Gripla - 01.01.2001, Blaðsíða 203

ANDMÆLARÆÐUR
201
ekki er fabúla. Þótt rétt sé athugað að fabulöt innihaldi ákveðin minni og einn-
ig að fabulöt standi ævintýrum að sumu leyti nær en aðrar sagnir, er það að
mínum dómi misvísandi að segja að þessi minni séu „ævintýraminni“. Öllu
fremur er ástæða til þess að leggja áherslu á að ævintýrin snúast um æsilega
atburðarás og „happy end“ þar sem meinleg örlög og veruleg hætta einkenna
oft fabúlu. Loks er þjóðtrú hluti af fabúlum. Trúin er í orðum von Sydow
kjami þessara sagna og sögnin sjálf hefur myndast utan um hana. Satt er að
memorötin eru heimildir um þjóðtrú, eins og höfundur tekur fram á bls. 246.
Því fer þó fjarri að þær séu einu heimildimar — eins og ætla mætti af orðum
höfundar. Margt af því sem sagt er um t.d. uppvakninga og tilbera, sem
höfundur tekur til sem dæmi um efni memorata, er líka efni í fabúlum.
Það sem helst má finna að flokkaskiptingu doktorsefnis er þó að sam-
kvæmt skilgreiningu von Sydow og flestra annarra fræðimanna eru memoröt
alls ekki sagnir. Þetta er hluti af skilgreiningu Bpdkers:
... term introduced by von Sydow ... to denote a narrative told by the
people about a purely personal experience of their own. A memorate
has not the nature of fiction, and is not tradition. It may, however, be
strongly influenced by sagen [þ.e.a.s. sagnir] about similar events.
Memoröt eru með öðmm orðum ekki sagnir. Það hugtak á aðeins að nota um
frásagnir er hafa gengið frá manni til manns, en það er einmitt það sem mem-
orötin hafa ekki gert. Tvískipting höfundar á galdrasögnum ífabulöt og mem-
oröt er því óheppileg.
En ekki eru allar sagnir, sem koma máli okkar við, flökkusagnir. Þær sagnir
em líka til sem ekki em eins listrænar og hafa ekki eins víða útbreiðslu og
fabúlumar en hafa samt gengið manna á milli. Ekki er gott að finna nothæft
heiti um slíkar sagnir. C.W. von Sydow nefndi þær Erinnerungssagen á þýsku,
memorial sagn á ensku og minnessagner á sænsku. Þessi orð em ekki góð, enda
hafa þau verið lítið notuð í seinni tíma fræðiritum. Hér heíði verið þörf á nýyrði.
Loks ber að taka fram að sumar af þeim munnmælaheimildum sem doktors-
efni notar, og sem máli skipta í þessu sambandi, eru alls ekki frásagnir eða
sögur í neinum skilningi þessara orða heldur það sem á ensku máli er kallað
belief statements og á sænsku trosutsagor. Hér er um að ræða einstakar setn-
ingar eins og „Hægt er að læra galdur í Svartaskóla“ eða „Sumar konur geta
stolið mjólk með tilbera“. Á þetta hefði líka verið rétt að minnast.
Mikið efni er komið saman í þeim köflum er fjalla um galdur í fombók-
menntum (bls. 226-41) og í þeim hlutum bókarinnar þar sem galdrasögur af