Jökull - 01.12.1988, Page 81

bilinu 0.04-0.06 cm á ári. í tveimur sniðanna eru
þrjú þekkt öskulög, landnámslag, miðaldalag og
Kötlulagið frá 1485. Miðað við að landnámslagið sé
fallið um árið 900 fást eftirfarandi ártöl fyrir aldur
miðaldalagsins: 1170 og 1228 (meðaltal 1199). Út
frá þeirri niðurstöðu er nánast útilokað að lagið hafi
fallið á fjórtándu öld.
Af ofangreindu má vera ljóst, að yfirgnæfandi lík-
indi eru til að miðaldalagið hafi fallið 1226, líklega
um haustið eða fyrri hluta vetrar, en vitaskuld getur
hafa bæst í það 1231. Ekkert annað öskulag hefur
fundist á Reykjanesi sem tengst getur þessum
eldsumbrotum og gemm við ráð fyrir að það sé að
meginhluta fallið síðla árs 1226.
ALDUR ÖGMUNDARHRAUNS
GEISLAKOLSALDURSGREININGAR
Til em fimm geislakolsaldursgreiningar, sem
tengjast Ögmundarhrauni. Arið 1974 tók Þorleifur
Einarsson (munnl. uppl.) tvö koluð sýni úr eldstæði í
rústunum í Kirkjulágum (efri láginni) í Húshólma og
lét aldursgreina þau. Þorleifur telur að taka beri
þessum aldursgreiningum með varúð þar sem þær
geti verið af koluðum rekavið eða mó og því eldri en
hraunið. Niðurstöður voru eftirfarandi.
U-2590 980 + 60
U-2591 960 ±170
Séu aldursgreiningamar miðjaðar (970 ár) og
leiðréttar samkvæmt leiðréttingarlínuriti Stuivers og
Beckers (1986) fæst að sýnið sé frá því um 1027
e.Kr. (mynd 4). Sé leiðrétt samkvæmt leiðréttingar-
línuriti Stuivers og Pearsons (1986) fæst 1030.
JónJónsson (1982) lét gera þrjár aldursgreiningar
árið 1979 á koluðum gróðurleifum undan hrauninu.
Tvö sýni, U-4355 og U-4356, vom undan Ögmund-
arhrauni efst í Óbrennishólma, og eitt sýni, U-4005,
var tekið undan hrauninu austan í Núpshlíðarhálsi.
Jón telur þó ekki víst, að þar sé sama hraunið en ald-
urinn, sem fékkst, er mjög áþekkur hinum.
U-4355 905 ±60
U-4356 940 ±55
U-4005 925 ±70
Meðaltal: 923,3 ár. Miðgildi: 922,5 ár.
Þegar beitt er sömu leiðréttingaraðferð (Stuiver
og Becker, 1986) og að ofan (miðgildi er 923 ár) þá
koma fimm ártöl til greina: 1044, 1096, 1122, 1141
og 1156 (mynd 4). Sé aftur á móti leiðrétt sam-
kvæmt Stuiver og Pearson (1986) fæst 1050, 1095,
1125, 1142 og 1148. Ástæðan fyrir því, að svo mörg
gildi fást er óregla í 14 C magni í andrúmsloftinu á
þessum tíma, en leiðréttingamar byggjast á geisla-
kolsgreiningum á árhringjum í trjám. Aldursgrein-
ingar Þorleifs gefa nokkuð hærri aldur en aldurs-
greiningar Jóns eins og búast mátti við af fyrirvara
þeim sem Þorleifur hafði gert um aldursmun hrauns-
ins og kolaleifanna í eldstæðinu.
Aldursgreining Jóns Jónssonar (1982) af Gvend-
arselshrauni gefur svipaðar niðurstöður en aldurs-
greiningar af Kapelluhrauni gefa ekki ótvíræða nið-
urstöðu.
GJÓSKULÖG UNDIR OG OFANÁ HRAUNINU
Landnámslagið fannst víðast hvar undir Ögmund-
arhrauni (mynd 5) þar sem grafið var, en milli þess
og hraunsins fannst aftur á móti ekkert gjóskulag.
Milli landnámslagsins og hraunsins var víðast 2-4
cm þykkur jarðvegur. I sniðum sem tekin vom utan
hrauns en nærri gígunum (mynd 3) reyndist jarð-
vegsþykktin vera 3-7 cm milli gjóskulagsins og
gjalldreifar frá gígunum.
Ofan á sjálfu hrauninu fannst aðeins eitt gjósku-
lag, miðaldalagið og var jarðvegur 0-4 cm þykkur
milli hrauns og gjóskulags. I sniðum sem tekin vom
utan hrauns en nærri gígunum reyndist þykktin vera
um 2-4 cm frá miðaldalaginu niður að gjalldreif frá
Krísuvíkureldum.
Hlutfallið milli jarðvegsþykktar frá landnámslagi
að hrauni/gjalldreif annars vegar og þykktar frá
hrauni/gjalli að miðaldalagi hins vegar er afar mis-
munandi frá einum stað til annars og því ekki ein-
hlítt að brúka það til aldursákvörðunar hraunsins.
Hraunið eða gjalldreifin frá gosinu er þó í flestum
tilvikum mun nær miðaldalaginu en landnámslag-
inu.
SÖGULEGAR HEIMILDIR
Fátt er sögulegra heimilda um eldgos á Reykja-
neskaga á þessum tíma og em þær allar knappar.
JÖKULL, No. 38, 1988 79