Iðjuþjálfinn - 01.11.1993, Side 20

18
þau taka ekki nóg tillit til heildar-
aðstæðna sjúklingsins. Hins vegar
nota iðjuþjálfar mikið mat Guðrúnar
Árnadóttur iðjuþjálfa A-ONE: Árna-
dottir-Occupational therapy Neuro-
behavioral Evaluation, sem metur
athafnir daglegs lífs ásamt taugalíf-
eðlisfræðilegum einkennum, þar á
meðal þau einkenni sem koma fram
við heilabilun. Prófið var upphaflega
hannað til athugunar á sjúklingum
með ýmsa heilaskaða s.s. heilablóðfall,
áverka og sjúkdóma í heila. Árið 1990
gerði Guðrún rannsókn í samvinnu
við iðjuþjálfa á öldrunardeildum Bsp.
og Lsp. á notagildi A-ONE til grein-
inga og staðfestingar á einkennum
heilabilunar og kom í ljós að það er
mjög vel til þess fallið. Prófið er sam-
hæft ADL/vitrænt iðjuþjálfamat sem
fer fram sem athugun á atferli ein-
staklingsins við athafnir daglegs lífs,
að þvo sér og snyrta, klæða sig, kom-
ast um innanhúss, borða og að tjá sig
og skilja aðra. Prófunin tekur 30-45
mínútur en það er u.þ.b. venjulegur
meðferðartími fyrir ADL. Síðan fylgir
pappírsvinna fyrir iðjuþjálfann u.þ.b.
20-30 mín. sem er færsla á niðurstöð-
um og túlkun þeirra. Þrátt fyrir að
prófunin taki þennan tíma er Á-ONE
mjög gott próf, sbr. fyrri skilgreiningu,
þar sem sjúklingur er "bara að gera
sín venjulegu morgunverk".
Auk ofangreindra þátta þarf að átta
sig á almennu líkamlegu ástandi sjúkl-
ings og meta færniþætti, hreyfiferla,
kraft, gróf og fín samhæfingu o.fl.
Hér að ofan hef ég tíundað nokkrar
leiðir til að met aldraða. Það þarf
alltaf að líta á heildaraðstæður ein-
staklingsins, þ.e. líkamlegt-, vitrænt-
og andlegt ástand hans. Ut frá niður-
stöðum athugana á þessum þáttum er
hægt að meta hverjar eru heppileg-
ustu úrlausnirnar fyrir einstaklinginn.
Getur hann búið áfram við sömu
aðstæður og séð um sig sjálfur? Þarf
hann e.t.v. meiri stuðning? Öryggis-
kallkerfi? Þarf hann kannski vistun á
hjúkrunarheimili?
Það er mikilvægt að hafa mat á vit-
rænni starfsemi með í heildarmati
sjúklings vegna þess að eins og áður
sagði eru elliglöp oft dulin fötlun.
Líkamlega vel á sig kominn einstakl-
ingur ræður kannski ekki við einfalda
hluti eins og að klæðast en þá er oft
hægt að meta í framhaldi af vitrænu
mati hvort nóg sé að einfalda fatnað,
ef það að hneppa er of flókið vegna
verkstols (apraxiu) eða hvort skipu-
lagning er skert og þá er oft nóg að
veita hvatningu og aðhald. Vitrænt
mat gefur einnig hugmynd um hvort
raunhæft sé að viðkomandi búi einn
heima, m.t.t. almennrar getu og ekki
síður öryggisþátta t.d. varðandi mats-
eld, að rata um og hversu mikið
stuðningskerfi hann þarf, - fjölskylda,
heimahjúkrun, heimilishjálp o.fl. Það
getur verið nauðsynlegt að meta vit-
ræna starfsemi áður en ákvörðun er
tekin um útvegun hjálpartækja, t.d.
öryggiskallkerfi/öryggishnapp, því slíkt
öryggistæki er lítils virði ef notandinn
gleymir mikilvægi þess að hafa það
um hálsinn og hvernig á að nota það.
Ég hef reynt að gera grein fyrir helstu
prófunum sem iðjuþjálfar nota í dag
til að meta aldraða, en eins og sagði
í upphafí er mat á öldruðum í sjálfu