Þjóðmál - 01.03.2009, Síða 93

Þjóðmál VOR 2009 91
Evrópustefnu íslenskra stjórnvalda óvænt
mesta athygli . Hún er líka spennandi vegna
hinnar dramatísku atburðarásar sem lá að
baki sam þykkt EES­samningsins og því
gífurlega álagi sem forsetinn varð fyrir . Enda
lýsir Jón Bald vin Hannibalsson, þáverandi
utanríkisráðherra, and rúmsloftinu á ríkis­
ráðsfundinum 13 . janúar 1993 sem um
líkvöku hefði verið að ræða .
Til samanburðar rekur Baldur
hve snurðulaust Ísland gekk til
Schengen­samstarfsins sem þó
kallaði á margar skuldbindingar á
þjóðina og færði töluvert sjálfræði
úr okkar höndum . Kosti og galla
þess samstarfs má lesa um í grein
Önnu Karlsdóttur landfræðings .
Skipta má umfjöllunarefni
þessarar bókar í „mjúkar“ og „harðar“ hlið­
ar íslenskrar utan ríkis stefnu liðinna ára .
Hörð teljast málefni eins og öryggis­ og
varnarmál, efnahagsmál (s .s . uppbygging
stóriðju, samningar um fiski stofna) og
efnahagssamruna . Mýkri teljast málefni
eins og mannréttindamál, friðargæsla og
þróunaraðstoð . Stundum er erfitt að greina
skilin milli þessara tveggja flokka líkt og
kemur fram í grein Gunnars Páls Bald­
vinssonar sem fjallar um friðargæslu Ís­
lendinga á undanförnum árum . Í henni
má greina stefnuleysi stjórnvalda um hvort
friðargæslan ætti að snúast um framlag
herlausrar þjóðar til varnarbandalagsins
NATO eða vera mannúðarstarf til handa
stríðshrjáðum þjóðum heims sam kvæmt
meintu friðsömu þjóðareðli . Í um fjöllun
sinni um íslenska þróunarhjálp spyrja þær
Kristín Loftsdóttir og Helga Björns dóttir
mannfræðingar hvort Íslenska friðar gæslan
styrkist á kostnað Þróunar samvinnu stofn­
unar Íslands sem er stofnun sem sinnir þró­
unarmálum eingöngu .
Gylfi Zoëga hagfræðingur ritar um ut­
an ríkisviðskipti Íslands . Sú lesning, eins
ágæt og hún er, er lík því að bera vatn í
bakkafullan lækinn fyrir landsmenn sem
þurft hafa að tileinka sér ógurlega mikla
hagfræði á undraskömmum tíma . Það
telst þó sígild speki að sá sem les sér til um
fortíðina á að geta forðast mistök framtíðar .
Gylfi veltir vöngum yfir því hvers vegna
aukið frelsi í efnahagsmálum og betri
stofnanaumgjörð hafi ekki komið
fram í auknum útflutningi vöru
og þjónustu eða fjölbreyttari
útflutningi . Hann nefnir sem
dæmi að hátækniútflutningur nemi
nú um þriðjungi af útflutningi
iðnvarnings í Bandaríkjunum
og Bretlandi en einungis 5% af
iðnútflutningi Íslands . Það undrar
hann að jafn vel menntuð þjóð og
okkar hafi ekki náð framar í þessu en raun
ber vitni . Svipaðar hugleiðingar má lesa í
máli Sigurðar Jóhannessonar hagfræðings .
Hann spyr hver ávinningur Íslendinga sé af
fyrirgreiðslu við erlenda fjárfesta í stóriðju .
Hann efast um að áhrif stóriðju hafi verið
mikil í íslenskt efnahagslíf, þ .e . áhrif á aðra
en kaupendur og seljendur vörunnar . Mest
þekking hafi skapast hjá Landsvirkjun í
gerð virkjana en sem kunnugt er hefur
engin fullvinnsla úr áli skapast hér á
landi . Með niðurfellingu ríkis ábyrgðar á
virkjunarframkvæmdum og skatta ívilnana
sem stóriðjan hefur notið myndu vera
gerðar sömu arðsemiskröfur til virkjana
og annars atvinnurekstrar hér á landi . Að
því gefnu telur Sigurður að stórfelldum
virkjunum yrði sjálfhætt og landsmenn
sneru sér að atvinnurekstri sem gæfi af sér
meiri arð og betri lífskjör . Þriðju gagnrýnina
á stefnu stjórnvalda í uppbyggingu stóriðju
má finna í grein Auðar H . Ingólfsdóttur
stjórnmálafræðings en hún fjallar um stefnu
Íslands í samningum um loftslagsbreytingar .
Hún telur að aðild Íslendinga að Kyoto­
bókuninni hafi skýrst af því að meiri