Gripla - 01.01.2001, Blaðsíða 199

ANDMÆLARÆÐUR
197
Vegna skorts á sérþekkingu sneiði ég hjá því að ræða um 3. kafla „Brennu-
öldin“, sem að miklu leyti er sögulegs eðlis og 4. kafla „Galdramál fyrir dóm-
stólum“ þar sem fjallað er um lögfræðina. Sný ég mér heldur að kaflanum um
„Vitnisburð bók- og munnmennta".
Sá efnismikli kafli er á bls. 242-293. Auk þess fjallar doktorsefnið sérstak-
lega um hlutverk og heimildargildi þjóðsagna á bls. 222-226. Er ef til vill rétt
að byrja á að fara nokkrum orðum um val doktorsefnis á heimildum og rök
hennar í því sambandi.
Höfundur styðst nær eingöngu við nýju útgáfuna af íslenzkum þjóðsögum
og ævintýrum (JÁ), sem kom út í sex bindum 1954-61, sem ekki aðeins er
miklu fyllri heldur að dómi doktorsefnis betri en frumútgáfan er út kom í Leip-
zig 1862-64. Of mikið verk hefði verið að taka fyrir allt það efni viðvíkjandi
göldrum og galdramálum sem vinsa mætti úr öllum þjóðsagnasöfnum er út
hafa komið eftir daga Jóns Ámasonar. Þó get ég ekki fellt mig við að doktors-
efnið rökstyðji þá ákvörðun sína að taka ekkert tillit til þessara þjóðsagnasafna
með því að þau séu „öll yngri og veigaminni en Islenzkar þjóðsögur og ævin-
týri“ (bls. 226). Að söfnin hafl verið prentuð seinna en söfn JÁ merkir sjálfsagt
ekki að þær sagnir sem þar em séu endilega yngri. Og þótt yngri söfnin séu
yfirleitt veigaminni er ekki loku fyrir það skotið að einstakar sagnir sem þau
hafa að geyma geti verið mikilvægar og ef til vill breytt ýmsu í þeirri mynd
sem doktorsefni dregur upp af þjóðsögum Jóns Ámasonar.
Þá skil ég ekki heldur hversvegna doktorsefnið nefnir einmitt þau söfn,
sem hún notar ekki, sem talin eru upp á bls. 226 og þar eru sögð vera sérstak-
lega merk og yfirgripsmikil. Þetta á t. d. naumast við um Þjóðsögur Jón Þor-
kelssonar, þar sem efni þeirra er að mestu leyti sótt í þann hluta Þjóðsagna
Jóns Ámasonar sem þá var ekki kominn á prent. Sama gildir að verulegu leyti
um Þjóðsögur Ólafs Davíðssonar. Óskiljanlegt er líka hvað Eyfellskar sagnir
eftir Þórð Tómasson frá Vallnatúni hafa fram yfir önnur söfn eftir hann, t.a.m.
Sagnagest.
Fyrir menn sem kunna að vilja leita að efni um galdra í munnmælum til
viðbótar því sem er í þjóðsögum JÁ er þess vegna upptalning höfundar á bls.
226 villandi. Að mínum dómi hefði farið betur á því að doktorsefni hefði að-
eins nefnt safn Sigfúsar Sigfússonar sem er eina safnið sem jafnast á við safn
Jóns Árnsonar að stærð og sem hefur að geyma sérstaklega mikið efni um
galdra. Að öðm leyti hefði nægt að vísa í bókaskrá Steindórs Steindórssonar
frá Hlöðum, Skrá um íslenzkar þjóðsögur og skyld rit og í viðbætur við þá
skrá eftir Einar G. Pétursson.