Jökull - 01.12.1970, Síða 8

Mynd 3. Tæki til mælinga á hitastigi í botni
borhola. F: festing í kapal (K). P: járnhólkur.
R: járnrör til hlífðar torleiðiviðnámi.
Fig. 3. Temperature probe for measuring temp-
erature in the bottom of a borehole. R is a
steelpipe for protecting a thermistor.
mælt og verður því upphitunin hin sama í
bæði skiptin. Við þessar mælingar í hjarni
jökulsins er þó ekki svo. Viðnámið er kvarðað
í vatnsbaði, en hitamælingin er gerð í snjó. I
síðari leiðangrinum 1970 gætti þessara truflandi
áhrifa ekki, því að spennan yfir viðnámsbrúna
var lækkuð svo mikið, að hitunin varð hverf-
andi lítil.
Þegar unnið var úr hitamælingum maí-leið-
angursins, reyndist hitaferillinn nokkuð frá-
6 JÖKULL 20. ÁR
brugðinn því, sem búast hefði mátt við. (Mynd
11). Hitamælingin var kynnt nokkuð á alþjóð-
legu móti jöklafræðinga að Skógum í júní sama
ár, og voru þar flestir á því, að ekki væri allt
með felldu með þessar niðurstöður, enda þótt
erfitt væri að benda á nokkuð, sem hefði getað
valdið verulegum truflunum.
í öðrum leiðangri á Bárðarbungu sama ár
voru gerðar mun ítarlegri hitamælingar og
kannað vandlega, live nákvæmar þessar mæl-
ingar væru og athuguð áhrif þeirra þátta, sem
gátu valdið skekkju. Meðal annars var kannað
vel, hve langan tíma það tæki hitaviðnámið að
ná jafnvægi í hjarninu og hvaða áhrif það
hefði á hitamælinguna, ef hitastig stálrörsins
með viðnáminu væri töluvert frábrugðið hita-
stigi hjarnsins. Ennfremur voru gerðar saman-
burðarmælingar með tveimur hitaviðnámum og
viðnámin borin saman við nákvæman kvika-
silfurshitamæli (0.2° C milli strika). Allar þess-
ar prófanir sýndu, að hitamælingum var að
fullu hægt að treysta.
I hitamælingunum í maí gat laus snjór á
botni borholunnar truflað hitamælinguna.
Þegar snúningsborinn er dreginn upp úr hol-
unni, skafa borinn og stýrihólkarnir á borstöng-
unum ávallt nokkurn snjó úr veggjum holunn-
ar, og fellur þessi snjór niður á botn hennar.
Þegar hitamælirinn er síðan látinn falla niður
á botn holunnar, getur svo mikill lausasnjór
hafa fallið niður í holuna, að stálrörið með
hitaviðnáminu komist ekki niður í gegnum
þennan lausasnjó og sýni því ekki hinn sanna
botnhita. Tvennt var gert í haustleiðangrinum
til að sneiða hjá þessum vanda. í fyrsta lagi
var stálrörið með hinu innsteypta hitaviðnámi
gert næstum tvöfalt lengra en það hafði áður
verið og ennfremur var smíðaður sérstakur hita-
mælir, sem mældi hitastigið í vegg borholunnar
í stað botns hennar. Þessi hitamælir er sýndur
á Mynd 4. Hitanemar beggja mælanna eru
svipaðir að gerð. Hitaviðnám veggmælisins er
steypt inn í 6 mm stálrör. Þetta stálrör er rekið
inn í vegg borholunnar með þrýstilofti, og
dregið út á sama hátt. Stálrörið með hitavið-
náminu er fest við bullu, sem gengur í strokk.
Strokkurinn er loftþéttur og er hægt að blása
þrýstilofti inn í strokkinn hvoru megin við
bulluna sem vera skal. Tvær þrýstiloftsslöngur,
sem tengdar eru hvor við sinn enda strokks-
ins, liggja upp úr borholunni. Lofti úr þrýsti-