Peningamál - 01.08.2000, Page 7

6 PENINGAMÁL 2000/3
á þessu ári. Á móti þessu innstreymi hefur ríkið greitt
niður 3 ma.kr. af reiknaðri skuld sinni við lífeyris-
sjóði ríkisstarfsmanna, samanborið við 1,3 ma.kr. á
sama tíma á fyrra. Er það alger nýlunda því að
hingað til hafa lífeyrisskuldir ríkissjóðs við starfs-
menn hans hlaðist upp án þess að greiðslur kæmu til
eða formleg skuldaskjöl. Þrátt fyrir þessar greiðslur
er jafnvægi á ofangreindum efnahagsliðum og af-
gangur fyrir lántökur jafn tekjuafganginum, 10,7
ma.kr. á móti 4,4 ma.kr. á sama tíma í fyrra. Allt eins
má líta á lífeyrisgreiðsluna sem afborgun af skuld, og
þá er afgangur fyrir lántökur 13,7 ma.kr. nú á móti
5,7 ma.kr. á sama tíma í fyrra.
Svigrúmi ríkissjóðs til að greiða niður erlend lán
hafa verið settar nokkrar skorður af gjaldeyrisforða
Seðlabankans og ástandi á gjaldeyrismarkaði. Niður-
greiðsla langtímalána hefur því einkum snúið að inn-
lendum lánum sem hafa verið greidd niður um tæp-
lega 10 ma.kr. á árinu. Erlend lán hafa verið greidd
niður um hálfan annan milljarð, en ríkisvíxlum verið
haldið í horfinu. Á fyrri helmingi síðasta árs voru
sömuleiðis greiddir niður 10 milljarðar króna af inn-
lendum lánum. Í fyrra var gengið á innstæður í Seðla-
bankanum en í ár hafa þær nánast staðið í stað.
Innheimta ríkisins af sköttum á laun og eyðslu
gefur talsverðar vísbendingar um tekjuþróun og hag-
sveiflu. Af þeim gögnum sem fyrir liggja er ekki að
sjá að verulega hafi dregið úr vexti tekna, en viss
merki eru um að tekið sé að hægja á útgjaldaaukn-
ingu heimilanna, a.m.k. innanlands. Innheimtur
tekjuskattur einstaklinga var ríflega 14% meiri í
krónum talið í mars til júní (einkum vegna tekna ein-
staklinga í febrúar til maí) en á sama tíma í fyrra.
Leggjast þar saman hækkandi tekjur og samspil
hækkunarinnar við skattleysismörkin. Á þessum tíma
hefur launavísitala Hagstofunnar hækkað um 6%-
7%, en skattleysismörk um 5%. Þar að auki hefur
launþegum fjölgað. Innheimta virðisaukaskatts á
fyrri árshelmingi er ríflega 12% meiri í krónum en á
sama tíma í fyrra. Í uppsveiflunni nú reis árstaktur
hækkana virðisaukatekna hæst í byrjun árs 1998,
slaknaði svo aðeins á seinni helmingi þess árs, en tók
við sér á miðju ári 1999. Þegar leiðrétt er fyrir
verðlagsbreytingum sést þó að seinni bylgjan var
mest vegna verðbólgu. Raunvöxtur virðisaukaskatts-
tekna milli ára er nú um 6%, en var á sama tíma í
fyrra nærri 9%. Á heildina litið benda þessar tölur til
þess að veltuaukning sé minni en í fyrra, en þó ekki
nægjanlega til að hægt sé beinlínis að tala um hjöðn-
un ofþenslu, sem myndi krefjast vaxtar undir lang-
tímameðaltali.
Útlit fyrir minni hagvöxt á næsta ári en áður
Í byrjun júní lagði Hafrannsóknastofnun til niður-
skurð aflamarks í þorski og öðrum fisktegundum á
næsta fiskveiðiári. Mælt í þorskígildum nam tillagan
um niðurskurð annarra tegunda en loðnu nálægt
18%. Um miðjan júní tók sjávarútvegsráðherra
ákvörðun um aflamark sem fól í sér nokkru minni
niðurskurð eða sem samsvarar 4%-5% samdrætti á
milli fiskveiðiára. Þessi ákvörðun hefur óhjákvæmi-
lega lækkað spár um hagvöxt, sérstaklega á næsta ári,
enda er talið að framleiðsla sjávarafurða standi í stað
á þessu ári og dragist síðan saman um 7% árið 2001.
Það leggst á sömu sveif að ætla má að dragi úr fjár-
festingu á næsta ári. Þá má gera ráð fyrir að mun
minni aukning ráðstöfunartekna í ár og á næsta ári en
verið hefur á síðustu árum, hækkun langtímavaxta að
undanförnu og lækkun hlutabréfaverðs stuðli að
minni einkaneyslu og fjárfestingu á næsta ári.
Í ljósi þessa og framvindunnar undanfarna mán-
uði hefur Þjóðhagsstofnun endurmetið þjóðhags-
horfur fyrir yfirstandandi ár og gert fyrstu þjóðhags-
spá fyrir árið 2001, og eru niðurstöðurnar sýndar í
Tafla IV Þróun helstu tekjuliða ríkissjóðs á
fyrri árshelmingi 1996-2000
Hækkun frá fyrra ári, %
Nafnvirði 1997 1998 1999 2000
Tekjuskattur einstaklinga1.............. -8,6 15,1 12,7 14,5
Virðisaukaskattur ........................... 4,7 16,9 10,7 12,5
Gjöld af áfengi, innflutningi,
framleiðslu, bílum og bensíni ........ -0,7 16,1 5,3 2,4
Tryggingagjöld............................... 9,4 12,7 9,3 9,4
Tekjur alls2 ..................................... -0,9 23,8 14,2 11,2
Raunvirði m.v. neysluverð 1997 1998 1999 2000
Tekjuskattur einstaklinga1.............. -10,2 12,6 10,8 8,2
Virðisaukaskattur ........................... 2,9 14,4 8,5 6,4
Vörugjöld, innflutningsgjöld
og bifreiðaskattar ........................... -2,5 13,6 3,5 -3,2
Tryggingagjöld............................... 7,3 10,4 7,5 3,4
Tekjur alls2 ..................................... -2,7 21,1 12,3 5,2
1. Bótum og kirkjuframlagi bætt við 96-97 til samræmingar. 2. Hækkun
1997-1998 ómarktæk vegna bókhaldsbreytinga.