Jón á Bægisá - 30.09.2004, Síða 35

Staðbundin og hnattrœn margtyngd Ijóðlist og útópísk vefiýn
tungumálinu. Hann hefur einnig sérstaka þörf fýrir nýsköpun í tungu-
málinu í þeim tilgangi að miðla sýn sinni á fagurfræði hins margtyngda og
hins fjölmenningarlega. Þessi fagurfræði tekur til þýðinga í grunnatriðum
sköpunarstarfsins og krefst enn frekara sköpunarstarfs í þýðingu til að
flytja rödd hans inn á aðrar annarlendur.
Ahugi minn á ljóðlist nær lengra en nemur mörkum Ijóðlistar íyrir
áheyrendur og inn í heim dægurlaga. Evrópsk ballöðuhefð miðalda er auð-
ug að söngvum sem brúuðu bil margra tungumála, söngva um ást og dauða
sem voru endurgerðir hvað eftir annað á þjóðtungum allt frá Skandinavíu
til Tyrklands, frá Norður-Afríku til Rússland, frá Islandi til írlands og Ítalíu.
An efa báru söngvarar af gyðinga- og sígaunaættum þessa söngva oft á milli,
áður en þeir voru lagaðir að ótal heimahefðum. Síðar báru sjómenn, her-
menn, kaupmenn og trúboðar frá stórveldum Evrópu suma söngvana yfir
til Afríku, Asíu og Kyrrahafsins þar sem þeir voru endurgerðir á tungu-
málum þessara svæða. Á sama tíma misskildu rómantískir þjóðernissinnar
þá sem vitnisburð um sérstakar menningarhefðir sem væru sérkennandi
fyrir einstakar þjóðir. Þeir eru þvert á móti vitnisburður um það að í tímans
rás hafa vinsælir söngvar ávallt tekið að láni hver frá öðrum fyrir tilstilli
þýðinga — á sama hátt og vitsmunaleg menning hefur gert.
Þetta gerist enn. Sem söng- og frásagnarstíll á rapp sér til dæmis djúpar
rætur í afrískri menningu og tvístruðum afbrigðum hennar, jafnt sem í
amerískri og karabískri menningu. Á áttunda áratug síðustu aldar tók ungt
fólk úr blökkumannahverfunum í New York höndum saman við innflytj-
endur frá Jamaíku, Púertó Ríkó og öðrum stöðum og skapaði hip hop sem
er ákveðið form danstónlistar með rapp-söng sem varð á skömmum tíma
að vinsælu menningarfyrirbæri um allan heim. Hin sérstaka menningar-
skapgerð hip hop veitir ungu fólki kraft til að tjá sig á sínu eigin tungumáli,
hvetur það til að rappa í sama stíl og það talar. Nú má heyra rappara á
nánast öllum tungumálum í nánast hverri borg heimsins, allt fráTókýó og
Sjanghaí til Höfðaborgar og Búenos Aires, til Moskvu og Cardiff.
Margt farandfólk og þjóðernisminnihlutar hafa tekið upp rapp sem lið
í að skapa lifandi ljóðform til að tjá menningarlegar sjálfsmyndir sem ekki
njóta nægilegrar viðurkenningar. f Þýskalandi eru hópar eins og Advanc-
ed Chemistry’ og ‘Fresh Familee’, en meðlimir þeirra eru flestir börn
innflytjenda. Þessir hópar rappa venjulega á þýsku en rappararnir leggja sig
líka fram um að nota sitt eigið heimamál — og lærð tungumál einnig. I
sumum lögum ‘Fresh Familee’ eru viðlögin til dæmis á þýsku og ensku en
aðrir hlutar textans á ítölsku, tyrknesku, sígaunamáli og albanísku.
Sú aðferð rapparanna að búa til texta í samvinnu mætti verða sumum
svæðisbundnum hópum margtyngdra skálda fyrirmynd: Rappararnir koma
sér niður á eitthvert efni, takt og lengd erinda en síðan skrifar hver sinn
— Menninga(r)miðlun í ljóði og verki
33