Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2009, Side 43

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2009, Side 43
Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 85. árg. 2009 39 Ritrýnd fræðigrein INNGANGUR Erlendar rannsóknir hafa sýnt að sálræn áföll í bernsku geta haft mjög víðtækar og alvarlegar afleiðingar fyrir heilsufar og líðan (Fagan og Freme, 2004; Scaer, 2001). Börn verða fyrir sálrænu áfalli þegar þau verða fyrir kynferðislegu ofbeldi og geta afleiðingar þess verið mjög alvarlegar (Golier, Yehuda, Bierer og Mitropoulou, 2003). Kynferðislegt ofbeldi í bernsku er ógn við persónuleg mörk og tilveru barna og viðbrögðin einkennast af miklum ótta, hjálparleysi og skelfingu. Börn geta einnig orðið fyrir áfalli við kynferðislegar athafnir sem hæfa ekki þroska þeirra þótt það sé ekki með ofbeldi. Í öllu ofbeldi virðist skaðinn líklegur til að verða mestur og djúpstæðustu afleiðingarnar eiga sér stað þegar sá sem brýtur á fórnarlambinu stendur því nærri, til dæmis náinn vinur eða ættingi (Scaer, 2001). Við áfall bregst líkaminn ýmist við með því að berjast, flýja eða frjósa og, þegar líkaminn getur hvorki flúið né barist, þá frýs hann. Þau sem upplifað hafa mikið áfall finna oft fyrir skömm og sektarkennd yfir því að hafa frosið, hafa ekkert gert til að vernda sig eða aðra með því að berjast á móti eða flýja. Langvinnt álagsástand verður hjá einstaklingnum og áfallastreituröskun þróast sem síðan leiðir af sér ýmis geðræn og líkamleg einkenni (Rothschild, 2000). Levine og Frederick (1997) segja tvær ástæður fyrir mikilvægi þess að frjósa, það sé neyðarvörn til að lifa af þar sem einstaklingurinn fer í huglægt ástand þar sem hann finnur ekki sársauka en kemst næst því að deyja. Ein mesta áhætta á áfallastreituröskun er eftir kynferðislegt ofbeldi, sérstaklega í bernsku (Norris, Murphy, Baker, Perilla, Rodriguez og Rodriguez, 2003; Fagan og Freme, 2004; Hetzel og McCanne, 2005). Áfallastreituröskun og ofvirkni með athyglisbresti voru algengustu sjúkdómsgreiningar hjá börnum sem urðu fyrir kynferðislegri misnotkun samkvæmt rannsókn Weinstein, Staffelbach og Biaggio (2000). Ekki þróa þó allir með sér áfallastreituröskun í kjölfar kynferðislegrar misnotkunar. Þættir eins og árangursrík varnarviðbrögð, þroski, trú, fyrri reynsla, innri styrkur, aðlögunarhæfni og stuðningur frá fjölskyldu og samfélagi geta hindrað eða komið í veg fyrir áfallastreituröskun (Rothschild, 2000). Langvarandi afleiðingar kynferðislegs ofbeldis i bernsku Megindlegar rannsóknaraðferðir hafa einkum verið notaðar til að rannsaka langvarandi afleiðingar kynferðislegs ofbeldis í bernsku. Skipta má niðurstöðum þessara rannsókna í líkamleg, geðræn og félagsleg einkenni og áhrif á kynlíf (sjá töflu 1). Rannsóknir á langvarandi áhrifum kynferðisofbeldis hafa hingað til einkum beinst að konum sem beittar hafa verið slíku ofbeldi. Ástæðan er sú að stúlkubörn eru oftar fórnarlömb kynferðisofbeldis en drengir. Yfirlitið í töflu 1 beinist því að langvarandi afleiðingum kynferðisofbeldis í bernsku á konur. Þar sem flestar rannsóknanna eru megindlegar er þörf á eigindlegum rannsóknum á þessu sviði þar sem þær svara rannsóknarspurningum sem ekki er hægt að svara með megindlegum rannsóknaraðferðum. Engin íslensk rannsókn fannst á langvarandi afleiðingum kynferðislegs ofbeldis í bernsku á konur. Vert er þó að nefna nokkrar skyldar rannsóknir. Guðrún Jónsdóttir (1993) gerði samanburð á reynslu fólks af sifjaspelli í bernsku á Íslandi og í Bretlandi og Freydís Jóna Freysteinsdóttir (2005) gerði rannsókn á áhættuþáttum varðandi endurtekna misbeitingu barna á Íslandi út frá vistfræðilegu sjónarhorni. Þá má einnig nefna meistararannsókn Bergþóru Reynisdóttur (2003) sem beindi sjónum sínum að þöggun þunglyndra kvenna en hún kom inn á þessi mál. Þá hafa íslenskir þolendur vakið máls á þessu viðkvæma málefni og má þar nefna bók Gerðar Kristnýjar (2005) um sögu Thelmu af kynferðislegu ofbeldi í bernsku. Markmið þeirrar rannsóknar, sem hér er kynnt, er að auka þekkingu og dýpka skilning á reynslu íslenskra kvenna af langvarandi áhrifum kynferðislegs ofbeldis í bernsku. Rannsóknarspurningin var: hver er reynsla íslenskra kvenna af langvarandi áhrifum kynferðislegs ofbeldis í bernsku? AÐFERÐ Rannsóknaraðferðin, sem notuð var til að svara rannsóknar- spurningunni, var Vancouver-skólinn í fyrirbærafræði sem ætlað er að auka skilning á mannlegum fyrirbærum m.a. Salka Valka „Nei ég skal aldrei gleyma því að það varst þú sem eyðilagðir alt gott og hreint og fallegt sem ég átti í sálinni, með því að troðast eins og viðbjóðslegt kvikindi uppí rúmið okkar mömmu“ ... „sem var þá ekki annað en barn á tólfta ári, og ég er ekki búin að ná mér eftir það enn og næ mér aldrei meðan ég lifi, – þessi andstygð hefur ásótt mig í vöku og svefni altaf síðan, og þegar mig dreymir djöfulinn á næturnar þá er það þú, þú, þú – þú ert djöfullinn sjálfur og ég lifi aldrei, aldrei glaðan dag fyren ég veit að þú ert dauður“ (Halldór Laxness, 1931, bls. 166).

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.