Skólavarðan - 01.05.2013, Blaðsíða 32

30 Skólavarðan 1. tbl 2013
málþingmál ing
Leikskólar, grunnskólar og framhalds­
skólar eru almennir skólar sem þorri
barna og ungmenna sækir. Þetta
er fjölbreytilegur hópur og því má
kannski segja að allir skólar, óháð
skólastefnum, séu „skólar margbreyti­
leikans“. Í sama skilningi er samfélagið
okkar líka „samfélag margbreytileik­
ans“, óháð allri pólitík, þar sem því til­
heyrir fólk af ýmsu tagi. En málið er
samt ekki alveg svona einfalt. Þessi
lágmarksskilningur er ekki það sem
skólastefnan „skóli margbreytileikans“
eða „skóli án aðgreiningar“ vísar til.
Við þekkjum það flest að hafa verið
í hópi, á fundi eða í samkvæmi, en
verið einhvern veginn á skjön, jafnvel
einmitt vegna þess að við vorum á ein­
hvern hátt öðruvísi – sú staðreynd að
við jukum við margbreytileika hópsins
var þá ástæðan fyrir því að við lentum
á jaðrinum. Slíkt getur verið vandræða­
legt á meðan það varir, en oftast lýkur
því af sjálfu sér.
Í augum sumra barna er skólinn svona
staður. Þau mæta á morgnana og dúsa
á jaðrinum allan daginn á stað þar sem
þau eiga ekki heima. Þau eru vissulega
á staðnum, en taka þau þátt í lífi skól­
ans sem vitsmunaverur eða siðferðis­
verur?
LÝðræðiSLegur SKÓLi
er Staður Þar Sem er
pLáSS Fyrir ÓSætti
Lýðræði í samfélagi gerir ráð fyrir því
að allir séu með, ekki bara efnislega
heldur líka vitsmunalega og siðferði­
lega. Hvenær sem við tölum um að ein­
hver sé með eða útilokaður, þá getum
við spurt: Hvernig? Í hvaða skilningi?
Það er mikill munur á því að vera með
í þeim skilningi að fá að vera efnislega
til staðar eða að vera með og fá að láta
skoðanir sínar í ljósi. Þess vegna er líka
lagt mikið upp úr því í mörgum kenn­
ingum um lýðræði að fólk fái að tjá
skoðanir sínar. Það eitt og sér er þó
ekki nóg til að vera fyllilega með. Það
er mikill munur á því að fá að tjá skoð­
anir sínar og því að hlustað sé á mann.
Það er heldur ekki nóg að á mann sé
hlustað, því það þarf líka að taka mark
á manni.
Að taka mark á einhverjum er ekki það
sama og að vera sammála honum;
nemandi þarf ekki að vera sammála
kennara þótt hann bæði hlusti og taki
mark á honum. Lýðræðislegur skóli er
staður þar sem lögð er rækt við lýðræð­
islega hegðun, þar sem er pláss fyrir
ósætti, þar sem óskir, langanir og þarfir
geta stangast á án þess að starfinu sé
stefnt í uppnám. Í lýðræðislegum skóla
er margbreytileikinn ekki agnúi, heldur
þvert á móti tækifæri til að læra af.1
að náLgaSt nem-
endur Sem VitSmuna-
og SiðFerðiSVerur
Í lýðræðislegum skóla hefur valdi ekki
verið útrýmt, en því eru settar skorður;
það er takmarkað af kennivaldi skyn­
seminnar. Sérhverja ákvörðun, sem
varðar hag annarra, verður að styðja
skynsamlegum rökum, sem allir geta
kannast við að séu rök í málinu, jafnvel
þeir sem eru þeim ósammála. Kennari
sem vanrækir þessa kröfu og gengur
fram í krafti stöðu sinnar nálgast ekki
nemendur sína sem vitsmuna­ og sið­
ferðisverur, og útilokar þá þar með sem
aðila að sameiginlegu lærdómssam­
félagi.
LÝðræðiSLegur SKÓLi
Verður að tengja Saman
VitSmuni og SiðFerði
Skóli sem skilgreinir fræðslu sem
grundvallarstarfsemi sína getur vissu­
lega byggt upp einhvers konar þekk­
að vera með í skóla
og samfélagi
Ólafur páll jónsson
dósent í heimspeki á
menntavísindasviði HÍ.
Ólafur Páll Jónsson.
Mynd: Jón Svavarsson.