Jón á Bægisá - 30.09.2004, Qupperneq 15

Astráður Eysteinsson
Jaðarheimsbókmenntir
Grein þessi var upphaflega erindi sem skrifað var og flutt á ensku. Það er
einkennileg tilfinning að „flytja“ nú erindi, sem snýst um þýðingar, yfir á
annað tungumál sem á raunar að heita mitt eigið en er þó hið erlenda mál
í þessu tilviki. Get ég flutt sjálfan mig inn í mitt eigið tungumál? Var ég
kannski þar allan tímann? Nei, ekki að öllu leyti og ég mun aldrei stíga
allur þar inn.
Er hægt að hefja máls á þýðingum á þennan hátt? Hvernig tölum við
um þýðingar? Hvernig tökum við til orða um þær, hvernig göngum við
inn í umræðu um þýðingar? Yfirleitt með því að ræða þær, jafnvel deila um
þær, sem vandamál. Eitt sinn, er ég var beðinn að ávarpa vinnuþing þýð-
enda, sagði ég þeim að það væri vandamál að þýðingar skyldu ávallt vera
álitnar vandamál. Síðar hitti ég nokkra úr þessum hópi sem tjáðu mér að
síðar þennan dag hefðu þau tekið þátt í ritsmiðju þar sem þau hefðu
einsett sér að fást við að þýða texta án þess að tala um þá eggjun sem í þeim
felst sem „vandamál“. Þótt við blasi að þýðendur séu iðulega að glíma við
vandasöm atriði í flutningi milli mála, þá getur vandamálatalið orðið til
þess að skerpa rótgrónar hugmyndir um þýðingar, hugmyndir sem ein-
kennast af ýmiskonar ónotum: þýðingar stemma ekki, þær spretta af
öðrum textum en geta þó ekki flokkast með þeim og falla illa að öðrum
skilningi á samningu texta.1 Og í bókmenntafræði, ekki síst bókmennta-
sögu, eru þýðingar stundum taldar vera til sérstaklega mikilla vandræða.
Sannferöugur texti
I gagnlegri erlendri handbók um aðferðir í bókmenntarýni er kafli um
textarýni sem nauðsynlegan undanfara frekari gagnrýni. Þar má lesa að
i Gauti Kristmannsson víkur að „vandamálum" þýðandans í grein sinni „Þýðingar meðal
smáþjóða", Fmndafundur 4. SmáþjóSamenning í alþjóðasamfélagi, ritstj. Turið Sigurðar-
dóttir og Magnús Snædal, Tórshavn: Foroya Fróðskaparfelag 2002, bls. 40.
á fffceý'/'iá - Menninga(r)miðlun f ljóði og verki
13