Jón á Bægisá - 30.09.2004, Side 49

Fjöltyngdar bókmenntir: Útópía eða veruleiki?
Þýöing sem niöurrif
Efnahagsleg og pólitísk drottnun enskumælandi menningar er auðvitað
hörð staðreynd. Venuti heldur því fram að „útlenskun" þýðinga sé að
minnsta kosti ákveðin viðurkenning á því að „annarleiki“ sé margslunginn.
Venuti beitir málfyrningu og lántökum í þýðingum sínum, etur saman
ólíkum málsniðum og nýyrðum sem tilraun í þá veru að ýta við lesanda
þýddu bókmenntanna. Þetta er varasöm aðferð — sumir velta fyrir sér mun-
inum á „sýnilegri“ þýðingu og „vondri“ þýðingu, og svarið virðist að hluta
til það að sýnileg þýðing sé vísvitandi vond. Svo kaldhæðnislega vill til að
Venuti mælir gegn því að þýða yfir á mállýsku og telur að mállýskuþýðing
flytji þýdda textann „inn í fátækrahverfin“. Frá sjónarmiði skoskunnar virð-
ast niðurrifsaðferðir Venutis sem sé vera hula yfir annað stig mállegrar
heimsvaldastefnu þar sem staðalenska nýtir sér svæðisbundin og félagslega
ákvörðuð málbrigði í þeim eina tilgangi að gefa til kynna annarleika er-
lendra texta. „Utlenskun“ er eftir sem áður þjóðbundin aðferð hjá Venuti
því að þungamiðja hennar liggur í engilsaxneskri og bandarískri hefð. Samt
á útlenskunin sér aðra möguleika eins og sést á nýlegri þýðingu Edwins
Morgan á Fedru eftir Racine yfir á skosku sem var fyrst sýnd í Edinborg árið
2000. Skosk málbrigði sem notuð eru í þessari klassfsku frönsku gerð grísks
harmleiks hlutu talsvert lof en ollu einnig verulegri undrun og jafnvel ótta
- einkum meðal þeirra áhorfenda sem ég tel mig til. Hér kemur smásýnis-
horn af henni, úr 3. þætti, 5. atriði þegar Hippólítos er að útskýra fyrir föður
sínum, Þeseifi, sem er nýkominn til baka, af hverju hann verði einnig að
yfirgefa ættjörð sína á ný, en einkum stjúpmóður sína, Fedru:7
HIPPOLYTUS
Ah’ve gote tae get away,
Ah didny wahnt hur. You brung her here.
When you were aff, sir, it wiz you that gied
Aricia an Phaedra tae Troezen
Tae be lukt eftir. Ah wiz their gairdian.
But noo ye canny lay that duty oan me.
Anither thing: Ah’m young, the wids, the hunt,
The easy prey ur ach, sae fiishionless.
Ah wahnt tae lea thae gemms, Ah wahnt ma blade
Tae skail the bluid a men, no vermin beasts.
When you wur ma age, an no even that,
Ye hud awready pit the hems oan the thugs
That yaised tae terrorize baith sea-coasts;
Traivellers noo ur free fae muggers an reivers.
7 Edwin Morgan (2000) Jean Racine: Phaedra Manchester: Carcanet, bls. 46.
á FdSœý’diá — Menninga(r)miðlun f LJÓÐI og verki
47