Peningamál - 01.08.2003, Blaðsíða 3

hækkanir verði hóflegar í kjarasamningum í upphafi
næsta árs og að flöskuhálsar sem kunna að myndast í
einstökum starfsgreinum verði greiðlega leystir með
innflutningi vinnuafls. Bregðist það mun verðbólga
verða meiri þegar frá líður en hér er spáð miðað við
óbreytta vexti Seðlabankans.
Mikilvægir óvissuþættir lúta að þeirri stefnu sem
kynnt verður á næstunni í ríkisfjármálum og hús-
næðismálum. Verðbólguspáin er byggð á þeirri for-
sendu að stefnan í ríkisfjármálum verði ekki til að
örva eftirspurn umfram það sem þegar hefur verið
ákveðið með flýtiframkvæmdum til að auka atvinnu.
Þannig er reiknað með að vöxtur samneyslu verði
undir sögulegu meðaltali og að ekki komi til aðgerða
á útgjalda- eða tekjuhlið ríkissjóðs sem raska afkomu
hans. Þá er ekki reiknað með breytingum á húsnæðis-
fjármögnun sem gætu hækkað húsnæðisverð og
örvað almenna eftirspurn.
Verði afkoma ríkissjóðs verri vegna aðgerða á
útgjalda- og/eða tekjuhlið verður verðbólga meiri en
hér er spáð. Vextir munu þá þurfa að hækka fyrr og
meira en ella en það yrði mjög óheppilegt þar sem
það myndi stuðla að hærra gengi og þrengja þannig
enn frekar að útflutnings- og samkeppnisgreinum.
Litið lengra fram á veginn er nauðsynlegt að ríkið
leggi fram áætlun til nokkurra ára til mótvægis við
stóriðjuframkvæmdirnar. Fjármálaráðuneytið hefur
kynnt að það vinni að slíkri áætlun sem væntanlega
verður lögð fram í síðasta lagi í haust samhliða fjár-
lagafrumvarpi. Efni þeirrar áætlunar mun ráða miklu
um hvenær og hve mikið vextir munu hækka hér á
landi á næstu misserum. Í því sambandi er mikilvægt
að ekki komi til skattalækkana á allra næstu árum
nema þær séu fjármagnaðar að fullu með niðurskurði
útgjalda eða hækkun annarra skatta.
Í stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar í vor var
boðað að lánshlutfall almennra íbúðalána yrði
hækkað á kjörtímabilinu í áföngum í allt að 90% af
verðgildi eigna og rætt hefur verið um hækkun há-
markslána. Ekki liggur á þessu stigi fyrir með hvaða
hætti þessi stefna verður útfærð. Hins vegar er mjög
mikilvægt að haft sé í huga að breytingar af þessu
tagi gætu við núverandi aðstæður haft hliðstæð áhrif
á gengi og peningastefnu og hljótast myndu af minna
aðhaldi í ríkisfjármálum. Peningastefnan yrði þá að
bregðast við með hærri vöxtum en ella og gengi
krónunnar myndi hækka. Við þær aðstæður sem
framundan eru myndi það ekki bæta stöðuna ef er-
lendir aðilar fjármögnuðu húsnæðisviðskipti óbeint
með auknum kaupum á húsbréfum, þar sem hætt er
við að gengi krónunnar myndi þá hækka enn frekar,
a.m.k. um tíma. Það skapar einnig þá hættu að út-
lendingar dragi úr húsbréfaeign sinni ef tímabundin
efnahagslægð vegna loka stóriðjuframkvæmda
verður til þess að þeir endurmeta áhættu við fjárfest-
ingu hér á landi. Það gæti magnað gengislækkun-
arþrýsting sem hugsanlega yrði þá til staðar vegna
niðursveiflu í tengslum við lok stóriðjuframkvæmda
og langtímavextir myndu hækka þvert á þróun hag-
sveiflunnar. Til viðbótar vanda við eftirspurnarstjórn-
un er því hugsanlegt að fjármálalegur óstöðugleiki
gæti skapast. Því er mjög mikilvægt að þjóðhagsleg
áhrif þessara áforma verði skoðuð rækilega áður en í
þau verður ráðist.
Bankastjórn Seðlabankans telur ekki tilefni til
breytinga á vöxtum nú í ljósi þeirrar greiningar og
verðbólguspár sem hér er birt. Verðbólguspá tvö ár
fram í tímann sem er yfir markmiði er því ekki í
þessu tilfelli nægjanleg ástæða til vaxtahækkunar.
Það verður einnig að líta til þess að frávikið er lítið
og óvissan mikil. Þess vegna skiptir máli hversu lítil
verðbólgan er um þessar mundir og verður líklega á
næstunni. Varðandi frávik verðbólgu frá markmiði er
mikilvægt að hafa í huga að árangursrík og trúverðug
peningastefna veitir langtímasjónarmiðum meira
vægi en skammtímasjónarmiðum og ekki er í raun
mögulegt né heppilegt að fínstilla framvindu verð-
bólgunnar með of sveiflukenndum vöxtum.
Eins og nefnt var í síðustu Peningamálum er það
enn líklegast að vextir verði óbreyttir um hríð en
hækki síðan þegar nær dregur hátoppi stóriðjufram-
kvæmda. Hins vegar gæti orðið eitthvað lengra en
áður var talið í að nauðsynlegt verði að hækka vexti
þar sem verðbólga hefur verið mjög lítil að undan-
förnu og verður áfram lítil, m.a. vegna lítillar
alþjóðlegrar verðbólgu, og metinn framleiðsluslaki
er meiri en áður var talið. Þó veltur þetta eins og
alltaf á framvindunni og sérstaklega á þeirri stefnu
2 PENINGAMÁL 2003/3