundur Þóroddsson, frá 1999 til
2007. Hjörleifur Kvaran tók við starfi
hans og sat til ársins 2010. Helgi Þór
Ingason var síðan forstjóri 2010 á
því tímabili sem skýrslan nær yfir.
Þeir stjórnuðu öllu
Í stuttu máli kemst nefndin að þeirri
niðurstöðu að fjárhagserfiðleikana
megi að miklu leyti rekja til mik­
illa fjárfestinga og fjárfrekra fram­
kvæmda á skömmum tíma, hárra
arðgreiðslna og tregðu eigenda til
að hækka gjaldskrár í samræmi við
verðlagsþróun, auk gríðarlegs geng­
istaps. Fjöldi viðmælenda sem kall­
aðir voru fyrir nefndina lýsti því
hvernig almennir stjórnarmenn hafi
ekki verið hafðir með í ráðum og
samræmist það ályktunum nefndar­
innar sem leggur til að í framtíðinni
verði stjórnarmenn faglegir en ekki
pólitískir.
Fyrst og fremst réðu forstjóri og
stjórnarformaður ferðinni. Sigrún
Elsa Smáradóttir, fyrrverandi borg­
arfulltrúi sagði: „Ég held að það hafi
nú oft verið þannig að stjórnin hafi
ekki verið höfð með í ráðum, heldur
hafi stjórnarformaður, án samráðs
við stjórn, falið forstjóra að ganga
frá mikilsháttar málum. Og svo voru
haldnir blaðamannafundir og skrif­
að undir, með fyrirvara um sam­
þykki stjórnarinnar. Þannig að tæki­
færi almennra stjórnarmanna til að
hafa áhrif voru ekki mikil.“ Hún hafi
síðan staðið frammi fyrir því að gera
athugasemdir við samninga sem
þegar var búið að skrifa undir.
Björn Ingi Hrafnsson tók í sama
streng: „Ég held að forstjóri Orku­
veitunnar hafi mjög mikil völd,
kannski eðli málsins samkvæmt.
Og aftur er þetta náttúrulega bara
spurning um hvaða hefðir þró­
ast. Hjá Orkuveitunni voru það for­
stjórinn og stjórnarformaðurinn
sem réðu mikið ferðinni, stýrðu
kúrsinum. Aðrir stjórnarmenn hafa
meira eftirlitshlutverk og hefðbund­
ið hlutverk þess sem situr í stjórn, en
eru ekki í daglegri umsýslu.“
„Endalaust sukk“
Ein athyglisverðasta frásögnin af
stjórnarháttum í Orkuveitunni kem­
ur frá Ólafi Jónssyni, ritara stjórnar,
sem dregur hvergi undan í lýsingum
sínum á því sem hann kallar „enda­
laust sukk“ innan fyrirtækisins. Á
einum stað í skýrslunni segir hann:
„Mín upplifun af stjórnarfundum
var sú að fyrirfram hefði verið búið
að ákveða að kaupa. Þetta var eins
og setið væri við taflborð og ég veit
ekki hver sat hinum megin, en alla­
vega skyldi setja nógu mörg peð
út um allt til að valda reitina. Mér
fannst þetta vera í þessum dúr.“
Á öðrum stað í skýrslunni talar
hann um bruðl í kringum Línu.Net
og uppkaup á jarðveitum sem eru
harðlega gagnrýnd í skýrslunni.
Nefndin bendir á að stór uppkaup
á veitum víða um land séu óskýrð.
„Gamlir starfsmenn, þegar þeir hitt­
ast muna þeir þetta. Sukkið. Enda­
laust sukk. Sérstaklega varðandi
tilgangslaus kaup og gagnaveitur.
Sukkið var alveg hrikalegt í sam­
bandi við Línu.Net.“
Ritari stjórnarinnar heldur áfram
að tala hispurslaust um ástandið
innan fyrirtækisins: „Gengdarlaus
sóun og sukk. Eins og ég var að segja,
kaupa þetta og hitt, tóm helvítis vit­
leysa. Eins og með vatnslindina á
Snæfellsnesinu, hitaveiturnar og
margt fleira. Allt var þetta til að
henda peningum. Gott dæmi eru
höfuðstöðvarnar að Bæjarhálsi.
Þetta er hvorki traust né gott hús auk
þess sem það var gríðarlega dýrt.
Einnig vantaði ákveðnari stjórn,
meiri formfestu og stefnumörkun
eigenda. Það var eins og tekin væri
fjöl úr botninum á peningakassa.
Það var gengdarlaust sem lak út.“
Guðlaugur Þór Þórðarson gagn­
rýnir einnig í skýrslunni stefnulaus­
ar fjárfestingar fyrirtækisins: „Það
var fjárfest í ótrúlegustu verkefnum
og fyrirtækjum, risarækjueldi, ljós­
myndabanka, hörverksmiðju og
ýmsu fleiru. Rökin fyrir þessum
ævintýrum voru að þetta væri hlut­
verk fyrritækisins. Vegna þess að
lögin heimila í raun allt eftir að þau
fóru þannig í gegn um þingið,“ segir
hann
„En það átti líka að ganga miklu
lengra. Það átti að kaupa grunnnet
Símans á yfir 20 milljarða, það átti
að byggja 600 sumarbústaði í kring­
um Úlfljótsvatn.“
Taldi Orkuveituna eiga að vera
nýsköpunarfyrirtæki
Alfreð Þorsteinsson, sem mætti ekki
fyrir úttektarnefndina, hefur hins
vegar sagt að í lögum um Orkuveitu
Reykjavíkur sé gert ráð fyrir því að
fyrirtækið stundi nýsköpun. Í skýrsl­
unni er vitnað til útvarpsviðtals við
Alfreð í þættinum Sprengisandi
á Bylgjunni. Þar ver hann allar
vafasömu fjárfestingarnar í veit­
um og ýmsum öðrum gæluverk­
efnum. „Starfsmenn Orkuveitunn­
ar komu með nokkur verkefni inn
á borð til mín og stjórnarinnar, m.a.
með athugun á því hvort væri hag­
kvæmt að fara út í rækjueldi á Ís­
landi. Fyrir myndin var sótt til Nýja­
Sjálands. Þar höfðu menn reynt
þetta og við skulum átta okkur á því
að hér á Íslandi, bæði í Reykjavík og
víða um land, rennur mikið ónotað
heitt afrennslisvatn, sem er notað,
sirka 30 gráða heitt. Það sem menn
voru að gera á þessum tíma var að
reyna að kanna það hvort unnt væri
að skapa nýja atvinnugrein, þar sem
hægt væri að notfæra sér þetta vatn
sem annars rennur til spillis.“
Nefndin tekur ekki afstöðu til
þess hvort forstjórar eða stjórnar­
formenn kunni að hafa gerst brot­
legir við lög í störfum sínum há
Orkuveitunni. n
10 Fréttir 12.–14. október 2012 Helgarblað
„GenGdarlaus
sóun oG sukk“
n Forstjóri og stjórnarformaður gátu vaðið uppi innan Orkuveitu Reykjavíkur
Valgeir Örn Ragnarsson
blaðamaður skrifar valgeir@dv.is
„Eins og ég
var að segja,
kaupa þetta og hitt,
tóm helvítis vitleysa
Orkuveita Reykjavíkur
Gengdarlaust bruðl viðgekkst í
Orkuveitunni þar sem forstjóri og
stjórnarformaður réðu öllu.
Umdeildustu
atvik í sögu
Orkuveitunnar
2001 Ákveðið að byggja nýjar höfuð­
stöðvar Orkuveitu Reykjavíkur. Fékk litla
umfjöllun í stjórn.
2002 Sameignarfyrirtækið Orkuveita
Reykjavíkur tekur til starfa.
n Uppkaup á jarðveitum hefjast. Harð­
lega gagnrýnt fyrir tilgangsleysi.
2003 Áfram mikil uppkaup á hitaveit­
um. Meðal annars í Biskupstungum,
Ölfusi og Borgarbyggð.
2004 Uppkaup á jarðveitum halda
áfram. Meðal annars keypt í hitaveitu
Hveragerðis, Austurveitu í Ölfusi, vatns­
veitu Stykkishólms og fleira.
n Sala Línu.Net og kaup ljósleiðaranets
með samningi við Og Fjarskipti hf.
2005 Ljósleiðaravæðing OR hefst.
n Kaup á vatnsveitu Rangæinga.
n Þátttaka í íslenska djúpborunarverk­
efninu.
2006 Fráveitur bætast við rekstur OR
n Óhagstæður orkusölusamningur við
álver Alcan í Straumsvík.
n Raforkusala hefst á Hellisheiði.
n Frekari uppkaup á jarðveitum.
n Gagnaveita Reykjavíkur stofnuð.
2007 OR kaupir hluti í Hitaveitu
Suðurnesja.
n Reykjavík Energy Invest (REI) stofnað.
n Sala á flutningskerfi til Landsnets.
n Óhagstæður orkusölusamningur við
Norðurál í Helguvík.
n Kaup á fráveitu Álftaness.
n Haukur Leósson, Guðlaugur Þór Þórðar­
son, Björn Ingi Hrafnsson og Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson fóru í laxveiði í Miðfjarðará
sem Baugur Group var með á leigu.
2008 Lög um uppskiptingu fyrirtækis­
ins sett á Alþingi.
2009 Hlutur í HS Orku seldur til Orku­
veitu Reykjavíkur.
Hjörleifur
Kvaran Forstjóri
frá 2007 til 2010.Guðmundur
Þóroddsson
Forstjóri frá
1999 til 2007.
Alfreð
Þorsteinsson
Stjórnarformaður
frá 2002 til 2006.