Sagnir - 01.06.2013, Blaðsíða 117

118
vera hrein mey þangað til hún kæmist
í hjóna band ið. Baráttan milli meykóngs
og biðils snýst alltaf leynt og ljóst um
mey dóm hennar. Oftar en ekki eiga
sam ræð ur sér stað þeirra í milli í virki
eða dyng ju meykóngsins en hún neitar
honum alltaf og hefur framan af sigur.25
Ef áherslan á meydóm kvenna hefði
verið trúarlegs eðlis hefðu þær hlot ið
lof fyrir þessa skírlífisviðleitni en svo
er ekki. aðgerðir meykóngsins eru of-
stopa fullar og órökréttar og réttlæta
ein ungis frekari aðfarir að henni. skila-
boðin eru þau að meydómur sé ekki
eitt hvað sem kona eigi að varðveita
fyrir sjálfa sig, heldur eingöngu þar til
hún getur gefið hann rétta manninum.
Mey kóng urinn sedentiana þverskallast
við þessu og þykist hafin yfir hina ætt-
göfugustu menn. refsing hennar er því
að missa mey dóminn í hendur rangs
manns, nefnilega svínahirðis. Henni
tekst að halda því leyndu en um fjórum
árum síðar birtist sami svínahirðir við
opin bera veislu og segir: „Það veit ég
að ég var þinn fyrsti mann og … þá á
enginn fullt vald á þér utan ég“.26 Með
hegðun sinni hefur hún kallað það
á stand yfir konungs ríkið að það sé nú
undir stjórn almúgakarls. Hér er að
finna sterka sam sömun milli meydóms
konu og eigna hennar. Hún hafði ekki
vald yfir föður arfi sínum nema á meðan
hún var ógift og skírlíf en það að ætla
sér að draga það ástand á langinn var
ekki litið vin samlegum augum.
Undir lok 13. aldar sjást merki þess
að ís lenskir höfð ingjar reyni að sjá til
þess að ættar auðurinn dreifist á færri
hendur en áður, í takt við það sem þá var
farið að tíðkast í Evrópu. Einfaldasta
aðferðin til þess var að eiga færri lög-
mæta erfingja en áður en það sam-
ræmdist hinni nýju hugmynd um eitt
heilagt og órjúfan legt hjóna band. Eftir
því sem erfingjum fækkaði jókst þó
mikil vægi þess að þeir væru rétt mætir
erfi ngjar ættarinnar. Um leið varð kyn-
hegðun kvenna áhættu samari fyrir eigin-
menn og feður.27 Mikilvægi mey dóms
og skír lífis kvenna virðist hafa vaxið
jafnt og þétt á Íslandi á 14. öld. Hann
öðlað ist bæði siðferðislega og efna hags-
lega merk ingu. tveir karl menn mynd-
uðu með sér vin áttu- eða stjórn mála-
sam band og inn sigluðu það með því
að annar þeirra gaf hinum konu. Hún
stað festi svo samninginn með sam þykki
sínu svo hann varð órjúfan legur. Mey-
dóm ur hennar var því til tákns um að
hún til heyr ði engum öðrum karl manni
og að hún hefði farið beint úr föður-
hús um til eigin manns. Báðir karlmenn
gátu með þessu móti tryggt að enginn
óvið kom andi erfði þá.28
Niðurlag
Frumsömdu riddarasögurnar bera þess
ótvírætt merki að evrópsk sam tíma-
menning féll Íslendingum vel í geð.
Höfð ingjar hér á landi vildu líta á sig
sem jafn ingja norskra hirðmanna og
voru fljót ir að tileinka sér siði þeirra til
að að greina sig betur frá þorra fólks í
eigin landi. Vinsældir riddarasagna og
ridd ara menn sku á Íslandi benda til að
hér hafi verið aristókratía með öfluga
sjálfs mynd, því hlutverk riddarasagna er
að sýna fram á háleitt siðferði og glæsi-
legan lífs stíl efri stétta. Það hverjir til-
heyrðu aristó kratíunni var skilgreint
með kurt eisi í garð aristókrata og
ofbeldi í garð þeirra sem tilheyrðu
ekki hópnum eða brutu gegn siðferði
hans. Þetta birt ist okkur meðal annars í
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 118 6/5/2013 5:19:29 PM