Sagnir - 01.06.2013, Blaðsíða 229

230
pír voru embættismenn og prestar og
hugsan lega einstaka læs og skrifandi
stórbóndi sem þurfti af einhverjum
ástæðum á efni við til skrifta að halda,
en það var ekki almennt meðal bænda.
Eins og áður segir fór pappírs bréfum
fjölgandi eftir árið 1540.
Fjöldi íslenskra pappírsbréfa á
16. öld
nú verður skoðaður fjöldi pappírs-
bréfa sem hlutfall af heildarfjölda bréfa
eftir tíma bilum á 16. öld. taflan hér að
ofan sýnir breytingu á hlutfalli skinn-
og pappírsbréfa frá upphafi 16. aldar
og fram til ársins 1570. taflan sýnir
glögglega hægfara aukningu pappírs-
bréfa, þótt fjöldi bréfa sé mjög mis jafn
eftir tíma bilum.
Á töflunni sést að á fyrstu tveimur
ára tugum 16. aldar er einungis varðveitt
eitt pappírs bréf. Það er bréfið aM.
apogr. 692, skrifað 7. janúar 1508. Eins
og fram kom hér að framan er ekki
öruggt að þar sé um frumbréf að ræða
og því getur verið að ekkert pappírs bréf
hafi varðveist frá þessum tveimur fyrstu
ára tugum aldarinnar. Frá tíma bilinu
1521–1530 eru varð veitt tvö pappírs-
bréf. Hið fyrra er jarðasölu bréf (aM.
apogr. 190), sem skrifað var árið 1527
og hið síðara er skrifað af Ögmundi
bisk upi árið 1528 (aM. Fasc. 47,13).
Pappírs bréf eru á þessum tíma mjög
lítill hluti af heildar fjölda bréfanna, eða
um 1%. Á árunum 1531–1540 fjölgar
pappírs bréfum lítið; um 2% allra bréfa
frá þessu tímabili eru skrif uð á pappír.
Á tímabilinu 1541–1550 sést að hlut-
fall pappírsbréfa af heildar fjöld anum
eykst til muna. Þá eru 19% skrifuð á
pappír, eða alls 33 bréf. Þessi fjölgun
heldur áfram næsta áratug en þá eru tæp
30% allra bréfa skrifuð á pappír. Frá
tíma bilinu á undan er þetta umtalsverð
aukning þótt ekki sé hægt að fullyrða
að pappír sé á þessum tíma að taka yfir
sem helsti efni viður til skrifta á Íslandi.
Á síðasta tíma bilinu sem skoðað er,
1561–1570, virðist draga aftur úr fjölda
pappírsbréfa. af 258 bréfum eru aðeins
32 skrifuð á pappír, eða um 12%.
skinn bréfin eru 226 talsins eða um 88%
allra bréfa. Þessi fækkun frá ára tugnum
á undan virðist gefa til kynna að þótt
pappírs bréfum fjölgi eftir árið 1540
sé enn tals vert langt í að pappír verði
jafn algengur eða algengari en skinn.
Árið 1570 skrifuðu Íslendingar því
Íslensk fornbréf frá 1501–1570
skinnbréf Pappírsbréf Heildarfjöldi
Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall Bréf %
1501–1510 85 99% 1 1% 86 100%
1511–1520 154 100% 0 0% 154 100%
1521–1530 178 99% 2 1% 180 100%
1531–1540 150 98% 3 2% 153 100%
1541–1550 144 81% 33 19% 177 100%
1551–1560 178 71% 74 29% 252 100%
1561–1570 226 88% 32 12% 258 100%
alls: 1115 88% 145 12% 1260 100%
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 230 6/5/2013 5:21:28 PM