Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.2010, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 31. mars 2010 FRÉTTIR
Svar utanríkisráðherra var langt og
loðið og í því var reynt að gera mik-
ið úr engu. Það fannst mér skína í
gegn,“ segir Gunnar Bragi Sveins-
son, þingflokksformaður Framsókn-
arflokksins, en hann bar fram fyrir-
spurn um undanþágur frá reglum
Evrópusambandsins á Alþingi fyrir
skömmu.
Össur Skarphéðinsson utanrík-
isráðherra gerði grein fyrir ýmsum
undanþágum og sérlausnum sem
ríkjum sambandsins hafa verið veitt-
ar. Gunnari Braga leist illa á þá upp-
talningu og segir hana sýna að Evr-
ópusambandið veiti almennt litlar
tilslakanir frá meginstefnu sinni.
Eiríkur Bergmann Einarsson,
stjórnmálafræðingur og forstöðu-
maður Evrópufræðaseturs, segir hins
vegar upptalninguna yfir undanþágur
og sérlausnir ríkja í Evrópusamband-
inu nær endalausa. „Það er til heil
fræðigrein í Evrópufræðum, undir-
grein, undanþágu- og sérlausnafræði
í Evrópusambandinu sem hundruð
fræðimanna um alla álfu sinna ein-
göngu. Það er vegna þess að flóran er
gríðarlega flókin og viðamikil.“
Lítið í boði
Gunnar Bragi er fjarri því sannfærð-
ur: „Þetta undirstrikar að varanlegar
undanþágur - til dæmis fyrir sjávar-
útveginn okkar - virðast ekki vera í
boði. Fyrir mér þýðir það að við ætt-
um að hætta inngönguferlinu. Það
er alveg ljóst að landbúnaður mun
heldur ekki geta keppt við erlendan
landbúnað í verði. Ef við tökum upp
styrkjakerfi ESB í landbúnaði munu
stórir landeigendur græða mest á
því, eða stórfyrirtæki þess vegna,
eins og þekkist víða í Evrópu.“
Þingmaðurinn segir að of mikið
hafi verið gert úr sérlausnum Möltu
í sjávarútvegsmálum. „Maltverjar fá
að veiða sardínur innan landhelg-
innar, ég held að þeir hafi ekki veitt
nema 1.300 tonn á síðasta ári. Ég fór
til Bretlands um daginn. Það skein í
gegn hjá nánast öllum þingmönnum
sem ég hitti þar, að menn hvöttu okk-
ur til að forðast Evrópusambandið.
Sérstaklega þeir sem eru frá Grimsby
og Hull-svæðinu og Skotlandi. Spán-
verjar eiga orðið stóran hluta sjáv-
arútvegsfyrirtækja í Bretlandi, það
verður ekkert úr fisknum í Bretlandi.
Á meðan erum við að vinna um
helming af bolfisknum okkar í landi.“
„Sérstakt stjórnsýslusvæði“
Eiríkur segir dæmin um undanþág-
ur og sérlausnir Evrópusambandsins
fjölmörg.
„Það er til hugmynd að lausn fyr-
ir Ísland, sem samninganefndin ætti
að prófa. Hugmyndin gengur út á að
að leysa tvö markmið. Evrópusam-
bandið hefur það markmið að vera
með eina sjávarútvegsstefnu, sem
ólíkar fiskveiðar í löndunum geti fall-
ið undir. Við höfum það markmið að
halda yfirráðunum yfir auðlindinni,“
segir Eiríkur.
Hann segir að lausnin sameini
markmið beggja. „Í stað þess að fá
undanþágu, og brjóta þar með meg-
inreglu Evrópusambandsins, er búið
til svokallað „sérstakt stjórnsýslu-
svæði“, sem er formlega innan sam-
eiginlegrar sjávarútvegsstefnu Evr-
ópusambandsins en lýtur þannig
reglum að það verði alfarið und-
ir stjórn íslenskra stjórnvalda. Rök-
semdin fyrir því að það væri hægt
að gera þetta gagnvart Evrópusam-
bandinu er að sjávarútvegsstefna
sambandsins nær einfaldlega ekki til
þessa svæðis núna.“
Lausnin þekkt lengi
Eiríkur segir að réttlæta mætti hug-
myndina með svipuðum hætti og
gert var með heimskautalandbúnað-
inn á Norðurlöndum. „Það var ekki
vandamál fyrir Evrópusambandið
að breyta reglum á svæði sem það
náði ekki til áður. Þar sem sjávarút-
vegsstefnan nær ekki til Íslands, fæli
það ekki í sér breytingu fyrir Evrópu
að henni yrði beitt öðruvísi hér. Að-
almálið er að tryggja að yfirráðin séu
í íslenskum höndum,“ segir Eiríkur
Bergmann Einarsson.
En er líklegt að Evrópusamband-
ið fallist á þá leið? „Við vitum það
náttúrulega ekki. Við getum náttúru-
lega alveg samið við sjálf okkur, sagt
að þetta sé vonlaust, og samþykkt
samninginn sem okkur er réttur. En
þessi hugmynd kemur uppruna-
lega frá framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins, sem mun semja um
þessi mál við okkur. Hún var fyrst
sett fram af þáverandi sendiherra
framkvæmdastjórnarinnar gagnvart
Íslandi og Noregi, John Maddison.
Halldór Ásgrímsson tók hana mjög
upp á sína arma og talaði fyrir henni.
Lausnin hefur því verið þekkt lengi,“
segir Eiríkur.
Helstu undanþágur
Dæmi um undanþágur og sér-
lausnir aðildarríkja í Evrópu-
sambandinu:
n Halda eigin mynt
Danir og Bretar eru með undanþágu
frá þriðja stigi myntbandalags Evrópu
og fá því að nota eigin gjaldmiðla.
n Bretar utan Schengen
Bretar og Írar standa utan ákveðinna
þátta Schengen-samstarfsins. Var
þar um að ræða sérákvæði tengd
landamæraeftirliti, innflytjendamál-
um og samvinnu ríkja í lögreglu- og
dómsmálum.
n Verjast ágangi sumarhúsafólks
Við inngöngu sína í ESB árið 1973
fékk Danmörk heimild til að viðhalda
skilyrðum um fimm ára búsetu
áður en hægt væri að festa kaup á
sumarhúsum þar í landi. Malta fékk
sams konar heimild við inngöngu
sína árið 2004 varðandi kaup á
húseignum á eyjunni. Eru ákvæðin
undanþegin meginreglu um frjálst
fjármagnsflæði.
n Munntóbak og áfengi
Svíar mega nota munntóbak, þrátt
fyrir almennt bann í löggjöf Evrópu-
sambandsins. Finnland og Svíþjóð
fengu að halda í einkasölu ríkisins
á áfengi við inngöngu í sambandið
árið 1995.
n Fóstureyðingar
Malta fékk einnig, eins og Írland,
heimild til að viðhalda banni við
fóstureyðingum.
n Harðbýl svæði
Bretar og Írar fengu fram ákvæði um
sérstakan stuðning við harðbýl svæði
við inngöngu árið 1973, sem kennd
eru við hálandalandbúnað.
n Heimskautalandbúnaður
Sniðin var sérlausn fyrir Svía og Finna
í aðildarviðræðum þeirra við Evrópu-
sambandið á sínum tíma um að þeir
fengju að veita 35 prósent meira en
heimilt er í landbúnaðarstyrki fyrir
landbúnað sem liggur norðan 62.
breiddargráðu jarðar.
n Riga-flói verndaður
Á hinu sérstaka stjórnunarsvæði fyrir
fiskveiðar í Riga-flóa er ákveðinn
fjöldi fiskibáta sem hefur heimild til
að veiða þar og vélarstærð fiskibát-
anna má ekki fara yfir 221 kílówatt.
Þegar Eistland og Lettland sömdu
um aðild að Evrópusambandinu
voru þau einu ríkin sem höfðu veitt
á þessu svæði og töldu mikilvægt að
viðhalda því lífríki sem þar er með
því að einskorða aðgang að svæðinu
við ákveðin skip og takmarka magn
veiða við það sem tíðkaðist fyrir
aðild.
n Maltverjar eiga fiskinn sinn
Samið hefur verið um sérlausnir í
sjávarútvegi við Möltu. Í 25 mílna lög-
sögu mega aðeins fiskibátar upp að
12 metra lengd veiða innan hennar.
Það tryggir Maltverjum fiskinn því
það er ekki hagkvæmt að sigla svo
litlum bátum frá öðrum löndum.
Höfnum ekki fyrir fram Eiríkur
Bergmann Einarsson segir ekki þjóna
hagsmunum Íslands að hafna því fyrir
fram að samningar takist við Evrópusam-
bandið um að Íslendingar fái að stjórna
eigin sjávarútvegsmálum.
Stendur ekki til boða Gunnari Braga
Sveinssyni finnst blasa við að varanlegar
undanþágur um stór mál á borð við
íslenska sjávarútveginn virðist ekki
standa til boða í framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins.
Gunnar Bragi Sveinsson telur að dæmin sýni að Evrópusambandið veiti fáar undan-
þágur og tilslakanir frá meginstefnu sinni. Hann hafnar svörum utanríkisráðherra
um margvíslegar undanþágur ESB. Eiríkur Bergmann Einarsson telur að Íslendingar
þyrftu ekki að semja um undanþágur.
ÓSAMMÁLA UM
UNDANÞÁGUR
Ef við tökum upp styrkjakerfi ESB í
landbúnaði munu stór-
ir landeigendur græða
mest á því, eða stórfyr-
irtæki þess vegna, eins
og þekkist víða í Evrópu.
HELGI HRAFN GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar: helgihrafn@dv.is