Peningamál - 01.08.2002, Qupperneq 29

28 PENINGAMÁL 2002/3
Í byrjun árs 1993 stofnuðu Landsbanki Íslands,
Íslandsbanki hf., Búnaðarbanki Íslands og Lána-
stofnun sparisjóðanna (síðar Sparisjóðabanki Ís-
lands) daglánamarkað fyrir innstæður sínar í Seðla-
banka. Auk þeirra viðskipta miðlaði Lánastofnun
sparisjóðanna millibankalánum til sparisjóðanna
innbyrðis. Þetta markaði upphaf þess að hægt var að
fylgjast daglega með lánveitingum á millibanka-
markaði. Bankastofnanirnar tilkynntu Seðlabank-
anum öll viðskipti á þessum markaði með símbréfi.
Ávöxtunin í þessum viðskiptum fylgdi að mestu
ávöxtun ríkisvíxla á uppboðum. Þegar þarna var
komið sögu má segja að Seðlabankinn hafi tekið
óbeint þátt í millibankaviðskiptum með endur-
hverfum verðbréfakaupum en þá áttu bankar og
sparisjóðir þess kost að selja Seðlabankanum verð-
bréf í 10-20 daga gegn endurkaupasamningi. Litlar
breytingar urðu á millibankalánum. Nokkur vöxtur
var árin 1996 og 1997 eftir fremur lítil viðskipti 1994
og 1995.
Endurskipulagning millibankamarkaðar með krónur
Í desember 1997 fór að bera á lausafjárskorti í banka-
kerfinu. Lausafjárskortinn mátti helst rekja til
árstíðabundinnar lausafjáreftirspurnar vegna jólanna.
Afleiðingar þess urðu meðal annars þær að á fjár-
magnsmarkaði voru í sumum tilvikum boðnir háir
vextir fyrir fjármuni til skamms tíma. Töluvert mis-
ræmi varð á vaxtakjörum í einstökum viðskiptum.
Skipulagður og sýnilegur millibankamarkaður með
krónur var ekki til staðar og því erfitt að vita hvaða
kjör stóðu almennt til boða. Greið leið fyrir fyrir-
greiðslu Seðlabankans var þá í gegnum ríkisvíxla-
markaðinn, bæði með endurhverfum verðbréfakaup-
um þar sem ríkisvíxlar eru settir sem trygging og
með viðskiptum á eftirmarkaði. Bankarnir áttu hins
vegar lítið af ríkisvíxlum í lok árs og því var þessi
algengasta fyrirgreiðsluleið Seðlabankans bönkum
að mestu lokuð. Því endurspegluðu vextir ríkisvíxla
ekki fjárþörf bankanna.
Við þessar aðstæður var aðilum á fjármálamark-
aði ljóst að mikilvægt var að stofnsetja formlegan
millibankamarkað með krónur sem sýndi stöðugt
þær breytingar sem verða í vaxtaþróun á skammtíma-
markaði. Einnig gefur sýnilegur og samfelldur milli-
bankamarkaður bönkum færi á inn- og útlánum sín á
milli og tryggir að markaðskjör séu öllum markaðs-
aðilum ljós á hverjum tíma. Markaður sem þannig
miðlar upplýsingum um breyttar markaðsaðstæður
gefur Seðlabankanum einnig fljótt upplýsingar sem
bankinn getur notað við eigin ákvarðanir.
Seðlabankinn hóf, ásamt þátttakendum á milli-
bankamarkaðnum, undirbúning nýrra reglna um
markaðinn. Þessar nýju reglur tóku síðan gildi þann
10. júní 1998 og voru átta lánastofnanir þátttakendur
á markaðnum.
Núverandi fyrirkomulag markaðarins
Hér á Íslandi nefnast millibankavextirnir REIBOR
(Reykjavík Inter Bank Offered Rates) og REIBID og
eru hinir fyrri útlánsvextir.2 Þá vexti er hugsanlegt að
nota sem grunnvexti í útlánum banka til viðskipta-
vina ef vaxtakjör eru breytileg. Slík lán má veita á
REIBOR kjörum (mismunandi tímalengda) að við-
bættu álagi svo dæmi sé tekið.
Þátttakendur á markaðnum í dag eru Landsbanki
Íslands hf., Íslandsbanki hf., Búnaðarbanki Íslands
hf., Kaupþing banki hf., Sparisjóðabanki Íslands hf.,
Sparisjóður Hafnarfjarðar og Sparisjóður Reykja-
víkur og nágrennis.
Regluverk og framsetning tilboða
Samkvæmt gildandi reglum um viðskipti á milli-
bankamarkaði í íslenskum krónum ber markaðs-
aðilum að sýna opinberlega (og uppfæra eigi sjaldnar
en á 5 mínútna fresti) vaxtatilboð á markaðnum í
tiltekinn bindi- eða lánstíma. Að ósk annars markaðs-
aðila verður þátttakandi einnig að gefa bindandi
vaxtatilboð vegna sömu bindi- eða lánstíma fyrir
tilteknar lágmarksfjárhæðir. Opinber tilboð þátttak-
enda skulu ná yfir einn dag (yfir nótt), eina viku, tvær
vikur, einn mánuð, tvo mánuði, þrjá mánuði, sex
mánuði, níu mánuði og tólf mánuði.3 Tilgreind skulu
bæði inn- og útlánstilboð og skal lágmarksfjárhæð
tilboða frá eins dags til sex mánaða lánstíma vera 100
2. Þekktustu millibankavextirnir á erlendum mörkuðum eru líklega
LIBOR-vextir (London Inter Bank Offered Rates). LIBOR-vextir eru
skilgreindir sem: „þau almennu kjör sem bjóðast á lánum í tilteknum
gjaldmiðli á millibankamarkaði í London á þeim tíma sem vextirnir
eru ákvarðaðir.“ LIBOR-vextir eru notaðir sem viðmiðunarvextir í
fjármálaviðskiptum um allan heim, hvort sem um er að ræða
hefðbundin lán, gjaldmiðlasamninga eða afleiðuviðskipti.
3. Auðkenni tímalengda: einn dagur er táknaður sem O/N (over night)
eða T/N (tomorrow next), ein vika sem S/W (spot week), tvær vikur
sem 2 W, einn mánuður sem 1 M, tveir mánuðir sem 2 M, þrír mánuðir
sem 3 M, sex mánuðir sem 6 M, níu mánuðir sem 9 M og tólf mánuðir
sem 12 M.