Þjóðmál - 01.09.2013, Blaðsíða 62

Þjóðmál haust 2013 61
Galápagos­eyjar rísa úr hafi nær eitt þúsund kílómetra í vestur frá Ekvad­
or, Miðbaugsríki . Í klasanum eru átján eld­
fjallaeyjar, en einnig teljast nokkur sker og
klettar með . Eyjarnar voru lengi ósnortn­
ar af mannahöndum og kunnar fyrir
fjölskrúðugt gróður­ og dýralíf . Þótt mið­
baugur liggi um eyjarnar, rennur kaldur
Humboldt­straumurinn þangað úr Suður­
Íshafi og mætir hlýrri hafstraumum úr
sjónum undan Perú og Panama . Veðurfar
er því mjög breytilegt, stundum skýjað og
svalur úði í lofti, stundum sólskin og hiti
eins og í öðrum hitabeltislöndum . Gróðurfar
breytist líka með hæð: Við ströndina er þurrt
og gróður gisinn, en ofar tekur við hvert
gróðurbeltið af öðru, eftir því sem úrkoma
eykst, en um leið dregur úr hita . Þar er til
dæmis sums staðar þéttur regnskógur, en
efst gróður svipaður og á sléttum Argentínu,
pampa . Loftslag er einnig breytilegt frá
einni ey til annarrar, en stríðir hafstraumar
á milli eyjanna, og þess vegna hefur dýralíf
og gróðurfar þróast hvert á sinn hátt á
hverri ey . Ýmis sérkennileg dýr hafa tekið
sér bólfestu og eiga griðastað á eyjunum,
svo sem risaskjaldbökur, sundeðlur, loð­
selir og ótal tegundir óvenjulegra fugla .
Margar eru þessar gróður­ og dýrategundir
einlendar (endemic), en það í því felst, að
þær eru aðeins til á þessum eyjum og hvergi
annars staðar . Mörg dýranna á eyjunum
afla sér fæðu úr sjó, en þar eru gjöful fiski­
mið vegna sífellds uppstreymis sjávar og
því nægrar fæðu . Dýrin á eyjunum eru
spök, enda óvön mönnum . Fyrst getur
manna ferða á Galápagos­eyjum árið
1535, er Faðir Tomás de Berlanga, biskup
í Panama, varð skipreika þar á siglingu til
Perú . Fundu hann og menn hans sárlega
fyrir vatnsskorti í eyjunum, en þar eru fáar
sem engar vatnslindir, svo að rigningarvatn
verður oftast að duga . Kölluðu Spánverjar
eyjarnar „Islas Encantadas“ eða Eyjar í
álögum . Fór það eftir ólíkri reynslu gesta,
hvort þeim fannst það merkja blessun eða
bölvun . Eyjarnar voru áfram óbyggðar, en
sæfarar og sjóræningjar komu þar stundum
við . Ekvador lagði eyjarnar undir sig
1832 . Breski náttúrufræðingurinn Charles
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Eyjar í álögum
Söguleg ferð til Galápagos­eyja
sumarið 2013