Sagnir - 01.06.2013, Blaðsíða 243

244
styrktu félögin að ein hverju leyti en
meiri hluta fjár magns ins var safnað með
hluta veltum, blóma sölu og inn heimtu
aðgangs eyris á ýmsar uppá komur. jóns-
messu hátíðir Mál funda félagsins Magna
sem byggði upp Hellis gerði í Hafnar-
firði urðu t.d. víð frægar og fjölsóttar
um ára tuga skeið.23 túlípanasala
Blóma- og trjá ræktar félags Ísafjarðar
var vinsæl meðal bæjar búa og varð,
ásamt merkja sölu og styrktar beiðnum,
til þess að garður félags ins, sem nú
nefnist jónsgarður, byggðist upp.24
Framkvæmdir við gerð begg ja þessara
garða hófust árið 1922.
Helsta markmið félagasamtakanna
var að koma upp skrúðgarði í þeim
bæjum sem þau voru stofnuð í. Einnig
vildu þau auka áhuga og trú almennings
á garð yrkju og auðvelda fólki að nálgast
plöntur og fræ til gróðursetningar í eigin
görð um. Í reykjavík voru ekki stofnuð
félaga samtök sem stunduðu garðyrkju
í þessum til gangi en þar og á akur-
eyri sinntu gróðrar stöðvarnar þessu
fræðslu hlutverki, ásamt því að halda
ýmis garð yrkju námskeið og fyrirlestra
um allt land.25
Í Borgarnesi stóðu Kvenfélag Borg-
ar ness og ungmennafélagið skalla-
grím ur sam eiginlega að uppbyggingu
skalla gríms garðs frá 1930 til 1938,
þegar kven félagið tók alfarið við umsjá
hans.26 Ung mennafélögin höfðu yfir-
leitt há leitari markmið og vildu klæða
allt land ið skógi. afrakstur þeirrar
vinnu er sýni legur víða um land í fjöl-
mörg um skógar reitum. síðar tóku
skóg ræktar félögin við keflinu af ung-
menna félögunum og eitt þeirra, skóg-
ræktar félag Árnesinga, byggði t.d. upp
tryggva garð á selfossi árið 1942.27
skalla gríms garður og tryggvagarður,
auk margra annara almenningsgarða
lands ins, urðu fljótlega miðpunktar
hátíðahalda á 17. júní á hverjum stað.
Á þessu tímabili glímdu aðstendendur
garð anna helst við tvö vandamál, sauðfé
og slæma umgengni bæjarbúa. Vegna
lausagöngu sauðfjár um bæina, þrátt
fyrir lögreglu samþykktir sem bönnuðu
slíkt, var fyrsta verkefni félaganna, eftir
að bæjar stjórn var búin að heimila upp-
byggingu garðs, að girða hann af.28
sauð fjár beit í þétt býlis kjörnum var þó
viðvarandi vandamál fyrir garða rækt-
endur víða um land næstu ára tugina.
sem dæmi um það má nefna að garð-
yrkju stjóri reykjavíkur var enn að
berjast við ágang sauðfjár í grasa garð-
inum í Laugar dal árið 1983.29
Í fjölmörgum heimildum frá þessu
tíma bili segir einnig frá slæmri um gengni
almennings um stræti og torg bæjanna.
Upp bygging snyrtilegra almennings-
garða sem átti að ganga vel um virðist
ekki hafa haft nein áhrif til hins betra.
girðing ar umhverfis garðana voru því
ekki að eins til þess að halda sauðfé frá,
heldur líka mann fólki. Þetta á við um
nær alla almennings garða landsins, jafnt
á akur eyri, í Hafnar firði,30 neskaupstað
og á Húsa vík.31 Eitt skýrasta dæmið
um þetta er frá austurvelli í reykjavík.
Eftir að hann var endurskipulagður
árið 1937 og girðingin umhverfis hann
fjarlægð voru sumarblóm iðulega slitin
upp, grasflatir úttraðkaðar og rusli og
gler brotum dreift um völlinn. Það er
ekki fyrr en sumarið 1944 sem reyk-
vík ingar virðast hafa fengið á sig þann
„menn ingar brag“ sem óskað var eftir í
ótal blaða greinum frá þessum árum.32
Hugsan lega hefur sú breyting orðið
í tengslum við nýstofnað lýðveldi og
aukið stolt landsmanna í kjölfarið eða
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 244 6/5/2013 5:21:38 PM