Morgunblaðið - 12.09.2015, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 2015
Bið Þegar beðið er eftir strætó í Breiðholtinu má nota tímann til þess að standa kyrr, sitja, klóra sér í höfðinu eða fylgjast með fréttum með því að kíkja á Moggann í símanum.
Golli
Tæplega 10.700
manns á Íslandi lifa á
lágmarkslífeyri. Þetta
eru aldraðir, öryrkjar
og sjúkir sem reiða
sig eingöngu á
greiðslur frá almanna-
tryggingum og eru
samkvæmt öllum
könnunum verst setti
hópur landsins. Þá er
umhugsunarefni að
konur, bæði aldraðar
og öryrkjar, eru í meirihluta
þeirra sem lifa á lágmarkslífeyri
frá almannatrygg-
ingum.
Í kjarasamningum
sl. vor var samið um
að lágmarkslaun færu
í 300.000 krónur árið
2018. Í nýju fjárlaga-
frumvarpi eru lífeyr-
isþegum ekki tryggð
sambærileg kjör. Þess
vegna hefur Samfylk-
ingin lagt fram frum-
varp um hækkun líf-
eyris í 300 þúsund
krónur á gildistíma
nýrra kjarasamninga.
Viðsnúningurinn í ríkisrekstrin-
um er gleðiefni og er afrakstur
réttra ákvarðana í efnahagsmálum
frá hruni. Við hefðum viljað sjá
hann meiri með réttlátari gjald-
töku af auðlindum og sjá svigrúm-
ið nýtt á annan hátt, en enginn
getur deilt um að svigrúmið er nú
til staðar. Þess vegna er sárara að
þeir, sem hafa fært fórnirnar und-
anfarin ár, fái ekki að njóta þegar
betur árar.
Hækkun lífeyris almannatrygg-
inga í samræmi við hækkun lægstu
launa er siðferðislegt réttlætismál.
Ef samfélagssátt næst um að
hækka lágmarkslaun vegna þess
að þau eru talin lægri en góðu hófi
gegnir, hlýtur sú sátt líka að eiga
ná til lífeyrisþega. Lífeyrisþegar
þiggja ekki lífeyri að gamni sínu.
Þeir geta ekki geta unnið fyrir sér
af ástæðum sem þeir ráða ekki við.
Fólk í þeirri stöðu á rétt á sama
réttlæti og þeir sem eru enn virkir
á vinnumarkaði.
Þar fyrir utan er hækkun lífeyr-
is efnahagslega skynsamleg. Ef við
höldum lífeyrisþegum í fátæktar-
gildru erum við á sama tíma að
minnka möguleika fólks á að njóta
lífsgæða sem eru nauðsynleg
hverjum manni til að halda heilsu
og vera virkur þátttakandi í sam-
félaginu. Þá er hætt við að kostn-
aður samfélagsins af alls konar
annarri þjónustu aukist einfaldlega
á móti.
Við skulum sameinast um að
tryggja öldruðum og örorkulífeyr-
isþegum jafna stöðu í samfélaginu.
Eftir Árna Pál
Árnason »Ef samfélagssátt
næst um að hækka
lágmarkslaun vegna
þess að þau eru talin
lægri en góðu hófi gegn-
ir, hlýtur sú sátt líka að
eiga ná til lífeyrisþega.
Árni Páll
Árnason
Höfundur er formaður
Samfylkingarinnar.
Aldraðir og öryrkjar eiga líka að fá 300.000
Hreyfiafl flótta-
mannabylgjunnar sem
risið hefur og borist að
ströndum Evrópu af
auknum þunga síðustu
misseri er samsett af
mismunandi þáttum.
Stærsti áhrifavald-
urinn er styrjaldarátök
sem rekið hafa fólk
burt frá heimkynnum
sínum á vergang út í
óvissu þar sem flestir
hafna í flóttamannabúðum, en hluti
tekur sig síðan upp í leit að vænlegri
framtíð. Styrjaldirnar í Afganistan,
Írak, Sýrlandi og Líbíu, sem Vest-
urveldin bera höfuðábyrgð á, eru
drýgsta undirrótin, en þar við bæt-
ast skærur, óstjórn og innanlands-
átök í mörgum Afríkuríkjum sem
magnast hafa frá síðustu aldamót-
um. Netvæðingin og fjölmiðlabylt-
ingin í krafti hennar flytur fréttir um
gull og græna skóga handan Mið-
jarðarhafs inn í neyðarbúðir og fá-
tækustu hreysi. Smygl á fólki yfir
hafið við hraklegustu aðstæður hef-
ur á fáum árum orðið blómstrandi
atvinnugrein sem minnir á þræla-
sölu fyrri alda. Flest bendir til að
þetta sé aðeins upphafið að holskeflu
sem ríða muni yfir
vestanverða Evrópu af
auknum þunga næstu
árin. Athyglisvert er að
Bandaríkin sem hvað
mesta ábyrgð bera á
upplausninni, taka að-
eins við örfáum af þeim
sýrlensku flóttamönn-
um sem leita vestur um
haf.
Evrópusambandið
í uppnámi
Ólík viðbrögð við
flóttamannastraumn-
um í ríkjum Evrópusambandsins
bætast nú við háværa bresti sem fyr-
ir voru, síðast vegna Grikklands á
efnahagslegum vonarvöl. Frjálst
flæði fólks innan ESB var einn af
marglofuðum hornsteinum fjórfrels-
isins, en á móti skyldi koma hert og
örugg landamæravarsla út á við.
Schengen-kerfið um afnám landa-
mæraeftirlits sem Ísland var vélað
inn í um síðustu aldamót og Dyfl-
inarreglugerðin um hælisleitendur
áttu að vera meginstoðir til að
tryggja framkvæmd þessa fyr-
irkomulags. Nú er Schengenkerfið í
uppnámi og alls óvíst um framtíð
þess og Þýskaland hefur sagt sig frá
Dyflinarreglugerðinni þegar sýr-
lenskir hælisleitendur eiga í hlut.
Þótt þýsk stjórnvöld baði sig nú í
sviðsljósi fjölmiðla fyrir meinta mildi
í garð flóttamanna, saka margir þar-
lendis Merkel kanslara um sýnd-
armennsku og að hagsmunir þýsks
vinnumarkaðar ráði för á kostnað
viðleitni til einingar þarlendis og
innan ESB. Hætt er líka við því að
glansmyndin fölni þegar farið verður
að vísa fjölda nýkominna flótta-
manna til baka, en aðeins fáar vikur
eru liðnar síðan þýska stjórnin með
samþykki Bundestag herti á ákvæð-
um um hælisumsækjendur.
Arðrán og efnahagsleg
misskipting
Flutningar fjölda fólks landshorna
og landa á milli eru ekki nýir af nál-
inni, sumpart vegna rýrnandi land-
kosta og harðinda sem og væntinga
um betra líf annars staðar. Fjölda-
flutningar fólks frá Norðurlöndum
til Vesturheims á seinnihluta 19. ald-
ar eru þar nærtækt dæmi. Ytri að-
stæður mannkyns eru nú hins vegar
gerbreyttar, íbúafjöldi jarðar hefur
fjórfaldast á síðustu 100 árum, þurrð
auðlinda eins og ferskvatns blasir
við samhliða loftslagsbreytingum, og
efnahagsleg misskipting fer ört vax-
andi, einnig innbyrðis í þróuðum
ríkjum. Ef miklir og örir fólksflutn-
ingar bætast við slíkar aðstæður er
hætt við að það leiði til vaxandi
spennu að viðbættum árekstrum af
menningarlegum eða trúarlegum
toga. Hér blasir því við gífurlegur
vandi sem kallar á grundvallarbreyt-
ingar í samskiptum innan þjóðríkja
og milli heimshluta. Mannúðarstefna
er fögur hugsjón og nærtæk öllu
heilbrigðu fólki. En hætt er við að
hún endist skammt ef að þrengir
efnahagslega og gefa þarf upp á nýtt
í velferðarkerfi sem þegar berst í
bökkum. Minnast má í því sambandi
niðurlags kvæðis eftir Örn Arnarson
um refinn: „En það, sem ei verður
etið,/aldrei lagavernd fær./Svo langt
kemst mannúð manna/sem mat-
arvonin nær.“
Ísland svari hófstilltum kröfum
Brýnt er að íslensk stjórnvöld
fylgist sem best með því sem er að
gerast alþjóðlega í málefnum flótta-
manna og marki sér stefnu sem taki
mið af aðstæðum hérlendis. Nú þeg-
ar liggur fyrir mikilvæg og um
margt farsæl reynsla af komu inn-
flytjenda hingað og aðlögun þeirra.
Íslensk stjórnvöld hafa hingað til
ekki tekið við flóttamönnum nema
þeim sé búin besta aðstaða, sem
hlýtur að setja ákveðin takmörk um
fjölda þeirra. Fyrirliggjandi endur-
skoðun á lögum um útlendinga í
samvinnu innanríkisráðurneytis og
þverpólitískrar þingmannanefndar
er jákvætt og tímabært skref. Öllum
má vera ljóst að Ísland leikur ekki
stórt hlutverk í að leysa þann al-
þjóðlega vanda sem við blasir vegna
aðstreymis flóttamanna norður á
bóginn. Spurningar um árlegan tölu-
legan fjölda sem tekið verði við hér-
lendis geta verið misvísandi og beint
athygli frá kjarna máls, sem er að
vanda til verka til lengri tíma litið.
Liður í framlagi Íslands ætti líka að
vera að auka stig af stigi framlag
okkar til þróunaraðstoðar þannig að
það nái sem fyrst viðmiði Sameinuðu
þjóðanna um 0,7% af árlegri þjóð-
arframleiðslu. Efnahagslegur jöfn-
uður og sjálfbært umhverfi er jafn-
framt það markmið sem vænlegast
er til árangurs fyrir almannaheill og
á því sviði hafa Íslendingar sem aðr-
ir verk að vinna.
Eftir Hjörleif
Guttormsson » Flest bendir til að
þetta sé aðeins upp-
hafið að holskeflu sem
ríða muni yfir vest-
anverða Evrópu af
auknum þunga næstu
árin.
Hjörleifur
Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Flóttamannastraumurinn – baksvið og horfur