Peningamál - 01.08.2000, Side 22

ríkisfjármálum, en hið opinbera er nú þegar rekið
með álitlegum afgangi. Verðlagsþróun á Írlandi er
vissulega áhyggjuefni og því ástæða til að skoða
hana nokkru nánar. Í fyrsta lagi er vert að taka fram
að aukin verðbólga á Írlandi sl. ár stafar að nokkru
leyti af skattahækkun á tóbak og áfengi, sem leiddi til
u.þ.b 1% meiri hækkunar vísitölunnar en ella. Í öðru
lagi er ljóst að lækkun evrunnar hefur haft meiri áhrif
á verðlag á Írlandi en annars staðar á evrusvæðinu,
því að Bandaríkin og Bretland vega tiltölulega
þyngra í utanríkisviðskiptum Íra. Þegar gengi evr-
unnar tekur að rétta úr kútnum ættu þessi áhrif að
snúast við. Það er því sennilega minni hætta á að
óstöðugleiki gengis grafi undan stöðugleika verðlags
þegar til lengdar lætur en ef Írland hefði sjálfstæðan
gjaldmiðil. Með tilkomu myntbandalagsins er við-
skiptajöfnuður ekki sérstakt áhyggjuefni, þar sem
hann mun ekki grafa undan gengisstöðugleika, auk
þess sem afgangur er á viðskiptajöfnuði Írlands, þrátt
fyrir gríðarlegan hagvöxt árum saman. Í þriðja lagi er
vert að hafa í huga að verðlag á Írlandi er enn tölu-
vert lægra en í kjarnalöndum myntbandalagsins.
Undanfarinn áratug hefur hagvöxtur á Írlandi verið
mun meiri en annars staðar á evrusvæðinu og eru
horfur á að svo verði áfram. Nálgast lífskjör þar nú
óðum lífskjör í kjarnaríkjunum. Vænta má samleitni
verðlags eins og annarra hagstærða við slíkar að-
stæður. Það er því tæpast stórfellt vandamál þótt
verðbólga á Írlandi sé tímabundið nokkru meiri en í
öðrum löndum myntbandalagsins. Eftir því sem
verðlag hækkar mun draga úr því forskoti sem Írland
hefur á önnur lönd myntbandalagsins, hagvöxtur
hægja á sér og verðbólga leita í sama horf og í hinum
evrulöndunum. Ekki er þó óhugsandi að verðlag
hækki tímabundið meira en hollt er frá langtímasjón-
armiði séð.
Hagvaxtarundrið í Bandaríkjunum – er það bóla?
Hagvaxtarskeiðið í Bandaríkjunum sem staðið hefur
yfir í 112 mánuði og varir enn varð snemma á þessu
ári hið lengsta frá því að sambærilegar mælingar
hófust. Hefur lengd þess komið flestum í opna
skjöldu. Áætlað er að hagvöxtur á síðasta ári hafi
verið 4,2% og OECD spáir 4,5% hagvexti á árinu
2000. Hagvöxtur var með eindæmum mikill undir
lok síðasta árs og í byrjun þessa árs, en nýlega hafa
komið fram vísbendingar um að hagvöxtur sé farinn
að hægja nokkuð á sér.9 Hagvöxtur undanfarinna ára
hefur ekki leitt til aukinnar verðbólgu svo að heitið
geti, að áhrifum hækkandi orkuverðs undanskildum,
þrátt fyrir að atvinnuleysi hafi minnkað langt niður
fyrir þau mörk sem áður voru talin samrýmast stöð-
ugu verðlagi. Atvinnuleysi var í apríl sl. í 30 ára lág-
marki eða 3,9%.
Deilt er um ástæður hins langvinna og mikla hag-
vaxtar í Bandaríkjunum og gætir þar tveggja megin-
viðhorfa: Annars vegar eru uppi hugmyndir um að
hagvaxtarskeiðið hafi dregist á langinn vegna þess að
langtímahagvaxtargeta bandarísks þjóðarbúskapar
hafi aukist. Hins vegar er því haldið fram að hagstæð
ytri skilyrði hafi stuðlað að því að mikill hagvöxtur
gat farið saman við litla verðbólgu. Sennilega hafa
báðir aðilar eitthvað til síns máls.
PENINGAMÁL 2000/3 21
Verðbólga og atvinnuleysi í Bandaríkjunum
1990-2000
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
7.5
8.0
8.5
9.0
%
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
6.5
7.0
%
Atvinnuleysi (árstíðarleiðrétt) (vinstri ás)
Verðbólga (hægri ás)
Mynd 7
Heimild: Datastream.
Hagvöxtur í Bandaríkjunum 1960-2000
*Spá OECD.
Miðað við laun
Miðað við verðlag
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000*
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
-1.0
-2.0
%
Mynd 6
Heimild: Datastream.
9. Hagvöxtur á síðasta fjórðungi ársins 1999 var t.d. hinn mesti í 15 ár og
vöxtur einkaneyslu á fyrsta ársfjórðungi 2000 var hinn mesti í 17 ár.