Gripla - 01.01.2001, Blaðsíða 178

176
GRIPLA
nautanöfnin eru lesin saman við nafnaþulur Snorra-Eddu er hversu mörg
sverðsheiti eru til sem nautanöfn:
Askur Gramur Oddur
Blær Hringur Skarði
Brandur Hvítingur Sómi
Eldur Lauft Stúfur
Fáfnir Ljómi Tangi
Gellir Logi Tyrfmgur
Vargur
Úlfur
Öm
Auk þessa eru nokkur nautanöfn eins og ort inn í hefð sverðsheita eins og fyrr
var nefnt.16
í ljósi þessa er freistandi að draga í efa að nafnaþulumar í Snorra-Eddu séu
allar þar sem þær eru séðar. Það er látið heita svo að þulumar séu hagnýt
hjálpartæki skálda og vissulega er nokkuð af nöfnunum sem koma fyrir í þeim
notað í dróttkvæðum. Elena Gurevich (1992) hefur farið í gegnum nafnaþulur
Snorra-Eddu og borið saman við varðveitt dróttkvæði. Niðurstaða hennar er sú
að einungis 15% nafnanna úr þulunum koma fyrir í dróttkvæðum, þau 85%
sem eftir eru eru hvergi varðveitt nema í þulunum. Þessar tölur staðfesta ekki
mikilvægi þulnanna í dróttkvæðagerð, þótt auðvitað sé ekki hægt að útiloka að
tölumar væru aðrar ef fleiri kvæði væru varðveitt.
En ef nafnaþulumar vom ekki notaðar að neinu ráði í kvæðagerð, hver var
þá tilgangur þeirra, hvaða gildi höfðu þær sem varð til þess að þær gleymdust
ekki? Því er ekki auðvelt að svara en benda má á að auk þulnanna í Snorra-
Eddu eru til fleiri sérkennilegar nafnaromsur gamlar, t.d. í safni Olafs Davíðs-
sonar, íslenzkum þulum. Einna sérkennilegust er þó svonefnd Allra flagða þula
sem er að finna í Vilhjálms sögu sjóðs. Þar er talin upp mikil auðlegð af tröll-
um og er ekki sjáanlegt að sú upptalning sé til vemlegra hagsbóta fyrir söguna.
Hér eru enn í boði tveir túlkunarkostir. Annars vegar mætti ímynda sér að
búfjámöfn hefðu gegnt sérstöku hlutverki fyrir varðveislu goðafræðilegs fróð-
leiks úr heiðni og væri hefðin mótuð af því.17 A hinn bóginn verð ég að játa að
eftir þessi kynni mín af nautanöfnum hefur hvarflað að mér að fomar nafna-
þulur séu einfaldlega söfn búfjámafna, saman sett til minnis fyrir bændur og
búalið. Þar með væri búið að renna nýrri stoð undir margrómað samhengi í ís-
16 Kannski hér sé fundin lævísleg skírskotun til frjósemi og kynorku (sbr. 2.5 hér að framan).
17 Slíkar vangaveltur mætti e.t.v. tengja hugmyndum um samband búfjár og búfjámafna við
heiðin goð, sbr. t.d. Finnur Jónsson (1919).