Peningamál - 05.11.2014, Qupperneq 16

ALÞJÓÐLEG EFNAHAGSMÁL OG VIÐSKIPTAKJÖR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
4
16
og hefur ekki verið lægra frá ársbyrjun 2011. Framboð hefur aukist
jafnt og þétt allt þetta ár, sérstaklega vegna aukinnar olíuvinnslu í
Bandaríkjunum og í nokkrum OPEC-ríkjum. Í Bandaríkjunum hefur
sú grundvallarbreyting orðið að innanlandsnotkun er nú nær einvörð-
ungu mætt með eigin framleiðslu í stað innflutnings eins og verið
hefur mörg undanfarin ár. Þá hefur veikur efnahagsbati þróaðra ríkja
valdið því að eftirspurn eftir olíu hefur aukist minna en vænst var.
Verð á hrávöru utan olíu hefur einnig haldið áfram að gefa eftir
og lækkaði um 4% á þriðja ársfjórðungi frá fjórðungnum á undan og
hefur verðið ekki verið lægra í þrjú ár. Þá lækkaði verð á matvælum í
Bandaríkjadal um 11% milli fjórðunga. Ástæðan er m.a. veikari efna-
hagsbati á heimsvísu og gengishækkun Bandaríkjadals. Viðskiptabann
Rússa á Bandaríkin, Ástralíu, Kanada, evrusvæðið og Noreg er talið
geta haft í för með sér frekari verðlækkun á hrávörum. Eins og í ágúst
er því gert ráð fyrir áframhaldandi verðlækkun á hrávöru og olíu út
árið en heldur meiri en þá var talið. Búist er við að verð á hrávöru lækki
um tæp 3½% í ár og olíuverð um 5½% (mynd II-10).
Viðskiptakjör batna í ár eftir þriggja ára samfellda rýrnun
Eins og búist var við tóku viðskiptakjör vöru og þjónustu að batna
á öðrum ársfjórðungi eftir að hafa versnað um 20% frá árinu 2006
(mynd II-11).2 Nú er gert ráð fyrir að viðskiptakjör batni meira í ár en
talið var í ágúst þar sem útflutningsverð hækkaði töluvert á haustmán-
uðum og innflutningsverð hefur gefið nokkuð eftir. Samtals er gert ráð
fyrir að viðskiptakjörin batni um rúmlega 1% í ár.
Raungengið ekki mælst hærra frá því að fjármálakreppan skall á
Raungengi krónunnar náði hæsta gildi sínu frá því að fjármálakreppan
skall á á öðrum ársfjórðungi en lækkaði lítillega á milli fjórðunga á
þriðja fjórðungi. Raungengi miðað við hlutfallslegt verðlag hækkaði
um rúm 5% milli ára á þriðja fjórðungi ársins (mynd II-11). Hækkunin
skýrist fyrst og fremst af hærra nafngengi krónunnar en verðbólga
hefur einnig verið rúmri prósentu meiri hér en í helstu viðskiptalöndum
Íslands. Raungengið er engu að síður tæplega 11% lægra miðað við
hlutfallslegt verðlag en meðalraungengi undanfarinna þrjátíu ára.
Miðað við hlutfallslegan launakostnað hækkaði raungengið
tölu vert í aðdraganda fjármálakreppunnar, enda hækkaði innlendur
launakostnaður talsvert meira en meðal viðskiptalanda Íslands með
samsvarandi rýrnun á samkeppnisstöðu þjóðarbúsins (mynd II-12).
Samkeppnisstaðan batnaði á ný í kjölfar kreppunnar en frá árinu 2009
hefur launakostnaður á framleidda einingu hækkað örar hér á landi
en erlendis og raungengið því hækkað og samkeppnisstaða versnað á
nýjan leik. Raungengi miðað við hlutfallslegan launakostnað er 12½%
lægra en meðalraungengi undanfarinna þrjátíu ára.
2. Þetta er 3 prósentum meiri rýrnun en fyrri tölur höfðu gefið til kynna og endurspeglar
m.a. breytingar sem hafa orðið á stöðlum þjóðhagsreikninga (sjá umfjöllun í rammagrein
1). Nánar er fjallað um helstu ástæður að baki rýrnunar viðskiptakjara í kjölfar alþjóðlegu
fjármálakreppunnar í rammagrein II-1 í Peningamálum 2013/4.
1. Grunnspá Seðlabankans 4. ársfj. 2014 - 4. ársfj. 2017. Brotalínur sýna spá
frá PM 2014/3. 2. Verð á hrávöru án olíu í USD. 3. Verð á sjávarafurðum í
erlendum gjaldmiðli er reiknað með því að deila í verð sjávarafurða í íslenskum
krónum með gengisvísitölu vöruútflutnings.
Heimildir: Hagstofa Íslands, London Metal Exchange, Macrobond, Seðlabanki
Íslands.
Vísitala, janúar 2005 = 100
Mynd II-10
Verð á sjávarafurðum, áli, olíu og hrávöru1
1. ársfj. 2009 - 4. ársfj. 2017
Heimsmarkaðsverð á hráolíu (v. ás)
Heimsmarkaðsverð á hrávöru, án olíu (v. ás)2
Verð sjávarafurða (v. ás)3
Álverð (h. ás)
$/tonn
‘13‘11‘15 ‘17 ‘09‘13‘11‘09 ‘15 ‘17
80
100
120
140
160
180
200
220
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Vísitala, meðalt. ‘00 = 100
Mynd II-11
Raungengi og viðskiptakjör
1. ársfj. 2000 - 3. ársfj. 2014
Raungengi (hlutfallslegt verðlag, v. ás)
Raungengi (hlutfallslegur launakostnaður, v. ás)
Viðskiptakjör (h. ás)
50
60
70
80
90
100
110
120
75
80
85
90
95
100
105
110
Vísitala, meðalt. ‘00 = 100
‘14‘12‘10‘08‘06‘04‘02‘00
Heimildir: Macrobond, Seðlabanki Íslands.
Mynd II-12
Launakostnaður á framleidda einingu
í þróuðum ríkjum
Ísland
Þýskaland
OECD
Evrusvæðið
Bandaríkin
Vísitala, 1999 = 100
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
‘13‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99