Jón á Bægisá - 30.09.2004, Qupperneq 158

Chrístopher Whyte
skilja sem tvær jafngildar útgáfur hins sama, sem sömu ímynd frumtext-
ans — og að munurinn snerti aðeins formið sjálft ... Eða við getum líka
séð textana sem tvenns konar og ólíka sköpun, tvær frumgerðir sem séu
jafnréttháar og jafnþýðingarmiklar, hvor sé ávöxtur af starfi höfundarins
og byggi því ekki endilega hvor á annarri. Túlkunin sem virðist ekki
lengur raunsæ er í reynd sú augljósasta - að gelíski textinn sé frumtexti
og enska þýðingin sé viðbót og málamiðlun þar sem „eitthvað hefur
glatast“ við miðlunina.7
Hvað Sorley MacLean áhrærir er þessi enska gerð frá höfundarins hendi
líkust vofu óhugnanlegs tvífara sem gelísku ljóðin eiga sér enga von um að
losna við en í þessu felst sú hætta að viðtökur verka hans verði bæði lakari
og meiri erfiðleikum háðar. I’essi hætta er líka fyrir hendi þar sem enska
gerðin er óhjákvæmilega túlkun og endurskapar sem slík aðeins eitt af
mörgum blæbrigðum textans. I reynd segir hún okkur hvað textinn þýðir
með valdi sem við getum ekki mælt á móti því rætur þess liggja hjá höf-
undinum. Brodsky og MacLean eiga sameiginlega þá þrá að vilja beita text-
ann óviðeigandi valdi sem birtist bæði í sérkennilegri útgáfusögu og í öllu
hvað þýðingar varðar. En annað og öllu alvarlegra vandamál steðjar að
ensku gerðunum hjá MacLean, en það er hættan á hagræðingu. Þær virðast
styðja þá ályktun að þar sem um eigin þýðingu skáldsins sé að ræða megi
sleppa frumgerðunum þótt mann langi að kafa ofan í verkin. Þetta kann að
skýra af hverju ritstjórar bókarinnar Sorely MacLean: CriticalEssays frá 1986
létu hjá líða að geta þess hvaða greinahöfúndar hefðu vald á gelísku
MacLeans og hverjir byggðu þekkingu sína á verkum hans á ensku þýðing-
unum sem til voru. Töldu þeir að greinarmunur á þessum tveimur hópum
væri óþarfur? Ef svo er voru þeir í vitorði um svik sem mér sýnist vera stór-
felld svik sem framin eru af mikilvægum hópum í vitsmunastétt Skotlands
og felast í viðvarandi neitun á að öðlast grunnþekkingu á gelísku. Ég fæ ekki
séð hvernig hægt er að hafa virkilegt vald og skilning á sögu og menningu
Skotlands án þess að hafa snefil af þekkingu á gelísku eða án þess að
minnsta kosti að benda á mikilvægi hennar þótt hún sé viðkomandi höf-
undi lokuð bók. Að halda öðru fram er vísvitandi lygi sem byggir á samsæri
þagnarinnar. Það er þögn sem ég fýrir mitt leyti vil ekki horfa upp á.
Garðar Baldvinsson þýddi
7 Wilson McLeod: „Packaging Gaelic Poetry“ í Chapman, 89.-90. h. 1998, s. 149-151, hér
s. 149.
156
ý/'rí/i á Jföayrísá - Tímarit þýðenda nr. 8 / 2004