Jón á Bægisá - 30.09.2004, Qupperneq 44

John Corbett
Fjöltyngdar bókmenntir: Útópía eða veruleiki?
Bókmenntir í Skotlandi hafa verið fjöltyngdar í að minnsta kosti 600 ár. I
bók sinni Mercat Anthology of Early Scottish Literature iyys—1707 fjallar
Ronald Jack að mestu um bókmenntir á skosku og ensku en leggur það þó
á sig að benda á „fjölbreytilegar raddir“ og fjallar í viðauka bókarinnar um
latneska, skoska, enska og gelíska „arfleifð sautjándu aldar“.1 Fjöltungu-
stefna hefur sem sé verið veruleiki í Skotlandi þótt henni sé sjaldan lýst
sem útópískum veruleika. Tungumál afmarka í mismiklum mæli mál- eða
orðræðusamfélög og þessi samfélög standa í togstreitu eða samkeppni um
fjármagn, stöðu og „menningarlegt auðmagn“. í Skotlandi var latína á
miðöldum og auðvitað síðar hið virðingarverða tungumál, „tungumálið
fullkomna“ ef marka má Gavin Douglas en þýðing hans á Eneasarkviðu
árið 1513 yfir á skosku var að vissu leyti tilraun til að auka aðgang samtíð-
armanna hans að hinni klassísku hefð. Bóltmenntir á latínu frá ldassíska
tímanum, miðöldum og endurreisnartímanum voru aðeins fyrir útvalda
rithöfunda á borð við George Buchanan og þær eru enn aðeins fyrir
útvalda. I kveðskaparfræði sinni tiltók Jakob 6. Skotlandskonungur að
ekki mætti nota ljóð á móðurmálinu á sviði stjórnmálanna og takmarkaði
þannig í reynd bókmenntalega orðræðu um stjórnmál við latínu:
Ye man also be war of wryting anything of materis of commoun weill or
uther sic grave sene subjectis (except metaphorically; of manifest treuth
opinly knawin; yet nochtwithstanding using it very seindil)...
Þér skuluð einnig varast að rita nokkuð um mál hins opinbera [þ.e.
stjórnmál] eða önnur slík alvarleg yfirvöld (nema í yfirfærðri merkingu;
um auðsæ sannindi sem eru lýðum ljós; en samt sem áður að nota það
afar sjaldan) ...
Jakob 6., Reulis and Cautelis, 7. kapítuli.2
1 RDS Jack og PAT Rozendaal, ritstj. (1997). The Mercat Anthology of Early Scottish
Literature. Edinborg, Mercat Press.
2 Jack og Rozendaal, ritstj., bls. 468
42
áJSayóie/ -Tímarit þýðenda nr. 8 / 2004