Þjóðmál - 01.03.2009, Blaðsíða 85

Þjóðmál VOR 2009 83
skóla Íslands, mastersgráðu í sama fagi frá
háskólanum í Pittsburgh í Bandaríkjunum
og loks doktors gráðu þaðan 1995 . Að
auki nam hann í Frankfurt og München
í Þýskalandi, en þar í landi kennir hann
einmitt um þessar mundir – nánar tiltekið í
Dortmund, þar sem hann hefur gegnt stöðu
prófessors frá 2006 .
Umfjöllunarefni Stiga Wittgensteins er
einmitt Tractatus Logico­Philosoph icus, sem
var raunar eina bók Wittgen steins
sem kom út á meðan hann var
á lífi. Eftir andlát hans árið 1951
hafa hins vegar allmargar bækur
eftir hann verið gefnar út, þar á
meðal Rannsóknir í heim speki (e .
Philosophical Investigations), sem
að margra mati er þess eðlis, að
heimspekin sem fræðigrein verður
aldrei söm . Sumir telja að fyrri og
síðari heimspeki Wittgensteins lýsi tveimur
gerólíkum sjónarhornum og samkvæmt
því er oft rætt um höfund Tractatusar sem
fyrri Wittgenstein . Aðrir hafna hins vegar
því að skörp skil séu í heim speki hans og
líta fremur á síðari skrif hans sem eðlilegt
framhald af hans fyrstu bók .
Logi skrifar Stiga Wittgensteins ekki í eigin
nafni, ef svo má segja, heldur saman stendur
bók in af rit smíð um tveggja skáldaðra per­
sóna, frænd anna Jóhann esar Philologusar
og Jó hann esar Commentariusar . Valið á Jó­
hann esar­nafn inu kallast á við framsetning­
ar aðferð Dan ans Sørens Kierkegaards, sem
notaðist til dæmis við nöfnin Jóhannes de
Silentio og Jóhannes Climacus í útgáfu á
bókum sínum . Philologus viðskeytið vísar
til þess að viðkomandi Jóhannes er texta­
fræð ing ur, en Commentarius­viðskeytið
lýsir þeim Jóhannesi sem ritskýranda .
Í yfirlýsingu í upphafi bókarinnar leggur
Logi áherslu á að skoðanir hinna skálduðu
frænda endurspegli ekki hans eigin sjónar­
mið (bls . 7):
„Ég er jafn langt frá því að vera Jóhannes
Comm ent arius og að vera Jóhannes
Philologus . Ekkert einasta orð í riti
Philologusar eða skrif um Comm entariusar
er mitt . Ég kem fram sem ‘höfund ur’
þessarar bókar einungis vegna þeirra form­
krafna sem gilda um birtingu á opinberum
vettvangi .“
Af þessum sökum má segja að bókin sé á
mörkum þess að vera fræðirit annars vegar og
heimspekileg skáldsaga hins vegar .
Rétt eins og á við um heimspeki­
leg ar skáldsögur setur Logi ekki
beinlínis fram eigin kenningu,
heldur reynir hann óbeint að koma
einhverju sjónarmiði á framfæri í
gegnum skáldaðar persónur bók­
a r innar . Tilgangur höfundarins er
þannig að miðla ein hverju til les­
andans með því að sýna fram á
það, frekar en að segja það berum orðum .
Ástæða þess að heimspekingur notar slíka
aðferð, kann að vera sú skoðun hans að ekki
sé mögulegt að tjá viðkomandi hugsun með
beinum hætti .
Eftir yfirlýsingu Loga kemur forspjall
Jóhann es ar Commentariusar, þar sem hann
segist hafa fund ið ritgerðina „Rannsókn á
tveimur textabrotum“ í tölvu sem hann erfði
eftir Jóhannes Philologus . Ritgerðin reynist
vera rannsókn á fyrstu fjórum efnisgreinunum
í formála Tractatusar og tveimur síðustu
tölusettu greinum bókarinnar, án þess
að Jóhannes heit inn virðist hafa vitað
að um væri að ræða texta brot úr bók
Wittgensteins . Skipta má Tractatusi í ramma
og meginmál og viðkomandi textabrot
eru rammi verksins . Ritskýrandanum
fannst rannsóknin athyglisverð, sérstaklega
í ljósi þess aðferðarlega forskots að geta
túlkað rammann án þess að hengja sig í
meginmálið eins og flestir túlkendur hafa
freistast til að gera . Hann ákvað því að
birta ritgerð hins látna textafræðings með